τεταμένη, καὶ γνωρίζουσα τὰς ἀναγκαιοτέρας τέχνας τοῦ βίου· μεταξὺ δ’ αὐτῶν οἱ Ἄγγλοι ἔχουσιν ἀποικίαν, τὴν ὁποίαν ὀνομάζουσι Νατάλου λιμένα. Οἱ Ἱεραπόστολοι ἐπέτυχον νὰ εἰσάξωσιν αὐτόσε τὸν Χριστιανισμόν.
Β′. Ἡ Παραλία τῆς Σένας καὶ Σοφάλης, ἐκτεινομένη ἀπὸ τὸν κόλπον τῆς Λαγόας μέχρι τῶν ἐκβολῶν τοῦ Ζαμβέζη ποταμοῦ, ὅστις εἶναι ὁ μέγιστος τῶν εἰς τὴν Ἀν: παραλίαν τῆς Ἀφρικῆς ἐκβαλλόντων, ἔχων τὰς πηγάς του εἰς τὰ Λύπατα ἢ Λουπάτια ὄρη. Εἰς τὰ ἐνδότερα τῆς χώρας ταύτης κεῖνται τὰ Μονόταπα ἢ Μονομόταπα, πάλαι ποτε ἐκτεταμένον βασίλειον, διαμελισμένον δὲ νῦν μεταξὺ πολλῶν ἡγεμόνων αὐτοχθόνων. Ὁ τόπος εἶναι συνῃρεφὴς καὶ εὔφορος, ἔχων κλίμα εὐκραὲς καὶ ὑγιεινόν, καὶ μεταλλεῖα χρυσοῦ καὶ ἀργύρου, κατ’ ἐξοχὴν εἰς τὴν ἐπαρχίαν τῆς Σοφάλης. — Κιλιμάνη εἶναι ὁ πρώτιστος λιμὴν τῶν Πορτογάλλων· καὶ Σένα, ἡ ἔδρα τοῦ Διοικητοῦ τῶν ἐκεῖ ἀποικιῶν (πληθ. 1 ἑκατομ: 400 χιλ:).
Γ′. Ἡ Παραλία τῆς Μοζαμβικῆς, καταντικρὺ τῆς νήσου Μαδαγασκάρης, ὀνομάζεται ἀπὸ τὴν εἰς αὐτὴν ἐχυρὰν πόλιν Μοζαμβίκην, ἀνήκουσαν εἰς τοὺς Πορτογάλλους, οἵ τινες κρατοῦντες τοῦ τόπου, ἔχουσιν αὐτὴν πρωτεύουσαν ὅλων τῶν εἰς τὰ Ἀν: παράλια τῆς Ἀφρικῆς κατακτήσεών των· οἱ δὲ αὐτόχθονες λαοὶ διοικοῦνται πάντοτε ὑπὸ τῶν ἰδίων των ἡγεμόνων, οἱ μὲν ὡς ἀνεξάρτητοι, οἱ δὲ ὡς ὑποτελεῖς τῶν Πορτογάλλων, τηροῦντες τὰ ἤθη, τοὺς νόμους καὶ τὰ ἔθιμα αὐτῶν. Ὁ τόπος εἶναι κατάῤῥυτος καὶ εὔφορος εἰς πάντα, γεννήματα, ὄσπρια, μεσημβρινὰ ὀπωρικὰ, καφὲν καὶ ἄλλα ἴδια, ἔχων καὶ πλούσια μεταλλεῖα χρυσοῦ καὶ ἀργύρου· τὰ δὲ δάση γέμουσιν ἀπὸ ἐλέφαντας, τῶν ὁποίων οἱ ὀδόντες γίνονται ἀφορμὴ εἰς σημαντικὸν ἐμπόριον. Οἱ δ’ ἐπικρατέστεροι λαοὶ, Κάφροι ἐν γένει, εἶναι οἱ Μακοῦαι, οἱ Μόνζοι καὶ οἱ Μιζίμβαι (πληθ. 2,600,000).
ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ. Οἱ Πορτογάλλοι, ἀνακαλύψαντες ἀπὸ τοῦ 1408 τὴν Μοζαμβικὴν, κατέκτησαν καὶ κατέχουσιν, οὐ μόνον αὐτὴν τὴν πλουσίαν χώραν, ἀλλὰ καὶ τὸ πλεῖστον μέρος τῆς Σένας καὶ Σοφάλας. Ὅλαι δὲ αὐταὶ αἱ κτήσεις κυβερνῶνται ὑποκείμεναι εἰς μίαν γενικὴν διεύθυνσιν ἑνὸς ὑπὸ τὸν τῖτλον γενικοῦ Καπετάνου τῆς Μοζαμβικῆς, ὅστις ἔχει ὑπ’ αὐτὸν ἄλλους ὑποδεεστέρους διευθυντὰς πρὸς τὴν διοίκησιν ὅλης τῆς κατακεκτημένης χώρας, διῃρημένης εἰς 7 ὑποκαπετανίας ἢ τοπαρχίας. Ὅθεν καί τινες τῶν Γεωγράφων περιλαμβάνουσι τὴν ἀπὸ τῆς Καφρερίας παραλίαν μέχρι τῆς τοῦ Ζαγγονεβάρου ὑπὸ τὄνομα Καπετανία τῆς Μοζαμβικῆς. Ὁ Γεν. Διευθυντὴς διαμένει εἰς τὴν πόλιν Μοζαμβίκην· ἐπὶ νησιδίου κτισμένην, καὶ ἔχουσαν 400 οἰκίας κτισμένας μὲ κοραλόπετραν, καὶ ἐξαίρετον λιμένα, εἰς τὸν ὁποῖον ἐλλιμενίζονται τὰ εἰς τὰς Ἰνδίας ταξιδεύοντα πλοῖα. Οἱ κάτοικοι αὐτῆς διὰ τὸ νοσῶδες τοῦ τόπου μόλις συμποσοῦνται εἰς 2800: ἐξ ὧν 1500 εἶναι Νέγροι, 800 Ἄραβες καὶ 500 λευκοί· οἱ πλεῖστοι δὲ τούτων εἰσὶ κακοῦργοι, ἐξοριζόμενοι ἐκεῖ ἐκ τῆς Πορτογαλλίας καὶ τῶν ἀποικιῶν αὐτῆς.
