μέσῳ τῶν ὁποίων ἀνέλαμπε τηλαυγέστερον ἡ σοφία, οὐδόλως ἐφρόντισαν περὶ τῆς πατρίου των γλώσσης, ἢ, ὅπερ καὶ λόγῳ ν’ ἀκούσῃ τις ἀλγεινὸν, ηὐτομόλησαν πρὸς τὴν δυτικὴν ἐκκλησίαν, ἢ τοὐλάχιστον ὑπεκρίνοντο ὅτι ἦσαν αὐτόμολοι. Τὴν ἀπόστασιν ταύτην ἀπὸ τοῦ πατρῴου δόγματος, ἐὰν ποτε δύναται τοιοῦτον πταῖσμα νὰ μετριασθῇ, ἐλαφρύνουσιν ἐν μέρει τὰ νεαρὰ παραδείγματα, τὰ ὁποῖα εἶχον δώσει αὐτοκράτορες καὶ πατριάρχαι καὶ ἀρχιερεῖς μέχρι τῆς ἐν Φλωρεντίᾳ ψευδοσυνόδου, ἐπινεύοντες εἰς τὰς θρησκευτικὰς ἐκείνας δοξασίας καὶ ὑποθωπεύοντες τὴν προπέτειαν τοῦ Βατικάνου καὶ τὴν ἔνθεον κατάσχεσιν τῶν εὐρωπαίων ἡγεμόνων, παρὰ τῶν ὁποίων μόνον ἤλπιζον σωτηρίαν. Ἀλλὰ κατὰ πάντα τρόπον τὸ πταῖσμα διαμένει, μικροτέρον βέβαια εἰς ἐκείνους οἵτινες πρόσφυγες καὶ ταλαίπωροι, χωρὶς νὰ περιπλεχθῶσιν εἰς ἔριδας καὶ λογομαχίας θρησκευτικὰς, προσέδραμον ὑπὸ τὴν σκέπην Παπῶν ἢ πορφυροσχημόνων, εἰς τὸ πολιτικὸν ἀποβλέποντες μᾶλλον ἢ τὸ πνευματικὸν ἐκείνων ἀξίωμα· μεγαλῄτερον δὲ καὶ παντὸς λύτρου ὑπέρτερον εἰς ἐκείνους, οἵτινες, ἰδιοτελείᾳ φερόμενοι, θηριωδῶς καὶ ἰσχυρογνωμόνως ἔστρεψαν τὰ ὅπλα κατὰ τῶν πατρῴων καὶ ὑγιῶν τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησίας δογμάτων.
Διὰ τὰ μέχρι τοῦδε ῥηθέντα νομίζομεν ὅτι οἱ Ἕλληνες συγγραφεὶς ἀπὸ τῆς ἀπαισίας ἐκείνης ἐποχῆς τῆς ὑπὸ Μωάμεθ τοῦ δευτέρου γενομένης δορυκτησίας, μέχρι τῆς αἰσιωτάτης τῆς ἐπαναστάσεως, δὲν δύνανται νὰ χορηγήσωσιν ὕλην εἰς γραμματολογικὴν ἱστορίαν, ἀλλ’ εἰς βιογραφίας λογίων ἀνδρῶν. Αἱ βιογραφίαι αὗται πρέπει νὰ διαταχθῶσιν ἢ κατὰ χρονολογικὴν τάξιν, ἢ κατὰ τὸ εἶδος τῶν σπουδασμάτων ἑκάστου, τὰ ὁποῖα ἀνάγονται εἰς τὰς τρεῖς γενικὰς διαιρέσεις, τῆς φαντασίας, τοῦ λόγου καὶ τῆς μνήμης.
Ἡμεῖς δὲ θέλομεν ἐκφέρει εἰς φῶς τινος τῶν βιογραφιῶν τούτων, ἀλλ’ ὄχι καὶ διατάττοντες αὐτὰς καθ’ ἃ εἴρηται πρὸ μικροῦ, διότι πρὸς συγγραφὴν ἁπασῶν οὔτε δύναμιν αἰσθανόμε-
