μένων νὰ φωτισθῇ, οὕτω ζητεῖ παρὰ τούτων νὰ θαμβωθῇ διὰ πυροτεχνίας τινὸς εἰκόνων, χρωμάτων καὶ σπινθήρων.
Κατὰ τὰ ἀνωτέρω, πᾶς ὁ ἐν Εὐρώπῃ ὀρεγόμενος νὰ λαλήσῃ δημοσίᾳ πρέπει προηγουμένως ν’ ἀποτείνῃ εἰς ἑαυτὸν τὰς ἑξῆς δύο ερωτήσεις: «Ἔχω τι νέον νὰ εἴπω; Ἐν ἐλλείψει τοιούτου, δύναμαι νὰ ἐπαναλάβω τὰ ἤδη ρηθέντα ἄλλως πως ἢ ὅπως μυριάκις ἤδη ἐρρήθησαν πεζῶς τε καὶ ἐμμέτρως;» Ὁ δὲ μὴ δυνάμενος ν’ ἀπαντήσῃ καταφατικῶς εἰς οὐδετέραν τῶν ἐρωτήσεων τούτων μένει ἄφωνος ὡς ἰχθύς, ἐκτὸς ἂν ὀρέγηται τῆς δόξης νὰ καταταχθῇ εἰς τὴν τάξιν τῶν ἀναμασώντων.
Τοιαύτης φιλοδοξίας εἰμί, κύριοι, ἐντελῶς ἀμέτοχος ὥστε, ὅτε ὁ ἀξιότιμος γραμματεὺς τοῦ Συλλόγου ἐζήτησε καὶ παρ’ ἐμοῦ ὁμιλίαν, ἀνέβαλλον μὲν ἐφ’ ὅσον ἠδυνήθην, συγκατένευσα δ’ ἐπὶτέλους, μόνον ἵνα μὴ ὑποτεθῶ ὡς θέλων νὰ ὑπεξαιρέσω ἐμαυτὸν ἐκ τιμωρίας τινός, ἐπιβαλλομένης ἴσως ὑπὸ τοῦ Συλλόγου εἰς τὰ στεῖρα αὐτοῦ μέλη, καθ’ ἣν ταῦτα ὑποχρεούνται νὰ γεμίσωσι την πρωίαν πίθον τινὰς ἐκ σοφίας ληφθείσης ἐκ τῆς βιβλιοθήκης των, την δὲ σκευασίαν ταύτην νὰ κενώσωσι τὸ ἑσπέρας ἐν τῷ Συλλόγῳ ὑπὸ τὸ ὄνομα τῆς διατριβής.
Πολύ φοβοῦμαι, κύριοι, μὴ ταῦτα λέγων κατηγορηθῶ ὅτι, ἀκολουθῶν ἀνόητόν τινα συρμόν, ἐπικρατήσαντα δυστυχῶς παρ’ ἡμῖν, παραβάλλω μετὰ κακεντρεχοῦς ἡδονῆς τὰ ἡμέτερα μικρὰ πρὸς τὰ ἀλλαχοῦ. Ἕτερόν τι μόνον ἐπιθυμῶ νὰ ἐξακριβώσω, τὸ ἑξῆς: ὅτι ἐν Ἑλλάδι δὲν ὑπάρχει ἡ ἀπαιτουμένη δυσαναλογία γνώσεων καὶ ευγλωττίας μεταξὺ γραφόντων καὶ ἀναγινωσκόντων, λαλούντων καὶ ἀκουόντων· καθ’ ὅτι οἱ μὲν ἀναγνῶσται καὶ οἱ ἀκροαταὶ κατ’ οὐδὲν διαφέρουσι τῶν ἀλλαχοῦ, οἱ δὲ λαμβάνοντες τὸν κάλαμον ἢ τὸν λόγον κατ’ οὐδένα τρόπον δύνανται εἰσέτι νὰ συγκριθῶσι πρὸς τοὺς ἑσπερίους. Ἡ ἐν βραχεί χρόνῳ κατορθωθεῖσα τοῦ ἔθνους ἡμῶν διανοητικὴ ἀνάπτυξις εἶνε ἀληθῶς θαυμασία, ἀλλὰ καὶ μετὰ τοσαύτης δημοκρατικῆς ἰσότητας διανεμημένη, ὥστε ὑπὸ φιλολογικὴν ἄποψιν ἡ πατρὶς ἡμῶν ὁμοιάζει ὁμαλωτάτην πεδιάδα, ὅπου οὔτε ὄρη φαίνονται, οὔτε λόφοι, οὐδ’ ἐξοχὴ οἱαδήποτε. Ἐν ἄλλαις χώραις, ὧν ὁ διανοητικὸς ἰσολογισμός εἶναι πολὺ κατώτερος τοῦ ἡμετέρου, ἐν Ρωσσίᾳ λ.χ. καὶ Ρουμανία, εὑρίσκονται ἄνδρες τινὲς
