Νεοελληνική Φιλολογία/Κωνστάντιος ο Α΄
| ←Ἀνδρέας Μουστοξύδης | Νεοελληνική Φιλολογία: Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων από της καταλύσεως της βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι της ελληνικής εθνεγερσίας (1453-1821) Συγγραφέας: Κωνστάντιος ὁ Αʹ. |
Θεόκλητος Φαρμακίδης→ |
Ἐγεννήθη τῷ 1770 ἐν Κωνσταντινουπόλει ἐκ πατρὸς μὲν Κρητὸς, μητρὸς δὲ Βυζαντίας, ὀνομασθεὶς διὰ τοῦ θείου βαπτίσματος Κωνσταντῖνος, κατὰ τὴν ἐν Παλατᾷ συνοικίαν τῆς Ξυλοπόρτας, ἧς ἐν τῇ σχολῇ καὶ τὰ Κοινὰ λεγόμενα γράμματα ἐξέμαθεν. Ἀνατραφεὶς ὑπὸ τὴν κηδεμονικὴν προστασίαν τοῦ πρὸς πατρὸς θείου αὑτοῦ Κυρίλλου ἀρχιεπισκόπου τοῦ Ὄρους Σινᾶ, ἀνδρὸς ἐν τοῖς τότε χρόνοις ἐπισήμου διά τε τὴν παιδείαν καὶ τὴν τοῦ ἤθους μελιχρότητα καὶ σεμνοπρέπειαν, ἐγκαίρως ἐπεδόθη εἰς τὴν τῶν ἱερῶν γραμμάτων σπουδήν. Τάχιστα δὲ ἐχειροτονήθη ὑπὸ τοῦ θείου αὑτοῦ διάκονος, Κωνστάντιος μετονομασθείς. Ἐν ἔτει 1788 ἀπελθὼν μετὰ τοῦ θείου του εἰς Ἰάσιον κατηρτίσθη ἐνταῦθα τελειότερον ἐκμαθὼν καὶ τὴν γαλλικὴν γλῶσσαν, καὶ μετὰ τὴν ἐν ἔτει 1789 εἰσβολὴν τῶν Ῥώσσων ἐπέμφθη ὑπὸ τοῦ στρατάρχου Ῥομαντζὼφ εἰς τὴν τοῦ Κιαίβου Ἀκαδημίαν, ὅπου ἐπὶ τετραετίαν διήκουσεν ὅλην τὴν σειρὰν τῶν φιλοσοφικῶν καὶ θεολογικῶν μαθημάτων, γενόμενος ἐγκρατὴς τῆς τε λατινικῆς καὶ σλαβωνικῆς διαλέκτου.
Ἐπανελθὼν εἰς Κωνσταντινούπολιν μετέβη ἐν ἔτει 1795 εἰς Αἴγυπτον, ἔνθα γνωρισθεὶς πρὸς τοὺς ἐν Καΐρῳ Σιναΐτας πατέρας, καὶ μέλος τῆς Σιναϊτικῆς ἀδελφότητος ἐγγραφεὶς, ἀκολούθως ἀπῆλθε καὶ εἰς προσκύνησιν τοῦ θεοβαδίστου ὄρους Σινᾶ. Ἐκεῖ χειροτονηθεὶς ἱερομόναχος τῷ 1797 ὑπὸ τοῦ διαδεξαμένου τὸν ἐν ἔτει 1790 εἰς Ἰάσιον ἀποβιώσαντα θεῖον αὑτοῦ Κύριλλον Δωροθέου, μετ’ οὐ πολὺ δὲ καὶ ἀρχιμανδρίτης προχειρισθεὶς ἀπεστάλη τὸ δεύτερον εἰς Κίαιβον, ὡς ἡγούμενος τοῦ ἐκεῖ μοναστηρίου τῆς ἁγίας Αἰκατερίνης, ὑποκειμένου εἰς τὴν κυριαρχίαν τοῦ Σινᾶ.
Ἀποθανόντος τοῦ Δωροθέου, κοινῇ ἐκλογῇ καὶ ψήφῳ τῶν Σιναϊτῶν πατέρων μετεκλήθη ἐκ Ῥωσσίας ὁ Κωνστάντιος ἵνα διαδεχθῇ τὸν τετελευτηκότα ἀρχιεπίσκοπον. Προτραπεὶς καὶ δι’ ἐπιστολῆς τοῦ φίλου του Εὐγενίου τοῦ Βουλγάρεως ἀπεδέχθη τὴν προσφορὰν καὶ ἀναχωρήσας ἐκ Κιαίβου ἀπῆλθε διὰ τῆς Κωνσταντινουπόλεως εἰς Ἱεροσόλυμα, ὁπόθεν ὤφειλε, κατ’ ἔθος ἀρχαῖον, λαμβάνει τὴν χειροτονίαν αὐτοῦ ὁ ἄλλως αὐτοκέφαλος ἀρχιεπίσκοπος τοῦ Ὄρους Σινᾶ.
Ὅθεν λαβὼν τὴν κανονικὴν χειροτονίαν τῷ 1805 παρὰ τοῦ πατριάρχου Ἀνθίμου ὁ ἔκτοτε διάσημος ἀρχιεπίσκοπος Σιναίου Κωνστάντιος κατῆλθεν ἐκεῖθεν εἰς τὴν νῆσον Κύπρον, ἔνθα διέτριψεν ὅλην ἑξαετίαν ἐντὸς τοῦ ἐκεῖσε Σιναϊτικοῦ Μετοχίου, ἐντρυφῶν εἰς τὴν ἀνάγνωσιν τῶν τε θείων πατέρων τῆς ἐκκλησίας καὶ τῶν θύραθεν ἀρχαίων σοφῶν, καὶ μάλιστα τῶν ἱστορικῶν, πρὸς οὓς ἰδίαν κλίσιν εἶχεν ἀείποτε.
Ἐν ἔτει 1811 ἐπανελθὼν ἐκ Κύπρου εἰς Κωνσταντινούπολιν τὸν μὲν χειμῶνα διέμεινεν ἐν τῷ κατὰ τὸν Παλατὰν Σιναϊτικῷ μετοχίῳ τοῦ Προδρόμου, τὰς δὲ ἡμέρας τοῦ θέρους καὶ φθινοπώρου ἐν τῇ νήσῳ τοῦ Ἀντιγόνου διέτριβεν ἀσχολούμενος περὶ τὰς φίλας Μούσας καὶ συγγράφων τὰς τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀρχαιότητας, παρέχων δὲ καὶ τὴν πρόθυμον αὑτοῦ χρηματικήν τε καὶ διανοητικὴν συνδρομὴν εἰς πολλὰς κοινωφελεῖς καὶ φιλολογικὰς ἐπιχειρήσεις τῆς ἐκκλησίας καὶ τοῦ Γένους. Τὸ μετόχιον αὐτοῦ, λέγει ὁ Κ. Ἀριστοκλῆς, ὑπῆρχεν ἄλλο Μουσεῖον, οὕτως εἰπεῖν, καὶ Ἀκαδημία τῶν λογίων τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ἐκεῖ ἔβλεπέ τις ἀεννάως συῤῥέοντας καὶ πατριάρχας καὶ ἀρχιερεῖς, καὶ πολιτικοὺς ἄρχοντας παντὸς γένους καὶ κόμματος, τοὺς μὲν ἵν’ ἀπολαύσωσι τῆς γλυκείας αὐτοῦ ὁμιλίας, τοὺς δὲ ἵνα ἀκούσωσιν ὠφελίμους συμβουλὰς, καὶ ἄλλους νὰ λάβωσι σοφὰς καὶ ἀποχρώσας λύσεις πολλῶν καὶ ποικίλων ἀποριῶν.
Ἐκραγείσης τῆς ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως φοβηθεὶς ἐκρύβη εἰς τὴν νῆσον τοῦ Ἀντιγόνου, μετὰ δὲ τὴν εἰρήνευσιν τῶν διαμαχομένων, ἐξωσθέντος ἐκ τοῦ οἰκουμενικοῦ θρόνου τοῦ πατριάρχου Ἀγαθαγγέλου, ὁμοθυμαδὸν ἐξελέχθη τοιοῦτος ὁ Κωνστάντιος Αʹ (6 Ἰουλίου 1830).
Οἰκουμενικὸς πατριάρχης ὁ ἀείμνηστος Κωνστάντιος ἀναγορευθεὶς εἰργάσθη μετὰ ζήλου διαπύρου ὑπὲρ παντὸς συντελοῦντος εἴς τε τῆς ὀρθοδοξίας τὴν λαμπρότητα, καὶ τοῦ ἑλληνικοῦ γένους τὴν ἀνάδειξιν. Συνέστησεν ἐν Κωνσταντινουπόλει τὰ ἀλληλοδιδακτικὰ σχολεῖα καὶ ἰδίαις δαπάναις ἀνήγειρεν ἐκ βάθρων τὴν ἐν Φαναρίῳ ἀλληλοδιδακτικὴν σχολὴν, συστήσας καὶ τὸ μέχρι τοῦ νῦν εὐκλεῶς ἀκμάζον ἐν Χάλκῃ φιλολογικὸν τῶν Ἑλλήνων ἐμπόρων φροντιστήριον. Σκοπιμώτερον δ’ ἐπεμελήθη τῆς παναρχαίας Πατριαρχικῆς σχολῆς τοῦ Φαναρίου, τὸν μὲν ἱερομόναχον σχολάρχην αὐτῆς Σαμουὴλ τὸν Κύπριον προβιβάσας εἰς τὴν ἀρχιεπισκοπὴν Προικονήσου, ἀναθέμενος δὲ τὴν σχολαρχίαν εἰς τὸν κλεινὸν Νικόλαον τὸν Λογάδην.
Διαβληθεὶς ὑπό τινων διεφθαρμένων εἰς τὴν Ὑψηλὴν Πύλην ὁ ἀείμνηστος Κωνστάντιος Αʹ καθῃρέθη τῇ 14 Αὐγούστου 1834 καὶ ἀπελθὼν εἰς τὴν νῆσον τοῦ Ἀντιγόνου ἀνεῦρεν ἐκεῖ τὰς πεφιλημένας αὐτῷ Μούσας καὶ τὴν ποθεινὴν ἡσυχίαν. Ἐνταῦθα δὲ καὶ ἀπεβίωσε τῇ 5 Ἰανουαρίου 1859.
Ὁ Κ. Ἀριστοκλῆς ἐν ὀλίγοις πλέκει τὸ ἐγκώμιον τοῦ μεγάλου ἐκείνου ἀνδρός. «Ψυχὴ ἄκακος καὶ ἄδολος, νοῦς ὀξὺς καὶ διορατικὸς, μνήμη εὐρεῖα καὶ στεγανὴ, πάντοτε παροῦσα καὶ ὑπὸ γήρως ἀκαταδάμαστος, ἤθους χαρακτὴρ ἐλευθέριος, εἰλικρινὴς καὶ μειλίχιος, φρόνημα εὐσεβὲς πατριωτικὸν καὶ ἀρχαϊκὸν, ζῆλος τοῦ καλοῦ ἀπερίτρεπτος καὶ ἀκαπήλευτος, ῥοπὴ πρὸς τὸ εὐεργετεῖν προηγμένη μέχρι πάθους. Ἰδοὺ ὁποῖος παρὰ πάντων ὁμολογεῖται ὁ Πατριάρχης Κωνστάντιος[1]».
—Ἀρχαία Ἀλεξάνδρεια, ἤτοι ἱστορικὴ καὶ ἀρχαιολογικὴ περιγραφὴ τῆς πόλεως ταύτης. Ἐν Μόσχᾳ 1801 (ἑλληνορωσσιστὶ μετὰ πολλῶν εἰκονογραφιῶν).
—Κωνσταντινιὰς παλαιά τε καὶ νεωτέρα. Ἐν Βενετίᾳ, καὶ ἐν Κωνσταντινολει 1844. (ἐν ἔτει 1846 ἐξεδόθη ἐν Κωνσταντινουπόλει γαλλικὴ αὐτῆς μετάφρασις).
—Αἰγυπτιακὰ, ἤτοι περιγραφὴ ἁπάσης τῆς Αἰγύπτου ἀρχαίας τε καὶ νεωτέρας. Ἐν Κωνσταντινουπόλει 1838.
—Ὑπόμνημα περὶ τῆς τῶν Ἀρμενείων μετὰ τῆς Ἀνατολικῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησίας ἀσυμφωνίας[2]. Περὶ τῶν ἐν Ἀντιοχείᾳ πατριαρχευσάντων μέχρι τῆς σήμερον.—Περὶ τῶν μετὰ τὴν ἅλωσιν ἐκ τοῦ κλήρου ἀρετῇ καὶ παιδείᾳ διαπρεψάντων[3].—Ἀπάντησις εἰς τὸ ἐπ’ ὀνόματι ψευδωνύμου Γερμανοῦ ἐκδοθὲν πονημάτιον τὸ κατηγοροῦν τοὺς ἐν Ῥωσσίᾳ θεολόγους ὡς δεχομένους διττὰ βαπτίσματα—Περὶ Ἀγγέλων, ὅτι οὐ πάντῃ ἀσώματοι.—Συνοπτικὴ διατριβὴ περὶ τοῦ πότε, πῶς καὶ ποίῳ τρόπῳ κατὰ διαφόρους ἐποχὰς ἤρξαντο ἀποστέλλειν οἱ Πάπαι τοὺς Μισιοναρίους εἰς τὴν Ἀνατολὴν πρὸς διάδοσιν τῆς Παπικῆς λύμης. —Σύντομος ἀπάντησις πρὸς τὰς ἐξ ἀμάξης ἀνερυθριάστους καὶ ἐκτόπους κατά τε τῆς Ἀνατολικῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησίας καὶ τοῦ γένους ἡμῶν λοιδορίας τοῦ λεγομένου ἀρχιεπισκόπου Πέτρας Ἰουλιανοῦ Μαρία Ἰλλερώ[4]. — Ἀπάντησις τῆς ὀρθοδόξου ἀνατολικῆς ἐκκλησίας εἰς τὴν ἀρτίως πεμφθεῖσαν πρὸς τοὺς Ἀνατολικοὺς ἐγκύκλιον ἐπιστολὴν τοῦ Μ. Πάπα Ῥώμης Πίου τοῦ ἐννάτου[5]. (Ταῦτα πάντα ἐξεδόθησαν εἰς ἓν τεῦχος ἐν Κωνς/λει τῷ 1866 ὑπὸ τοῦ Κ. Θ. Ἀριστοκλέους ὑπὸ τὴν ἐπιγραφὴν «Κωνσταντίου τοῦ Αʹ Συγγραφαὶ αἱ Ἐλάσσονες»).
—Περὶ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει πατριαρχικῆς σχολῆς. (Ἐξεδόθη ἐν Φιλολογικὰ Συλλόγῳ Κωνσταντινουπόλεως).
—Ἱερὰ κατήχησις κατ ἐρωταπόκρισιν.
—Περὶ τῶν ποντιφήκων τῆς Ῥώμης.
—Περὶ τοῦ ναοῦ τῆς Παμμακαρίστου.
—Ἐπιστολαὶ, κλπ.[6].
- ↑ Βλέπε κατ’ ἔκτασιν Θ. Ἀριστοκλέους, Βιογραφίαν Κωνσταντίου Αʹ. ἐν Κωνσταντινουπόλει 1866.
- ↑ Ἐτυπώθη τῷ 1850, καὶ μεταφρασθὲν εἰς τὴν τουρκικὴν γλῶσσαν ἐξεδόθη ἀρμενικοῖς γράμμασι τῷ 1857 ἐν Κωνσταντινουπόλει.
- ↑ Προεξεδόθη ὑπὸ Σοφ. Οἰκονόμου ἐν τῇ Ἐφημερίδι τῶν Φιλομαθῶν.
- ↑ Ἐξεδόθη τὸ πρῶτον ἐν Ἀθήναις ἐκ τῆς τυπογραφίας Γ. Χαρτοφύλακος τῷ 1844.
- ↑ Ἐτυπώθη τῷ 1848 ἐν Κωνσταντινουπόλει.
- ↑ Ἐκδοθήσονται ὑπὸ του Κ. Ἀριστοκλέους μετ’ ἄλλων ὡς συνέχεια τοῦ προεκδοθέντος ἀτελοῦς τεύχους τῶν Ἐλασσόνων Διατριβῶν.