Ελληνομνήμων ή Σύμμικτα Ελληνικά/Αριθμός 2/Βιογραφικά
| ←Σόρβολος Κρὴς | Ελληνομνήμων ή Σύμμικτα Ελληνικά, Αριθμός 2 Συγγραφέας: Βιογραφικά |
Θωμᾶς Διπλοβατάτζης→ |
Ἐν παντὶ τόπῳ ἡ κατάστασις τῶν γραμμάτων ἕπεται ἀεὶ εἰς τὴν πολιτικὴν τοῦ ἐνοικοῦντος ἔθνους κατάστασιν. Ὅθεν ἐν μέσῳ τῶν συμφορῶν καὶ τῆς δουλείας, ἐν μέσῳ τῶν κατηργημένων νόμων καὶ τῶν κατηδαφισμένων ναῶν, ἐν μέσῳ τῶν πυρκαϊῶν, τῶν αἱμάτων καὶ τῶν ἐρήμων, ματαίως ἤθέλεν ἐλπίσει τις νὰ ἴδῃ ἀπαυγάζον καθαρὸν, πλῆρες καὶ ζωογόνον τὸ φῶς τῆς σοφίας. Καὶ ὅμως ἐπὶ χρόνων τοσοῦτον δεινῶν εὗρε πάντοτε ἡ σοφία θεράποντας ἐν τῇ Ἑλλάδι, καὶ τὴν μνήμην αὐτῶν εὐγνωμόνως διασώζουσιν αἱ γενναῖαι ψ·υχαὶ, ὄχι εἰς τὰ ὑπ’ ἐκείνων πεπραγμένα ἀποβλέπουσαι, ἀλλ’ εἰς τὴν προθυμίαν μεθ’ ἧς ὑπέζευξαν ἑαυτοὺς εἰς παντοίους ἀγῶνας, καὶ ὁ ἐπὶ τούτοις ἔπαινος πρέπει νὰ ἦναι ἀνάλογος μᾶλλον πρὸς τὴν δυστυχίαν τῆς πατρίδος ἢ τὴν πραγματικὴν τῶν ἔργων των ἀξίαν. Εἶναι δὲ ταῦτα πρὸς τὸν παρατηρητὴν ὥσπερ χλοεροὶ θάμνοι παρὰ προσδοκίαν ἀναφαινόμενοι ἐν τῷ μέσῳ ἀγρίων ἀκανθῶν καὶ πετρῶν ἀποκρήμνων καὶ εὐφραίνοντες τὸ ἔρημον ὄμμα τοῦ ὁδοιπόρου.
Ἀκριβῶς εἰπεῖν οἱ συγγραφεῖς, οἵτινες καὶ τὸν βίον διετέλεσαν καὶ τὰ τῆς παιδείας ἐμνήσθησαν εἰς τὴν γῆν τῶν πατέρων των, μόναι οὗτοι προσφέρουσι καθαρὰν ἰδέαν τῆς ὁποιασδήποτε ἐθνικῆς ἡμῶν γραμματολογίας. Ἑτέρας κατηγορίας εἶναι οἱ ἐν ἀλλοδαπῇ ἐκπαιδευθέντες Ἕλληνες, οἵτινες καὶ εἰς ἰδίας καὶ διαφόρους τάξεις ὑποδιαιροῦνται. Τινὲς τούτων ἀνακτησάμενοι μέρος τοῦ κλήρου τῆς προγονικῆς μαθήσεως, τιμίως ἐπανελθόντες εἰς τὰ ἴδια μετέδωκαν τούτου καὶ εἰς τοὺς ὁμοεθνεῖς των· τινὲς οὐδὲν πλέον ἢ μικρὸν πλέον τῆς ἀρχεγονίας αὐτῶν διετήρησαν, διότι, ἡττώμενοι ἐκ τῆς ἀλλοφύλου δυναστείας καὶ ἀγωγῆς, ἡ κνιζόμενοι ἐκ τῆς ἐπιθυμίας νὰ δοξασθῶσιν ὑπὸ τῶν ἐθνῶν, ἐν μέσῳ τῶν ὁποίων ἀνέλαμπε τηλαυγέστερον ἡ σοφία, οὐδόλως ἐφρόντισαν περὶ τῆς πατρίου των γλώσσης, ἢ, ὅπερ καὶ λόγῳ ν’ ἀκούσῃ τις ἀλγεινὸν, ηὐτομόλησαν πρὸς τὴν δυτικὴν ἐκκλησίαν, ἢ τοὐλάχιστον ὑπεκρίνοντο ὅτι ἦσαν αὐτόμολοι. Τὴν ἀπόστασιν ταύτην ἀπὸ τοῦ πατρῴου δόγματος, ἐὰν ποτε δύναται τοιοῦτον πταῖσμα νὰ μετριασθῇ, ἐλαφρύνουσιν ἐν μέρει τὰ νεαρὰ παραδείγματα, τὰ ὁποῖα εἶχον δώσει αὐτοκράτορες καὶ πατριάρχαι καὶ ἀρχιερεῖς μέχρι τῆς ἐν Φλωρεντίᾳ ψευδοσυνόδου, ἐπινεύοντες εἰς τὰς θρησκευτικὰς ἐκείνας δοξασίας καὶ ὑποθωπεύοντες τὴν προπέτειαν τοῦ Βατικάνου καὶ τὴν ἔνθεον κατάσχεσιν τῶν εὐρωπαίων ἡγεμόνων, παρὰ τῶν ὁποίων μόνον ἤλπιζον σωτηρίαν. Ἀλλὰ κατὰ πάντα τρόπον τὸ πταῖσμα διαμένει, μικροτέρον βέβαια εἰς ἐκείνους οἵτινες πρόσφυγες καὶ ταλαίπωροι, χωρὶς νὰ περιπλεχθῶσιν εἰς ἔριδας καὶ λογομαχίας θρησκευτικὰς, προσέδραμον ὑπὸ τὴν σκέπην Παπῶν ἢ πορφυροσχημόνων, εἰς τὸ πολιτικὸν ἀποβλέποντες μᾶλλον ἢ τὸ πνευματικὸν ἐκείνων ἀξίωμα· μεγαλῄτερον δὲ καὶ παντὸς λύτρου ὑπέρτερον εἰς ἐκείνους, οἵτινες, ἰδιοτελείᾳ φερόμενοι, θηριωδῶς καὶ ἰσχυρογνωμόνως ἔστρεψαν τὰ ὅπλα κατὰ τῶν πατρῴων καὶ ὑγιῶν τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησίας δογμάτων.
Διὰ τὰ μέχρι τοῦδε ῥηθέντα νομίζομεν ὅτι οἱ Ἕλληνες συγγραφεὶς ἀπὸ τῆς ἀπαισίας ἐκείνης ἐποχῆς τῆς ὑπὸ Μωάμεθ τοῦ δευτέρου γενομένης δορυκτησίας, μέχρι τῆς αἰσιωτάτης τῆς ἐπαναστάσεως, δὲν δύνανται νὰ χορηγήσωσιν ὕλην εἰς γραμματολογικὴν ἱστορίαν, ἀλλ’ εἰς βιογραφίας λογίων ἀνδρῶν. Αἱ βιογραφίαι αὗται πρέπει νὰ διαταχθῶσιν ἢ κατὰ χρονολογικὴν τάξιν, ἢ κατὰ τὸ εἶδος τῶν σπουδασμάτων ἑκάστου, τὰ ὁποῖα ἀνάγονται εἰς τὰς τρεῖς γενικὰς διαιρέσεις, τῆς φαντασίας, τοῦ λόγου καὶ τῆς μνήμης.
Ἡμεῖς δὲ θέλομεν ἐκφέρει εἰς φῶς τινος τῶν βιογραφιῶν τούτων, ἀλλ’ ὄχι καὶ διατάττοντες αὐτὰς καθ’ ἃ εἴρηται πρὸ μικροῦ, διότι πρὸς συγγραφὴν ἁπασῶν οὔτε δύναμιν αἰσθανόμεθα ὅτι ἔχομεν ἱκανὴν, οὔτε τὸ εἶδος τοῦ πονήματος τούτου ἐπιτρέπει εἰς ἡμᾶς ἄλλο, εἰμὴ τὸ νὰ δημοσιεύομεν ἐκ διαλειμμάτων ὥσπερ δοκίμιον ὅ,τι ἡ εὐκαιρία μᾶς ὑπαγορεύει. Τὴν ἔλλειψιν ταύτην θέλει ἴσως ἀναπληρώσει ποτὲ ἡ ἐθνικὴ κυβέρνησις ὅταν, αἰσθανομένη ὅτι ἐπιλείπεται εἰς αὐτὴν καὶ τούτου τοῦ καθήκοντος ἡ ἐκπλήρωσις, εὐδοκήσῃ νὰ ἐπιτρέψῃ τὸ ἔργον τοῦτο μετὰ τῆς προσηκούσης ἐνισχύσεως εἰς ἄνδρας ἔχοντας τὴν ἀπαιτουμένην ἱκανότητα, οἵτινες νὰ συνάξωσιν, ὥσπερ ναυάγια ἀπὸ τρικυμίας, ὅσα μνημεῖα περὶ τῆς ὑποθέσεως ταύτης ἢ εὑρίσκονται ἀφθονώτερον εἰς βιβλιοθήκας ἢ χαρτοφυλάκια τῆς Εὐρώπης, ἢ κατὰ τύχην ἀγαθὴν περιεσώθησαν εἰς τὴν Ἑλλάδα καὶ μεταξὺ τῶν βαρυτάτων δυστυχιῶν αἱ ὁποῖαι κατέθλιψαν τὴν κοινὴν πατρίδα.