νὰ εἶναι ἁπλῶς θεῖος δὲν ἀρκεῖ, φαίνεται, πρὸς τοῦτο, καὶ παράδειγμα ἔστω ὁ θεῖος Πλάτων, ὁ πειραθεὶς νὰ ὁρίσῃ τί εἶναι ἄνθρωπος καὶ συγχύσας αὐτὸν πρὸς μαδηθέντα ἀλεκτρυόνα, καὶ οἱ σήμερον φυσιολόγοι, οἱ τοσαύτας συσσωρεύσαντες περὶ τοῦ αὐτοῦ θέματος βλασφημίας, ὥστε ὁ ἀρχιεπίσκοπος Καλοπράγμων (Bonnechose) ἠναγκάσθη ν’ ἀφορίσῃ αὐτοὺς ἐν πληθούσῃ γερουσίᾳ.
Ἐκ τούτου πολὺ φοβούμεθα ὅτι ἀνεπίληπτές τις ὁρισμὸς τῆς φιλοκαλίας ἔσται ἡμῖν δυσεύρετος. Ἀληθὲς εἶναι ὅτι ὁ ἀριθμὸς τῶν ὁρισμῶν τούτων εἶναι μέγας καὶ ὁ ὄγκoς τῶν ὁρισάντων πολύς. Ἀλλὰ καθώς, κατὰ τοὺς ἠθικολόγους, ἡ πληθὺς τῶν νόμων εἶναι ἀσφαλὲς τεκμήριον τῆς διαφορᾶς τῶν ἠθῶν, οὕτω, νομίζω, καὶ τῶν ὁρισμῶν ἡ ἀφθονία οὐδὲν ἄλλο ἀποδεικνύει ἢ τὴν ἀσάφειαν τῶν ἰδεῶν.
Ὁπωσδήποτε, ἀναγκαζόμενοι νὰ παραθέσωμεν τινὰς τῶν ὁρισμῶν τούτων, θέλομεν προτιμήσει τοὺς τῶν Γάλλων, οὐχὶ κυρίως ὡς κατεχόντων σήμερον τὴν δάφνην τῆς καλαισθησίας, ἀλλὰ πρὸ πάντων ὡς τῶν μόνων ὁπωσοῦν καταληπτῶν· ἐνῷ οἱ τῶν Γερμανῶν, βαθεῖς ὄντες ὡς ἀρτεσιανὰ φρέατα, ἀπαιτοῦσι τὴν εἰς τοὺς ἐρεβώδεις αὐτῶν μυχοὺς κατάβασιν μετ’ ἐξαιρετικῆς τινος παρασκευῆς φώτων καὶ λαμπάδων, ἧς ἀμοιροῦμεν.
«Ἡ φιλοκαλία, κατὰ τὸν Μοντέσκιον, συνίσταται εἰς τὸ διακρίνειν μετ’ ὀξυδερκείας καὶ ἑτοιμότητας τὸν βαθμὸν τῆς ἡδονῆς, ἣν ἕκαστον ἀντικείμενον δύναται νὰ παράσχῃ τοῖς ἀνθρώποις».
Ἀλλ’ ὁ σοφὸς συγγραφεὺς τοῦ Πνεύματος τῶν νόμων φαίνεται συγχέων ἐνταῦθα τὴν εὐφυΐαν μετὰ τῆς φιλοκαλίας. Ἔργον τῷ ὄντι τῆς πρώτης εἶναι ν’ ἄνευρίσκῃ καὶ μεταχειρίζηται προσηκόντως τὸ δυνάμενον νὰ προξενήσῃ ἡδονήν, ἐνῷ ἡ δευτέρα περιορίζεται εἰς τὸ ἐξαλείφειν καὶ λειαίνειν πᾶν ἴχνος τραχύτητος καὶ ἀνωμαλίας, ἔχουσα πρὸς τὴν εὐφυΐαν ὅπως ἡ χάρις πρὸς τὴν καλλονήν.
Ὁ Βολταῖρος ὀνομάζει φιλοκαλίαν «τὴν δύναμιν τοῦ αἰσθάνεσθαι τὸ καλὸν καὶ τὸ μὴ τοιοῦτον ἐν πάσαις ταῖς τέχναις». Ἕκαστος ὅμως ἐννοεῖ ὅτι ὁ ὁρισμὸς οὗτος, περιοριζόμενος εἰς μόνον τὸ
