Νεοελληνική Φιλολογία/Ανδρέας Μουστοξύδης
| ←Κωνσταντῖνος Οἰκονόμος | Νεοελληνική Φιλολογία: Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων από της καταλύσεως της βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι της ελληνικής εθνεγερσίας (1453-1821) Συγγραφέας: Ἀνδρέας Μουστοξύδης |
Κωνστάντιος ὁ Αʹ→ |
Ἐγεννήθη ἐν Κερκύρᾳ τῇ 6 Ἰανουαρίου 1785. Μόλις δεκαπενταετὴς μετέβη εἰς Ἰταλίαν καὶ ἐστέφθη νομοδιδάκτωρ ἐν τῷ πανεπιστημίῳ τοῦ Παταβίου τῷ 1805. Ἡ περὶ τὴν φιλολογίαν, ἰδίως δὲ περὶ τὴν ἱστορίαν, σπανία αὐτοῦ ἐπίδοσις ἐφείλκυσεν οὐ μόνον τὴν προσοχὴν, ἀλλὰ καὶ τὸν θαυμασμὸν τῶν διασημοτέρων τῆς ἐποχῆς ἐκείνης Ἰταλῶν λογίων καὶ ποιητῶν, ὥστε τῷ 1804 καὶ 1805 ὠνομάσθη μέλος τῆς ἐν Φλωρεντίᾳ Ἀρχαιολογικῆς ἑταιρίας καὶ τῆς Φλωρεντινῆς Ἀκαδημίας. Ἐπανελθὼν δὲ εἰς Κέρκυραν ἤρχισε νὰ παραδίδῃ ἀμίσθως ἐν τῷ Λυκείῳ μαθήματα φιλολογίας, καὶ συγχρόνως ἐδημοσίευσεν ἱστορικάς τινας εἰδήσεις περὶ τῆς πατρίδος του (Notizie per servire alla storia Corcirese dai tempi eroici fino al secolo XII). Τὸ πρῶτον τοῦτο δοκίμιον τῆς πατρίου ἱστορίας τοσοῦτον ἤρεσεν, ὥστε ὀλίγον καιρὸν μετὰ τὴν δημοσίευσιν του ἡ Γερουσία τῆς Ἑπτανήσου πολιτείας ἀνηγόρευσε τὸν νέον συγγραφέα ἱστοριογράφον τῶν νήσων μὲ μισθὸν τριάκοντα διστήλων, ὁ δὲ Αὐτοκράτωρ τῆς Ῥωσσίας Ἀλέξανδρος Αʹ, πρὸς ὃν ὁ Μουστοξύδης προσεφώνησε τὸ περὶ οὗ ὁ λόγος πόνημα, ἐτίμησεν αὐτὸν διὰ τοῦ παρασήμου τοῦ ἁγίου Βλαδιμήρου. Ἀποδημήσας ἐκ δευτέρου εἰς Ἰταλίαν ἐπεσκέφθη τοὺς Παρισίους, καὶ πάλιν ἐπέστρεψεν εἰς Μεδιόλανα, ἔνθα κατὰ τὸ 1811 καὶ 1814 ἐξέδωκε δύο τόμους τῶν ἱστορικῶν αὐτοῦ μελετῶν ὑπὸ τὸν τίτλον Illustrazioni Corciresi· ἀνεκάλυψε δὲ καὶ ἐδημοσίευσεν ἀνέκδοτον ἀπόσπασμα τοῦ περὶ Ἀντιδόσεως λόγου τοῦ Ἰσοκράτους (1812). Κατ’ αὐτὴν δὲ τὴν ἐποχὴν διωρίσθη μέλος ἀντεπιστέλλον τοῦ Ἰνστιτούτου τῆς Γαλλίας, ὡς καὶ τῶν βασιλικῶν Ἀκαδημιῶν τοῦ Βερολίνου, τοῦ Μονάχου, τοῦ Ταυρίνου, καὶ τῆς αὐτοκρατορικῆς τῆς Βίλνας, καὶ ἐδόθη αὐτῷ ἄδεια παρὰ τῆς ἰταλικῆς κυβερνήσεως νὰ συμβουλευθῇ τὴν μεταξὺ τῆς Ἑνετικῆς πολιτείας καὶ τῶν Εὐρωπαϊκῶν αὐλῶν ἀλληλογραφίαν, ἐξ ἧς πολλὰς ἠρύσθη πολυτιμοτάτας σημειώσεις. Ἐπεσκέφθη δὲ τὸ 1814 ἐν Ζυρίχῃ καὶ τὸ 1815 ἐν Παρισίοις τὸν ἀείμνηστον Καποδίστριαν. Περιηγήθη ἀκολούθως τὴν Γερμανίαν, καὶ ἐν Σαξωνίᾳ φιλοφρόνως τῷ ἐχορηγήθη ἡ ἄδεια νὰ ἐξετάσῃ τὴν πλουσίαν βιβλιοθήκην τῆς οἰκογενείας τοῦ κόμητος Σουλεμβούργου, τοῦ κατὰ τὸ 1716 ἐπὶ κεφαλῆς τοῦ Ἑνετικοῦ στρατοῦ καὶ τῶν ἐγχωρίων ἀνδρείως ὑπερασπίσαντος τὴν Κέρκυραν κατὰ τῶν πολιορκούντων αὐτὴν Τούρκων. Μετὰ τὴν περιοδείαν ταύτην ἐξέδωκε τὴν περὶ τῶν τεσσάρων ἵππων τῆς τοῦ ἁγίου Μάρκου ἐν Ἑνετίᾳ μητροπόλεως σοφὴν διατριβὴν, καὶ τῷ 1816 ἤρξατο ἐκδίδων ἐν Βενετίᾳ μετὰ Δημητρίου Σχινᾶ τοῦ Βυζαντίου συλλογὴν ἀνεκδότων μὲ φιλολογικὰς σημειώσεις, τὸ δ’ ἐπιὸν ἔτος ἐξέδωκε βίους τοῦ Ἀνακρέοντος καὶ τοῦ Αἰσχύλου.
Τῷ 1820 ἐδημοσίευσεν ἀνωνύμως γαλλιστὶ τὰ κατὰ τὴν ἀπάνθρωπον πώλησιν τῆς Πάργας. Προδοθεὶς εἰς τὸν τότε Ἄγγλον ἁρμοστὴν Θωμᾶν Μαίτλανδ, ἐπαύθη τῆς θέσεως, συνεπαγούσης καὶ τὴν ἀπώλειαν τῆς διδομένης μισθοδοσίας· ἀλλ’ ἡ ζημία αὕτη μετ’ οὐ πολὺ ἀνεπληρώθη, διότι κατὰ πρότασιν τοῦ ἐν Ταυρίνῳ πρέσβεως τῆς Ῥωσσίας Μοτζενίγου, ὁ τότε ἐπὶ τῶν ἐξωτερικῶν ὑπουργὸς τῆς αὐτοκρατορίας ταύτης Καποδίστριας διώρισε τὸν Μουστοξύδην ἀκόλουθον τῆς ἀνωτέρω πρεσβείας, καὶ οὕτως ἠδυνήθη νὰ ἐξακολουθήσῃ ἐν ἀνέσει τὰς προσφιλεῖς του μεσαιωνικὰς ἐρεύνας ἐν τοῖς ἀρχείοις τῆς Ἰταλίας. Τότ’ ἐδημοσίευσε καὶ τὴν κλασικὴν εἰς τὸ ἰταλικὸν μετάφρασιν τοῦ Ἡροδότου, πλουτίσας αὐτὴν διὰ σχολίων καὶ σημειώσεων. Συγχρόνως δ’ ἐβοήθει τὸν φιλέλληνα Γάλλον Φωριὲλ καὶ τὸν Ἰταλὸν Θωμασαῖον εἰς τὰς ὑπ’ αὐτῶν γενομένας συλλογὰς καὶ μεταφράσεις τῶν δημοτικῶν ἀσμάτων.
Ἐκραγείσης τῆς ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως, ὁ Μουστοξύδης ἐξύμνησεν αὐτὴν δι’ ὡραίων ἰταλικῶν στίχων, ἀναδεχθεὶς καὶ τὸ ἐπίπονον ἔργον νὰ πληροφορῇ τὴν Εὐρώπην περὶ τῶν θαλασσίων ἀνδραγαθημάτων τῶν ἡμετέρων, ἐκδίδων γαλλιστὶ περιοδικὸν σύγγραμμα ἀπὸ τοῦ 1821—22. Μὴ παραβλέπων ἐνταυτῷ τὰ φιλολογικὰ, τὰ ἔχοντα μάλιστα στενὴν σχέσιν μετὰ τῆς ἐθνικῆς ὑπάρξεως μας, κατεχώρισεν ὀλίγον βραδύτερον ἐν τῇ Ἀνθολογία τῆς Φλωρεντίας τὰς παρατηρήσεις ἐπὶ τῆς καθ’ ἡμᾶς ἑλληνικῆς γλώσσης, ἐν αἷς κυρίως ἠθέλησε ν’ ἀποδείξῃ δι’ ἀκαταμαχήτων λόγων, ὅτι «ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα ζῇ διὰ τῶν μᾶλλον ἢ ἧττον περιφανῶν αὐτῆς συγγραφέων, καὶ ὅτι διερχόμενοι τὸ μέγα διάστημα εἴκοσι καὶ ἑπτὰ περίπου αἰώνων, ἐκ τῶν ἡμερῶν μας μέχρι τῶν ἀπωτάτων τῆς ἀρχαιότητος, ὅτε ἔζη ὁ Ὅμηρος, οὐδεμίαν ἄλλην γλῶσσαν εὑρίσκομεν τοσοῦτον ἀρχοειδῶς ἐπεκτεινομένην ὡς ἡ ἑλληνική. » Ἔγραψε διὰ τὴν συλλογὴν τῶν Ἑλλήνων ἱστορικῶν τοῦ Σονζονίου (Collana degli antichi Storici Greci volgarizzati) παράρτημά τι εἰς τὴν ἱστορίαν Ἡρακλείδου τοῦ Ποντικοῦ, καὶ βραδύτερον διὰ ἡρωϊκοκωμικὸν ποίημα τὸν βίον τοῦ Αἰσώπου.
Τῷ 1829 προσκληθεὶς ὑπὸ τοῦ ἀειμνήστου Κυβερνήτου ἦλθεν εἰς Ἑλλάδα, ἔνθα ἀνέλαβε τὴν διοργάνωσιν τῶν ἐν Αἰγίνῃ δημοσίων ἐκπαιδευτηρίων, ἅμα δὲ καὶ τὴν διεύθυνσιν τοῦ περιοδικοῦ συγγράμματος ἡ Αἰγιναία, καὶ τῆς ἐφημερίδος ὁ Ἑλληνικὸς Ταχυδρόμος.
Μετὰ τὴν δολοφονίαν τοῦ Καποδιστρίου ὁ Μουστοξύδης ἐπανῆλθε, μετὰ πολυχρόνιον ἀπουσίαν, εἰς τοὺς κόλπους τῆς ἰδίας πατρίδος.
Ἐλθὼν εἰς Κέρκυραν ἐξελέχθη τῷ 1833 ἀντιπρόσωπος, καὶ ἀμέσως γερουσιαστὴς τοῦ τετάρτου κοινοβουλίου. Μετὰ τὴν ὑπὸ τοῦ ἁρμοστοῦ Νούγεντ διάλυσιν αὐτοῦ, ὁ Μουστοξύδης διωρίσθη Ἄρχων τῆς παιδείας· ἀλλὰ μετ’ οὐ πολὺ παραιτηθεὶς τῆς θέσεως ταύτης, ἀνεδείχθη πλέον ἀρχηγὸς τῆς ἀντιπολιτεύσεως, ὑποστηρίζων καὶ διευθύνων μὲ σπάνιον θάῤῥος καὶ σύνεσιν, ἐπὶ τῆς δεσποτείας μάλιστα τοῦ Δούγλα, τὴν πάλην μικροῦ καὶ ἀδυνάτου λαοῦ πρὸς ἀγέρωχον ἀντιπρόσωπον μεγάλης καὶ ἰσχυρᾶς δυνάμεως. Ἐπὶ τέλους οἱ ἀντιπολιτευόμενοι ἐπεφόρτισαν τὸν Μουστοξύδην ν’ ἀπέλθῃ εἰς Ἀγγλίαν καὶ νὰ παρουσιάσῃ εἰς τὸν ὑπουργὸν ἀναφορὰν κατὰ τῆς διαγωγῇς τοῦ ἁρμοστοῦ. Ἐλθὼν περὶ τὰ τέλη Μαΐου εἰς Λονδῖνον εἶδεν ἀμέσως τὸν μαρκήσιον Νορμανβὺ, πρὸς ὃν ἐπαρουσίασε καὶ ὑπόμνημα περὶ τῆς καταστάσεως τῆς Ἑπτανήσου, ἐν ᾧ κατεδείκνυε τινι τρόπῳ διὰ τοῦ Συντάγματος τοῦ 1817 παρεβιάσθη ἡ συνθήκη τῶν Παρισίων, καὶ περαίνων ἐζήτει τὴν μεταῤῥύθμισιν τοῦ συντάγματος τούτου, καὶ τὴν εἰς τὰς νήσους ἀπόστολον ἀνακριτικῆς ἐπιτροπῆς, ὅπως ἐξακριβώσῃ τὰς καταχρήσεις τῆς ἀγγλοϊονικῆς κυβερνήσεως. Πρὶν ἐπανέλθῃ ἐξ Ἀγγλίας ὁ Μουστοξύδης ὁ Δούγλας ἀνέβαλεν ἐκ νέου τὴν βουλὴν τῆς Ἑπτανήσου, καὶ μετὰ μικρὸν διέλυσεν αὐτήν. Καὶ ἡ αὐθαίρετος αὕτη πρᾶξις δὲν ἀπεδειλίασε τὸν Μουστοξύδην, ὅστις συνέταξε καὶ ἔπεμψεν εἰς Λονδῖνον, ὅπου ἐδημοσιεύθη διὰ τοῦ τύπου, φυλλάδιον ἐπιγραφόμενον «Osservazioni sulla dissolutione del VI parlamento, da uno dei suoi membri».
Μετ’ οὐ πολὺ δ’ ἐξέδωκεν ἐν Μελίτῃ «Confutazione di A. Mustoxide al Dispaccio κλπ», ὅπερ δικαίως ἐπεκλήθη ἡ πολιτικὴ κατήχησις τῶν Ἑπτανησίων.
Μετὰ ταῦτα ἐξηκολούθησε νὰ ἐνασχολῆται ἰδιωτεύων εἰς τὰς προσφιλεῖς αὐτῷ φιλολογικὰς καὶ ἱστορικὰς μελέτας, ἐκδοὺς σὺν τοῖς ἄλλοις κατὰ τὸ ἔτος 1843 τὸν πολύτιμον Ἑλληνομνήμονα, ἐν τῷ ὁποίῳ κατεχώριζε πολλοὺς θησαυροὺς τοῦ μεσαιωνικοῦ ἑλληνισμοῦ.
Περὶ τὰ μέσα τοῦ 1846, ἐπὶ τῆς ἁρμοστείας τοῦ Σείτωνος, διωρίσθη ἐκ δευτέρου ἱστοριογράφος τῶν Ἰονίων νήσων. Ἔκτοτε δὲ κατεγίνετο εἰς συλλογὴν καὶ τακτοποίησιν τῶν τιμαλφῶν καὶ διεσπαρμένων κειμηλίων τῆς ἐθνικῆς ἱστορίας.
Ἡ ἕνεκα τῶν συνταγματικῶν μεταῤῥυθμίσεων τοῦ ἔτους 1849 πρώτη ἐλευθέρα τῶν βουλευτῶν ἐκλογὴ ἐψήφισε τὸν Μουστοξύδην ἀντιπρόσωπον, ἡ δὲ ἀξιομνημόνευτος Βουλὴ ἐκείνη ὁμοφώνως ἐκήρυξεν αὐτὸν πρόεδρόν της. Τὴν θέσιν ταύτην ὁ Μουστοξύδης ἀπεποιήθη νὰ δεχθῇ· ὀψιαίτερον δὲ ἀντετάχθη ὑπὸ τῆς ἀντιπολιτεύσεως ὡς ὑποψήφιος εἰς τὴν θέσιν ἐπαρχιακοῦ συμβούλου, καὶ ὡς τοιοῦτος ἐξελέχθη ὑπὸ τῶν συμπολιτῶν του. Κατὰ δὲ τὰ τελευταῖα ἔτη ὁ Μουστοξύδης διωρίσθη ἐκ νέου Ἄρχων τῆς παιδείας.
Ἀπεβίωσε δὲ ὁ διακεκριμένος οὗτος τοῦ ἡμετέρου ἔθνους λόγιος ἐν ἔτει 1860, καὶ ἐτάφη πομπωδῶς ἐν Κερκύρᾳ[1].
—Notizie per servire alia Storia di Cor fu, dai tempi eroici fino al secoIo XII.
—Exposé des faits qui ont précédé et suivi la cession de Parga.
—Précis des operations de la flotte grecque durant Ia révolulion de 1821 à 1822.
—Vita di Anacreonte.
—Vita d'Eschilo.
—Intorno ai Feaci. dissert. I.
—Della republica corcirece dissertat. II.
—Precetti sulla elezione della sposa epistola.
—Sui quattro cavalli della Basilica di San Marco.
—Epistola che procedeno al discorso d’Isocrate della Permutazzione.
—Lettera et osservazioni sull' Iliade volgarizzata dal cavalier Monti.
—Articoli inseriti ili varii giornali litterali.
—A Demetrio Schinas Byzantino lettera.
—Articolo sulla Cassandra di Licofrone.
—Alcuni cenni sopra Polieno.
—Sul giuco de’ bussoli.
—Prefazione alle sentenze di Cicerone.
—Prefazione alle nuove Muse, visione di Niccolò Delviniotti.
—Articolo sulla osservazioni del cav. Lamperti sopra alcune lezioni dell’ Iliade.
—Articolo su un’ antica paraphrasi dell’ Iliade.
—Su un edizione delle vite di Plutarco, volgarizzate dal Pompei.
—Sui principi di giurisprudenza criminale del cavalier Nani.
—Lettere due sulla proposta di alcune correzioni alla Crusca del cavai. Monti.
—Articolo sul Dizionario Greco di Antimo Gaza.
—Sull’ edizione francese di duc opusculi di Senofonte.
—Sulle famiglie illustri del conte Pompeo Litta.
—Versi. Anacreontica. Ode genetliaca. Sciolti.
(Τ’ ἀνωτέρω ἰταλιστὶ γεγραμμένα πονημάτια, ἰδίᾳ προεκδοθέντα, ἀνεδημοσιεύθησαν ἐν ἔτει 1821 ὑπὸ τὴν ἐπιγραφὴν «Prose varie. Milano, per Nicolò Beltoni MDCCCXXI 8° σελ. VI-303).
—Illustrazioni Corcirese. Milano 1811 καὶ 1814, 2 τόμ.
—Ἰσοκράτους λόγος περὶ τῆς Ἀντιδόσεως, ἤδη πρῶτον εἰς τὴν ἀρχαίαν γραφὴν διασκευασθεὶς καὶ ὀγδοήκοντα περίπου σελίδας ἐπαυξηνθείς. Ἐν Μεδιολάνοις 1812.
—Συλλογὴ ἀποσπασμάτων Ἀνεκδότων Ἑλληνικῶν μετὰ σημειώσεων, σπουδῇ Ἀνδρέου Μουστοξύδου καὶ Δημητρίου Σχινᾶ Βυζαντίου. Ἐν Βενετίᾳ 1816—1817. Ἐκ τῆς τυπογραφίας Ἁλοϋσοπόλεως. (ἐξεδόθησαν ὀκτὼ τεύχη μετὰ κριτικῶν καὶ ἄλλων σημειώσεων, ἐν οἷς περιέχονται ἑπτὰ συγγραφέων ἀνέκδοτα, ἰδίαν ἕκαστον φέροντα σελιδαρίθμησιν).
—Herodoto, (ἐδημοσιεύθη ἡ μετάφρασις μόνον τῶν ὀκτὼ βιβλίων, τοῦ δ’ ἐννάτου καὶ τελευταίου ὕστερον περαιωθεῖσα δὲν ἐξεδόθη ἔτι).
—Ἑλληνομνήμων ἢ Σύμμικτα Ἑλληνικὰ, σύγγραμμα περιοδικὸν συντασσόμενον μὲν ὑπὸ (Α. Μουστοξύδου), ἐκδιδόμενον δὲ ὑπὸ X. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως. Ἀθήνησιν 1843—1853.
(Τοῦ περισπουδάστου τούτου περιοδικοῦ ἐξεδόθησαν καὶ διενεμήθησαν τεύχη δέκα ἀπὸ Ἰανουαρίου 1843 μέχρις Ὀκτωβρίου 1847 (σελ. 1 — 632). Ἐκτὸς τούτων ἐτυπώθησαν, πλὴν δὲν διενεμήθησαν, τὸ ἑνδέκατον τεῦχος ἐν ἔτει 1852 (σελ. 633-696), καὶ ἐν ἔτει 1853 δύο τυπογραφικὰ φύλλα τοῦ δωδεκάτου (σελ. 697—728). Περιέχουσι δὲ τὰ τελευταία τὴν συνέχειαν τῶν ἀνεκδότων τοῦ Παχωμίου Ῥουσάνου, διακοπεῖσαν ἐν σελ. 632 τοῦ διανεμηθέντος 10 τεύχους).
—Περὶ τῶν ἐν Κερκύρᾳ Ἀκαδημιῶν. Ἐν Κερκύρᾳ.
—Βίος Νικάνδρου Νουκίου (ἐν Πανδώρα).
—Φιλαλήθης, ἐφημερὶς Κερκύρας. 1851—53.
Καὶ ἄλλα πολλὰ ἀνέκδοτα, ὧν τὴν δημοσίευσιν ἤρξατο ὁ υἱός του Μιχαήλ.
- ↑ Ἀπεσπάσαμεν ταῦτα ἐκ τῆς ἀξιολόγου νεκρολογίας τοῦ πολυμαθοῦς Ν. Β. Μάνεση, νῦν δημάρχου Κερκύρας (Πανδώρα, ΙΑ’, φυλ. 252).