ὀρέων. διὰ τοῦτο χάρις εἰς τὰ προστατευτικὰ ταῦτα προπύργια ἡ Ἑλληνικὴ γεωργία ἠδυνήθη νὰ ἀναπτυχθῇ χωρὶς νὰ φοβηθῇ ἐν τῇ βλαστήσει της τὰς ἑνοχλήσεις τῶν ἀλλεπαλλήλων εἰσβολῶν τῶν βαρβάρων. Πρὸς Βοῥῥᾶν καὶ Ἀνατολὰς τῆς Θεσσαλίας, ὁ Ὄλυμπος, τὸ Πήλιον καὶ ἡ Ὄσσα ἀποτελοῦσι πρὸς τὸ μέρος τῆς Μακεδονίας τὰ πρῶτα καὶ ἀνυπέρβλητα ἐμπόδια. Πρὸς τὰ σύνορα τῆς σημερινῆς Ἑλλάδος καὶ Θεσσαλίας δεύτερον ἀπαντᾶται ἔρυμα· ἡ ἀπόῤῥωξ σειρὰ τῆς Ὄθρυος.
Πέριξ τοῦ Μαλιακοῦ κόλπου νέον κώλυμα κλείει τὴν δίοδον· πρέπει νὰ διεισδύσῃ τις μεταξὺ τοῦ βράχου καὶ τῆς θαλάσσης διὰ τοῦ στενοῦ τῶν Θερμοπυλῶν. Ἀφ’ οὗ διέλθει δὲ τὰ ὄρη τῆς Λοκρίδος, ἵνα κατέλθῃ εἰς τὴν πεδιάδα τῶν Θηβῶν μένει ἔτι νὰ διέλθῃ τὸν Πάρνηθα ἢ τὰς ὑπωρείας τοῦ Κυθαιρῶνος, πρὶν ἢ φθάσει εἰς τὴν παιδιάδα τῆς Ἀττικῆς· ἐκεῖθεν δὲ ὁ Ἰσθμὸς ὑπερασπίζεται δι’ ἄλλων ἐγκαρσίων ἐρυμάτων ἐξωτερικῶν προπυργίων τῆς μεγάλης ὀρεινῆς ἀκροπόλεως τῆς Πελοποννήσου.[1] Πολλοὶ πολλάκις παραβάλλουσι τὴν Ἑλλάδα πρὸς σειρὰν δωματίων, ὧν αἱ θύραι εἰσί στεῤῥῶς μεμοχλευμέναι· δύσκολον τὸ νὰ εἰσέλθῃ τις ἐν αὐτοῖς· πλὴν δυσκολώτερον τὸ νὰ ἐξέλθῃ διὰ τους φυλάσσοντας αὐτά. ὁ δὲ Michelet λέγει, «ἡ Ἑλλὰς ὁμοιάζει πρὸς τριπύθμενον παγίδα δύνασθε νὰ εἰσέλθητε, ἀλλ’ ἅμα εἰσέλθητε εὑρίσκεσθε αἰχμάλωτος πρῶτον ἐν Μακεδονίᾳ κατόπιν ἐν’ Θεσσαλίᾳ, καὶ μετὰ ταῦτα ἐν Θερμοπύλαις καὶ τῷ Ἰσθμῷ». Ἀλλὰ πρὸ πάντων ἐντεῦθεν τοῦ ἰσθμοῦ εἷναι δύσκολον τὸ νὰ εἰσδύση τις· καὶ ἡ Λακεδαίμων διὰ τοῦτο ἦτο ἐπὶ πολὺ ἀπρόσβλητος.
Ἐν ἐποχῇ, καθ’ ἣν ἡ ναυτιλία ἔτι καὶ εἰς θαλάσσας κεκλεισμένας ἦν ἐπικίνδυνος, ἡ Ἑλλὰς ἐπροστατεύετο ὑπὸ τῆς θαλάσσης κατὰ τῶν ἐπιδρομῶν τῶν κατοίκων τῆς ἀνατολῆς οὐδεμία ὅμως χώρα προσεκάλει μᾶλλον αὐτῆς τοὺς ναυτιλλομένους εἰς εἰρηνικὰς
ἐμπορικὰς ἐπιχειρήσεις. Εὐρέως ἀνοιγομένη πρὸς τὸ Αἰγαῖον διὰ τῶν κόλπων καὶ τῶν λιμένων της, προστατευομένων ὑπὸ ἀναριθμήτων νήσων καὶ ὡς τόπων σιτοδοσὶας καὶ ὡς τόπων καταφυγίου, ἡ Ἑλλὰς ἠδύνατο νὰ εἰσέλθῃ λίαν εὐκόλως εἰς κερδοφόρους συναλλαγὰς μὲ τὰ μᾶλλον πεπολιτισμένα ἔθνη, ἅτινα ἔζων εἰς τὴν ἀπέναντι ἀκτὴν τῶν ὀδοντωτῶν παραλίων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Οἱ ἄποικοι τῆς Ἰωνίας δὲν μετέφερον ἁπλῶς μόνον σιτία καὶ ἐμπορεύματα εἰς τοὺς ἀδελφοὺς αὐτῶν Ἀθηναίους καὶ Πελασγοὺς, ἀλλὰ καὶ τοὺς μύθους, καὶ τὰς ποιήσεις, καὶ τὰς τέχνας τῆς πατρίδος των. Καὶ ἐν γένει διά τε τοῦ σχηματισμοῦ τῶν παραλίων καὶ διὰ τῆς διαθέσεως τῶν ὀρέων της ἡ Ἑλλὰς κατέχει, οὕτως εἰπεῖν, θέσιν ἐφόρου ἐπὶ τῆς Ἀνατολῆς, ὅθεν ἦλθον αὐτῇ τὰ φῶτα· ἀπὸ τοῦ ἀνατολικοῦ μέρους αἱ χερσόννησοι ἐκτείνονται ἐπὶ τῆς θαλάσσης, καὶ πρὸς τὸ αὐτὸ μέρος αἱ πλείονες διασπείρονται νῆσοι· ἐπὶ τῆς ἀνατολικῆς ὡσαύτως παραλίας ἀνοίγονται οἱ εὐθετώτεροι καὶ μᾶλλον προπεφυλαγμένοι λιμένες καὶ ἐκτείνονται ἐντὸς τῶν ἡμικυκλίων τῶν ὀρέων αἱ προσφορώτερος δι' ἐγκατάστασιν πολυαρίθμων πολιτειῶν, γαῖαι. Ἐν τούτοις ἡ Ἑλλὰς δὲν ἔχει, ὡς ἡ Τουρκία, τὸ ἐλάττωμα τοῦ νὰ στερῆται σχεδὸν ἀμέσου μετὰ τῆς Δύσεως συγκοινωνίας ἕνεκα πλατείας τινος ζώνης ὀρέων ἀποκρήμνων ἢ ἀκτῶν ἀποτόμων. Τὸ Ἰόνιον πέλαγος εἶναι, ἀληθῶς εἰπεῖν, πλατὺ καὶ ἔρημον πρὸς δυσμὰς τῆς Πελοποννήσου· ἀλλ’ ὁ Κορινθιακὸς κόλπος, ὅστις διασχίζει κατὰ πλάτος ὁλόκληρον τὴν Ἑλληνικὴν
χερσόνησον καὶ ἡ σειρὰ τῶν Ἰονίων νήσων ἐκ τῶν ὁποίων βλέπει τις μακρόθεν τὰ ὄρη τῆς Ἰταλίας ἔπρεπε νὰ ἦναι πρόδρομος, οὕτως εἰπεῖν, εἰς τὴν ναυτιλίαν τῶν δυτικῶν θαλασσῶν. Παρὰ τοῖς ἀρχαίοις οἱ Ἀκαρνᾶνες, οἵτινες ἐγίνωσκον τὴν τέχνην τοῦ κτίζειν θόλους πολὺ πρὶν ἢ γνωρίσωσιν αὐτὴν οἱ Ρωμαῖοι, ἠδυνήθησαν, χάρις εἰς τὸ ἐμπόριον, νὰ διδά-
- ↑ «Ἀκρόπολις τῆς Ἑλλάδος.»
