Νεοελληνική Φιλολογία/Γεώργιος Φραντζής
| ←Νικόλαος Σεκουνδινός | Νεοελληνική Φιλολογία: Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων από της καταλύσεως της βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι της ελληνικής εθνεγερσίας (1453-1821) Συγγραφέας: Γεώργιος Φραντζής |
Γρηγόριος Μάμας→ |
 Δείτε επίσης: σχετικό λήμμα.
|
Ἐγεννήθη ἐν Κωνσταντινουπόλει τὴν 30 Αὐγούστου 1401 ἐξ ἐπιφανῶν γονέων, ἀναδεχθεὶς ἐν τῷ βαπτίσματι ὑπὸ τῆς ὁσίας Θωμαΐδος. Νέος ἀπελάμβανε τῆς εὐνοίας τῶν αὐτοκρατόρων Μανουὴλ καὶ Ἰωάννου τῶν Παλαιολόγων. Τῷ 1427 συνοδεύσας τὸν Ἰωάννην εἰς Πελοπόννησον παρέμεινε παρὰ Κωσταντίνῳ Δραγάσῃ, δεσπότῃ τῆς Πελοποννήσου, ἐπ’ ὀνόματι τοῦ ὁποίου κατέλαβε τὰ παραδοθέντα φρούρια τῆς Σπάρτης καὶ Κυλλήνης· εἶτα συστρατεύων τῷ Κωσταντίνῳ κατὰ τῶν Πατρῶν ἐγένετο αἴτιος τῆς σωτηρίας αὐτοῦ· διότι πληγωθέντος τοῦ ἵππου του, καὶ πεσόντος χαμαὶ, ὁ Φρατζὴς προκινδυνεύσας ἐλύτρωσεν αὐτόν· πληγωθεὶς καὶ αἰχμαλωτισθεὶς ὑπὸ τῶν Πατρέων καθείρχθη εἴς τινα πύργον, ἔνθ’ ἀρκετὰς ὑπέστη κακουχίας καὶ στερήσεις[1]. Διέμεινεν αἰχμάλωτος ἐπὶ ἡμέρας τεσσαράκοντα· εἶτα δὲ λυτρωθεὶς ἀντεμείφθη ἐπαξίως ὑπὸ Κωνσταντίνου, ὅστις τὸν ἀπέστειλε πρὸς σουλτάνον Ἀμουράτην Βʹ. πρὸς διεξαγωγὴν ἐκκρεμῶν τινων ζητημάτων. Τῷ 1430 ἐστάλη εἰς Ἀκαρνανίαν ἵνα συμφιλιώσῃ τοὺς διαπληκτιζομένους υἱοὺς Καρόλου Τόκου τοῦ ἡγεμόνος· ἐπιστρέφων δὲ συνελήφθη περὶ τὰ νησίδρια τῆς Λευκάδος ὑπὸ Καταλάνων πειρατῶν, καὶ ἀπαχθεὶς εἰς Κυλλήνην ἐπωλήθη μετὰ τῶν συναιχμαλωτισθέντων ἀντὶ πέντε χιλιάδων χρυσῶν νομισμάτων.
Κατὰ Σεπτέμβριον 1431 διωρίσθη διοικητὴς Πατρῶν, καὶ κατὰ Ἰανουαρίου 1432 ἐστάλη πρέσβυς πρὸς τὸν σουλτάνον καὶ τὸν αὐτοκράτορα Ἰωάννην, παρ’ οὐ καὶ ἐτιμήθη τῷ ὀφφικίῳ τοῦ πρωτοβεστιαρίου. Ἐπαναστρέψας εἰς Πελοπόννησον ἐστάλη ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ Κωνσταντίνου πρὸς Ἀντώνιον Ἀκαϊόλην, τὸν αὐθέντην τῶν Ἀθηνῶν, καὶ ὕστερον ἐπρέσβευσεν αὖθις παρὰ τῷ σουλτάνῳ καὶ Ἰωάννῃ τῷ αὐτοκράτορι. Ἀποθανόντος τοῦ δουκὸς τῶν Ἀθηνῶν, ἡ χήρα του Μαρία Μελισσηνὴ ἐξῃτήσατο παρὰ Κωσταντίνου ἵν’ ἀνταλλάξῃ τὴν ἡγεμονείαν τῶν Ἀθηνῶν καὶ Θηβῶν ἀντὶ ἄλλων ἐν Πελοποννήσῳ χωρῶν· πρὸς συνομολόγησιν τοῦ ἀνταλλακτηρίου ἐστάλη ὁ Φραντζὴς τῷ 1435· ἀλλ’ ἐπειδὴ ὁ Ὀθωμανὸς στρατάρχης Τουραχάνης προλαβὼν κατέλαβε τὰς Θήβας, διετάχθη ἵνα μεταβῇ παρὰ τούτῳ καὶ διαπραγματευθῇ τὸ ζήτημα. Εὐμενῶς δεξιωθεὶς ὑπὸ Τουραχάνου, γνωρίμου ὄντος, ἐπανέστρεψεν ἄπρακτος, διότι ὑπὸ διαφόρους προφάσεις ὁ Ὀθωμανὸς ἀπέφυγε πᾶσαν διαπραγμάτευσιν. Ἐκ Θηβῶν ἀναχωρήσας ἐπορεύετο εἰς Εὔβοιαν, ἀλλ’ ἀρθείσης τῆς γεφύρας, διενυκτέρευσεν εἰς τὸ ἀντίπεραν, ἐκτεθειμένος εἰς ὑπερβολικὸν ψῦχος, καὶ εἰς τὰς ἐπιδρομὰς τῶν λῃστῶν, καὶ τῶν Τούρκων. Τὴν 23 Σεπτεμβρίου 1436 ἀναχωρήσας ἐξ Εὐβοίας ἔφθασεν εἰς Βυζάντιον, ἔνθα τὴν 26 Ἰανουαρίου 1438 ἐνυμφεύθη τὴν Ἑλένην, θυγατέρα τοῦ ἐπὶ κανικλείου Ἀλεξίου Παλαιολόγου τοῦ Ἐξαμπλάκωνος, στεφθεὶς ὑπὸ αὐτοῦ τοῦ Κωσταντίνου. Ἐκ ταύτης ἐγέννησεν Ἰωάννην, Θάμαρ, ἀναδεχθέντας ἐν τῷ βαπτίσματι ὑπὸ τοῦ ἰδίου Δραγάση, καὶ Ἀλέξιον, καὶ Ἀνδρόνικον.
Τὴν 6 Δεκεμβρίου 1441 σταλεὶς εἰς Λέσβον, διεπραγματεύθη τὸ συνοικέσιον Κωσταντίνου μετὰ Αἰκατερίνης θυγατρὸς τοῦ κυρίου τῆς νήσου Κατελουζίου, τελέσας καὶ τὴν τοῦ γάμου μνηστείαν· τῷ 1442 ἦλθεν εἰς Πελοπόννησον μετὰ τοῦ δεσπότου, καὶ τὴν 20 Ὀκτωβρίου τοῦ αὐτοῦ ἔτους ἐστάλη πρέσβυς πρὸς σουλτάνον, καὶ Δημήτριον τὸν δεσπότην. Τὴν 1 Νοεμβρίου 1443 ἐπέμφθη διοικητὴς Σηλυβρίας, τὴν ὁποίαν κατὰ Μάρτιον 1444 παρέδωκεν εἰς Θεόδωρον, κατὰ τὰς μεταξὺ τῶν ἀδελφῶν συνομολογήσεις· ὕστερον ἀπεστάλη πρεσβευτὴς πρὸς τὸν βασιλέα τῆς Οὐγγαρίας, τὸν αὐτοκράτορα Ἰωάννην, καὶ τὸν σουλτάνον. Τῷ 1437 εἰς ἀμοιβὴν τῶν ἐξιδιασμένων ὑπηρεσιῶν του ὠνομάσθη ἡγεμὼν τῆς Σπάρτης καὶ πάντων τῶν πέριξ ὑπὸ Κωνσταντίνου εἰπόντος « ἕνεκα τῆς σῆς χρηστῆς δουλοσύνης καὶ τῆς ἐμῆς πρὸς σὲ ἀναδοχῆς καὶ ἀγάπης εὐηργετήσαμέν σοι τὴν τῆς Σπάρτης διοίκησιν, καὶ οὕτω θέλω εἶναι καὶ αὕτη ὡς τῆς Κορίνθου καὶ Πάτρας, ὧν τὴν μὲν ἔχει ὁ Καντακουζηνὸς Ἰωάννης, τὴν δὲ Ἀλέξιος ὁ Λάσκαρις ».
Κατ’ Αὔγουστον τοῦ αὐτοῦ ἔτους ἐστάλη πρέσβυς εἰς Κωνσταντινούπολιν περὶ πολλῶν ὑποθέσεων, καὶ ἰδίως δευτέρου συνοικεσίου τοῦ Κωσταντίνου, χηρεύσαντος ἤδη.
Ὁ Κωσταντῖνος γενόμενος αὐτοκράτωρ ἐξηκολούθησε τιμῶν τὸν Φραντζὴν διὰ σπουδαίων πρεσβειῶν. Ἀποσταλεὶς δ’ εἰς Τραπεζοῦντα καὶ Ἀρμενίαν, μετὰ διετῆ ἀπουσίαν, ἐπανερχόμενος ἐναυάγησε περὶ τὴν Ἀμισόν.
Ἁλούσης τῆς Κωσταντινουπόλεως, καὶ ἡρωϊκῶς πεσόντος τοῦ ποοστάτου του, ὁ Φραντζὴς συνελήφθη ὑπὸ τῶν Τούρκων καὶ πάντα τὰ δυσχερῆ καὶ κακὰ τῆς αἰχμαλωσίας ὑπενεγκὼν ἐξηγοράσθη κατὰ Σεπτέβριον τοῦ 1454, καὶ κατέφυγεν εἰς Σπάρτην· τὰ τέκνα του κρατηθέντα ὑπὸ τοῦ σουλτάνου ἐχρησίμευσαν εἰς ἐκπλήρωσιν σοδομίας.
Τὸν Δεκέμβριον τοῦ αὐτοῦ ἔτους ἐλθὼν εἰς Λεοντάριον εἰσῆλθεν εἰς τὴν ὑπηρεσίαν Θωμᾶ τοῦ δεσπότου, δωρησαμένου αὐτῷ δι' ἀργυροβούλλου τὴν Κερτέζην. Εἶτα διορισθεὶς πρέσβυς εἰς Σερβίαν, ἕνεκα τῆς τότε συγχύσεως τῶν ἐν Πελοποννήσῳ καὶ Σερβίᾳ, δὲν ἐξετέλεσε τὴν ἀποστολήν του.
Κατὰ Σεπτέμβριον 1455 μετέβη εἰς Ἀδριανούπολιν παρὰ τῷ σουλτάνῳ ἵνα ἐξαγοράσῃ τὴν οἰκογένειάν του· ὁ υἱός του Ἰωάννης, λίαν εὐειδὴς, εἶχε σφαγῆ ὑπὸ τοῦ σουλτάνον μὴ ἐνδίδων εἰς τὰς ἀκολάστους αὐτοῦ ὀρέξεις· ἐξαγοράσας μόνον τὴν σύζυγόν του βαρυαλγῶν ἐπανέστρεψεν εἰς Πελοπόννησον. Τῇ 25 Ὀκτωβρίου 1456 ἐστάλη πρέσβυς εἰς Βενετίαν, καὶ εὐμενῶς δεξιωθεὶς ἐπανῆλθε τὴν 6 Ἀπριλίου 1457.
Οἰκτρὰ ἦτο κατ' ἐκείνην τὴν ἐποχὴν ἡ κατάστασις τῆς Πελοποννήσου. Ὁ Τουρκικὸς χείμαῤῥος ἀπροσκόπτως ἐπήρχετο παρασύρων αὐτοκρατορίας καὶ βασίλεια, οἱ δὲ μικρόψυχοι ἡγεμονίσκοι τῆς δυστυχοῦς ἐκείνης τοῦ καταῤῥέοντος ἑλληνισμοῦ χώρας εὗρον πρόσφορον τὴν ὥραν νὰ διεκδικήσωσι παλαιὰ μίση, ἀντὶ συσσωματούμενοι περὶ μεγάλων νὰ βουλευθῶσιν. Ὁ προκάτοχός των εἶχε τοὐλάχιστον τὸ θάῤῥος νὰ πέσῃ νεκρὸς ἐπὶ αὐτοκρατορικῆς πορφύρας. Ὁ Θωμὰς Παλαιολόγος, ἀδελφὸς τοῦ πεσόντος αὐτοκράτορος, καὶ τελευταῖος τῆς Πελοποννήσου δεσπότης αἰσχρῶς ἐγκαταλιπὼν τὸ κράτος του ἀπῆλθεν εἰς Ῥώμην, ἔχων μεθ’ ἑαυτοῦ τὴν κεφαλὴν τοῦ Ἀποστόλου Ἀνδρέου [2]· μετ’ ὀλίγον δὲ καὶ ὁ Φραντζὴς συνοδεύων τὴν οἰκογένειαν τοῦ δραπέτου ἡγεμονίδου, ἦλθεν εἰς Ῥώμην, ὅθεν ἀναχωρήσας κατέπλευσεν εἰς Κέρκυραν (5 Σεπτεμβρίου 1457)· τὸ δ' ἑπόμενον ἔτος προσκλήσει τῆς βασιλίσσης Ἑλένης πενθερᾶς τοῦ δεσπότου Λεονάρδου Τόκου, ἦλθεν εἰς Λευκάδα.
Πάσχων ἐκ δεινοῦ ῥευματισμοῦ ὁ ἀτυχὴς πρωτοβεστιάριος, ἀνέτεινε πλέον πρὸς οὐρανὸν τὴν ψυχὴν, ἀφοῦ κακὴ μοῖρα εἶχεν ἐκκενώσει εἰς τὴν καρδίαν του μέχρις ὑποστάθμης τὸ ποτήριον τῶν κοσμικῶν πικριῶν. Ὅθεν ὑπενδυθεὶς τὸ μοναχικὸν τριβώνιον μετωνομάσθη Γρηγόριος· τὸ δὲ παράδειγμά του ἀκολουθοῦσα καὶ ἡ συμμέτοχος τῶν θλίψεων ἐνάρετος σύζυγός του Ἑλένη, μετωνομάσθη Εὐπραξία.
Τὴν 1 Σεπτεμβρίου 1465 προσεβλήθη δεινῶς ὑπὸ τοῦ ῥευματισμοῦ εἴς τε τὴν κεφαλὴν καὶ τὰ γόνατα· τὴν δὲ προσβολὴν ἐκείνην, καὶ τὴν πενίαν, ἐν ᾗ εὑρίσκετο ὁ τέως εὐδαίμων Φραντζὴς, περιγράφει ὁ ἴδιος ὡς ἑξῆς: «Καὶ ἐξῆλθέ μου τοῦ στόματος καὶ ῥινὸς καὶ ὠτίων τοσοῦτος χυμὸς, ὥστε ἀπελπίσθην παρὰ πάντων, καὶ τρὶς τῶν ἀχράντων μυστηρίων μετέλαβον· ὅπερ καὶ εἴθε μοι ἐπῆλθεν ὁ θάνατος, ἡ θεραπεία πάντων τῶν ἐμοὶ δυσχερῶν, γήρους τε καὶ ἀσθενείας, καὶ τῆς ἐνδείας· οὐ μόνον γὰρ τῶν πολλῶν καλῶν καὶ συνήθων τῶν ἐκ νεότητος ὑστερημένος ἤμην, ἀλλὰ καὶ αὐτῶν δὴ τῶν ἀναγκαίων τῆς καθημερινῆς τροφῆς· ὅμως λυτρωθεὶς τοῦ θανάτου κωφὸς ἐναπέμεινα ἐκ τῆς τοιαύτης ἀσθενείας μέχρι πολλοῦ, ὡς οὐδὲ τὰ πλησίον μου σωματικὰ ἤκουον».
Τὸ ἑπόμενον ἔτος διατρίβων ἐν Κερκύρᾳ ἔγραψεν, αἰτήσει τινῶν εὐγενῶν τῆς νήσου, τὸ Χρονικὸν περαιωθὲν τὴν 29 Μαρτίου 1466· ἐκεῖ δὲ πιθανῶς μετ’ οὐ πολὺ παρέδωκε τὸ πνεῦμα.
Τὸν Φραντζὴν ἐπῇνεσεν ὁ Ποντάνος λέγων «Vir fuit agendarum scientissimus, de tribus autem imperatoribus ita mervit, ut nemo magis ».
Τὸ Χρονικὸν τοῦ Φραντζῆ ἐξεδόθη τὸ πρῶτον μετὰ λατινικὴς μεταφράσεως ὑπὸ Ποντάνου σὺν τῷ Σιμοκάττῃ ἐν Ἰγγολστάδῃ 1604, καὶ ἐπ’ ἐσχάτων ὑπὸ Ἐμμανουὴλ Βεκκέρου ἐν Βόννῃ 1838. Μόνον δὲ τὸ Ἑλληνικὸν κείμενον ἐξέδοτο ὁ Κάρολος Ἄλτερ ἐν Βιέννῃ 1796.
- ↑ «Καὶ ἀπαγαγόντες με ἔμβλησαν εἰς τὸν γουλὰν, ἤτοι τὸν πύργον, ἐν σκοτεινῷ, ἔνθα ἦσαν μύρμηγκες καὶ σιτόφθειρες καὶ μύες, διὰ τὸ εἶναι ποτε σίτου ἀποθήκην, καὶ χειροπέδας σιδηρᾶς περιέθεσαν τοῖς ποσί μου καὶ σειρὰν λίαν βαρυτάτην καὶ στερεὰν μετὰ σκόλοπος μεγάλου κατὰ γῆς πεπηγότος· ἔνθα κακῶς ἐκοιτώμην πικρῶς διαγαγὼν ἀπὸ τε τῶν πληγῶν καὶ τῶν δεσμῶν, καὶ τῶν ἄλλων. »
- ↑ Ἀπεβίωσεν ἐν Ῥώμῃ 1466. Τῶν υἱῶν τούτου ὁ μὲν Ἀνδρέας συνοικήσας μετὰ χαμαιζήλου προστάδος κατέστρεψεν ἐν Ῥώμῃ τὸν ἄδοξον βίον (1502)· ὁ δὲ Μανουὴλ βαρέως φέρων τὴν ἐν Ῥώμῃ διατριβὴν κατέφυγε πρὸς αὐτὸν τδν Μωάμεθ καὶ ὑπ' αὐτοῦ καὶ τοῦ Βαγιαζίτου διετέλεσε πάντα τὸν χρόνον τιμώμενος, ἂν καὶ ἀπαρατρέπτως ἐφύλαξε τῶν πατέρων αὐτοῦ τὴν ἀμώμητον πίστιν. Ἐκεῖ ἐτέκνωσε τὸν ἔτι νήπιον ἀποβιώσαντα Ἰωάννην, καὶ τὸν Ἀνδρέαν, ὅστις ὑπὸ Σελὶμ εἰς τὰ βασιλικὸν στρατόπεδον μετακομισθεὶς, ἐμυήθη τῶν Ἀγαρηνῶν τὴν πίστιν καὶ τὸ ὄνομα εἰς τὸ Μωάμεθ μετέβαλεν. Εὐμενεστέρα ὑπήρξε τῶν θυγατέρων τοῦ Θωμᾶ ἡ τύχη, διότι ἡ μὲν Ἑλένη συνεζεύχθη μετὰ Λαζάρου τοῦ δεσπότου τῆς Σερβίας (1460), ἡ δὲ Ζωὴ, εἴτε Σοφία κατ' ἄλλους, πανουργοτάτη γυνὴ, ἁρμοσθεῖσα τῷ τσάρῳ τῆς Μοσκοβίας Ἰωάννῃ τῷ Βασιλίδῃ, ἔφερεν αὐτῷ προῖκα τὴν σημαία·» τοῦ δικεφάλου ἀετοῦ καὶ ἴσως τὰς περὶ ἀνακτήσεως της βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας ἀξιώσεις. Δημήτριος δὲ ὁ ἀδελφὰς τοῦ Θωμᾶ παρεχώρησεν ἑκουσίως τῷ Μωάμεθ καὶ τὸ κράτος καὶ τὴν μονογενῆ αὐτοῦ θυγατέρα (1460), καὶ ἐν Ἀδριανουπόλει μετενδυσάμενος τὸ μοναχικὸν σχῆμα καὶ εἰς τὸ Δαυὶδ μεταλλάξας τὸ ὄνομα μετήλλαξε καὶ τὸν τὸν βίον (1471), Μουστοξείδου, Ἑλληνομνήμων, σελ, 395.