»ζωγραφίας ἐλλείπει σχεδὸν πάντοτε[1]». Μὲ σκῶμμα κεντητικώτερον ἐξαγγέλλει μετέπειτα τὴν κατάστασιν τῆς ζωγραφίας καὶ ἕτερος περιηγῃτὴς Γερμανὸς[2], πικρόγλωσσος μὲν καὶ προπετὴς, ὄχι δὲ καὶ παντάπασι ψευδοκῆρυξ, ὁποῖον, ἡ ἐθνικὴ φιλοτιμία πρὸς ἡμᾶς τὸν ἐξεικομίζει. Ἀπαντῶνται βέβαια ἐνιαχοῦ ἐξαιρέσεις καὶ μάλιστα εἰς τὰς εἰκονογραφίας, ὅσαι εἶναι ἔργον ζωγράφων τῆς Κρήτης καὶ ἄλλων εἰς τοὺς Ἑνετοὺς ὑποκειμένων νήσων ἀλλ' αἱ ἐξαιρέσεις αὗται οὐδὲν ἕτερον συμβάλλουσιν εἰς τὴν ἱστορίαν τῆς ἰθαγενοῦς τέχνης, πλὴν ὅσον ἀναπολοῦσι τὴν ἐποχὴν, καθ' ἣν εὐκαίρως τινὲς ἠδυνήθησαν, ἔχοντες ὑπ’ ὄψιν τὰ πρότυπα τῶν ἀλλοεθνῶν, νὰ μεταφέρωσί τι καλὸν εἰς τὰ ἔργα των, διατυποῦντες οὕτω μικτόν τινα τρόπον ἑλληνοϊταλικὸν, ὥσπερ κατ’ ἀντίστροφον συνέστησαν ἕτερον ἰταλοελληνικὸν ὁ Κιμαβούης, ὁ Γουΐδος, ὁ Γιούντας καὶ οἱ ἄλλοι, ὁπότε, μιμούμενοι καὶ μεταποιοῦντες ἐπὶ τὸ κρεῖττον τὸν ἑλληνικὸν τρόπον, προεσήμαναν τὸν ἔξοχον βαθμὸν εἰς τὸν ὁποῖον ἔμελλον οἱ διάδοχοι αὐτῶν ν’ ἀναβιβάσωσι τὴν τέχνην.
Περὶ δὲ τῆς παρακμῆς τῆς τέχνης ἡ δικαιοσύνη ἀπαιτεῖ νὰ εἴπωμεν ὅτι, ὡς ἡ ἀναγέννησις αὐτῆς δὲν ἠδύνατο νὰ ἐλπισθῇ ἐπὶ τῆς δυναστείας τῶν Τούρκων, οὕτως οὐδὲν εἰς ταύτην πρέπει ν’ ἀποδοθῇ ὅλη ἡ πτῶσίς της. Αἱ τέχναι, αἵτινες οὐδὲν πλέον ἀπειργάζοντο ἀλλαχοῦ ἢ ἐν τῇ τροπαιούχῳ Ῥώμῃ, εἶχον ἤδη ἀποβελτερωθῆ ἐκ τῆς ἀλλοκότου ἰδιοτροπίας τῶν δυναστῶν καὶ τῶν φιληδόνων πλουσίων· ἀλλ’ ἡ μετακόμισις τῆς καθέδρας εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν παρεσκεύασεν εἰς αὐτὰς τύχην ἔτι δυσμενεστέραν. Ἐνταῦθα λοιπὸν πρέπει νὰ γίνῃ πᾶσα
