Ελληνομνήμων ή Σύμμικτα Ελληνικά/Αριθμός 2/Σόρβολος Κρης

←Παρατηρήσεις καὶ προσθήκαι εἰς τὰ Προλεγόμενα Ἀδαμαντίου Κοραῆ, τὰ εἰς τὰ Γεωγραφικά τοῦ Στράβωνος

Ελληνομνήμων ή Σύμμικτα Ελληνικά, Αριθμός 2 Συγγραφέας: Ανδρέας Μουστοξύδης Σόρβολος Κρὴς

Βιογραφικά→

ΣΟΡΒΟΛΟΣ ΚΡΗΣ.

Χαλεπώτατος πόλεμος συνίστατο ἤδη τῷ 1439 ἀναμέσον τῆς Ἑνετικῆς Ἀριστοκρατίας καὶ τοῦ Δουκὸς τῶν Μεδιολάνων, εἰς τὸν ὁποῖον καὶ ἕτεροι προσετέθησαν τῶν ἐν Ἰταλίᾳ δυναστῶν καὶ τὰ πλήθη αὐτοῦ κατεῖχον τὴν λίμνην τὴν νῦν καλουμένην Γάρδαν^[1] καὶ τὰς περιθεούσας ὄχθας, ὥστε καὶ αἱ ἀμφικείμεναι πόλεις Βρεξία (Brescia) καὶ Οὐήρων (Verona) ἔτρεχον τὸν ἔσχατον τῆς ἁλώσεως κίνδυνον. Ἐπειγόμενοι πανταχόθεν οἱ Ἑνετοὶ στρατιῶται κατώρθωσαν τελευταῖον, τέμνοντες ὁδὸν, νὰ διεξέλθωσι διὰ τοῦ ἀρκτικοῦ μέρους τῆς λίμνης, τὸ ὁποῖον ὑπὲρ τὰ ἄλλα πλήθει μὲν ὄχι ἀγενοῦς χώρας, ἀλλὰ περιζώννυται ἐξ ἀπροσβάτων ὀρέων. Ἦτο δὲ παρὰ τὴν διέξοδον ταύτην λιμὴν ὀνομαζόμενος Τούρβολος, τὸν ὁποῖον καταλαβὼν ὁ στρατηγὸς ἔγραψε πρὸς τὴν Ἀριστοκρατίαν ὅτι ἐτμήθη ἡ ὁδὸς, ὅθεν καὶ τὸν ἐχθρὸν ἠδύναντο νὰ ἐκδιώξωσι καὶ τὰς ἀπειλουμένας πόλεις εὐκόλως νὰ βοηθήσωσι. Πρὸς ἐπίτευξιν δὲ τοῦ σκοποῦ ἦτο ἀναγκαῖος στόλος· ἀλλὰ πῶς νὰ κατορθωθῇ τὸ τοιοῦτον ἔνθα οὔτε δρυμοὶ παρῆσαν πρὸς ναυπηγίαν, οὔτε ποταμοὶ πρὸς διαγωγὴν πλοίων. Ἐν ᾧ δὲ πολλὰ καθ’ ἑαυτοὺς ἐσάλευον ταλαντευόμενοι τὴν γνώμην οἱ συγκλητικοὶ καὶ τὰ πράγματα ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας ἦσαν μετέωρα, Ἕλλην τις ὀνόματι Σόρβολος, Κρὴς τὴν πατρίδα, προσελθὼν εἰς τὴν Σύγκλητον ἐδήλωσεν ὅτι, ἐὰν ἐχορηγοῦντο εἰς αὐτὸν τὰ χρειώδη, θαῤῥούντως ἀνεδέχετο μετακόμισιν τὴν τοῦ στόλου ἀπὸ τῆς Βενετίας εἰς τὴν λίμνην Γάρδαν. Τολμηρὸν ἐφάνη εἰς τὴν Σύγκλητον καὶ ὑπὲρ πᾶν ἄλλο δυσχερέστατον ἔργον ἡ μεταφορὰ στόλου πλέον ἢ ἐπὶ διακόσια μίλια μεταξὺ κρημνῶν καὶ ζυγῶν ὀρέων ὅθεν ὁ ἐπαγγελλόμενος ἐλογίσθη κατ' ἀρχάς ὡς ληρώδης καὶ φρενόληπτος Γραικύλος. Πολλῶν δὲ λεγόντων περὶ αὐτοῦ σεμνοὺς λόγους καὶ ἐπαινούντων τὴν εὐφυΐαν, ἔτι δὲ καὶ αὐτοῦ ἰσχυρῶς καὶ ἀτρέπτως ἐπιμένοντος εἰς τὴν γνώμην, τελευτῶσα ἡ Σύγκλητος ἀνεπείσθη καὶ ἐπέτρεψεν εἰς αὐτὸν νὰ πράξῃ κατὰ τὸ δοκοῦν. Ὁ δὲ προθύμως ἁπτόμενος τοῦ ἔργου, ταχέως ἀνείλκυσεν ἀπὸ τοῦ ναυστάθμου δύο τριήρεις, τέσσαρας κέλητας καὶ εἰκοσιπέντε σκάφας, καὶ ἄνω διὰ τοῦ ποταμοῦ Ἀθέσιος (Adige) ἤγαγεν ἅπαντα εἰς Οὐηρῶνα. Ἐκεῖθεν δὲ, βόας ὑποζεύξας ἀνὰ δύο καὶ ἀνὰ τέσσαρας, καὶ αὐτὸς ἀεὶ ὁ ἐπινοήσας τὸ ἔργον ἡγούμενος καὶ ἐπιστατῶν, αἰσίως διήνυσε τὴν ὁδὸν ἅπασαν μέχρι τῆς κώμης Μαύρου. Ἐνταῦθα ὑποθέμενος ξυλίνους κυλίνδρους εἰς τὰς τριήρεις ἵνα ἐπιτρέχωσιν ἀκωλύτως, καὶ τὰ μικρότερα πλοῖα εἰς ἁμάξας ἐπιβιβάσας, ἤλαυνε διὰ πεδίων σχεδὸν ὁμαλῶν ἐπὶ ἐξ μίλια, καὶ διὰ τῶν μεγίστων ἀγώνων τῶν ἐργατῶν καὶ τῶν ὑποζυγίων μετήνεγκε τὸ φορτίον εἰς τὴν καλουμένην λίμνην τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου. Ἐφίστανται δὲ εἰς αὐτὴν, ὥσπερ τεῖχος, ἄβατοι καὶ ἀποῤῥῶγες πέτραι πρὸς ἐξομάλισιν τῶν ὁποίων εἰργάσθησαν πολυάριθμοι χωρικοὶ, ἕως οὗ ἐπιλεήναντες ὁπωσοῦν τὴν τραχύτητα εὐκόλυναν τὴν διάβασιν εἰς τὰ πλοῖα, ἅτινα διαπεραιωθέντα τὴν λίμνην, ἀνείλκυσαν εἰς τὸν ζυγὸν τοῦ ἀντικειμένου ὄρους.

Ἐπίπονος ἦτο ἡ ἀνάβασις διὰ τοὺς λίθακας καὶ τὰ λοφώδη τῆς γῆς ἐπαναστήματα, ἐξ ὧν καθίστατο σκολιὰ καὶ δύσβατος ἡ πορεία, καὶ μικρὸς ῥύαξ διὰ τῶν ἐκεῖ διασφάγων ἀγόμενος ἐχαράδρωσε καταῤῥέων τὸ ἀπόκλιμα τοῦ ὄρους, καὶ ἐκ τῆς πληθώρας αὐτοῦ εἰς τενάγη καὶ βράχεα δύσπορα προσέπιπτον οἱ ἀναβαίνοντες. Εὐμεγέθεις βῶλοι καὶ λίθοι καὶ κορμοὶ ἀποτετμημένων δένδρων ῥιφθέντα ἐξ ἑκατέρας ὄχθης ἐγεφύρωσαν τὸν ῥύακα, καὶ μετὰ πολλοῦ κόπου καὶ μόχθου εἰς τὴν ὑπερτάτην ῥάχιν τοῦ ὄρους ἀνέσυραν τὰ πλοῖα· Πολλάκις ἴδον, λέγει ὁ Σαβελλικὸς ἐμβριθὴς ἱστοριογράφος, τὰ ὄρη ἐκεῖνα, καὶ τοσοῦτος πάντοτε μὲ κατέσχε θαυμασμὸς, ὥστε οὐδεὶς ἤθελε μὲ πείσει ποτὲ ὅτι ἐπίνοια ἡ δύναμις ἀνθρωπίνη ἴσχυσε νὰ σύρῃ τηλικοῦτον ὄγκον διὰ τῆς ὀρεινῆς ἐκείνης τραχύτητος, ἐὰν ἐπὶ τοῦ κλίτους τοῦ ὄρους δὲν ἦσαν ἔτι καταφανῆ τὰ σημεῖα καὶ εὐδιάκριτοι οἱ ὁλκοὶ καὶ αἱ παλαιαὶ τῶν ἁμαξῶν τροχιαὶ, ἐξ ὧν ἐναργῶς ἀποδεικνύεται ὅτι τὸ ἀξιομνημόνευτον τοῦτο ἔργον ἐπράχθη ἐπὶ τῶν καθ’ ἡμᾶς χρόνων.

Οὐδὲν ἧττον τῆς ἀναβάσεως ἦτο πολύμοχθος ἡ κατάβασις· μάλιστα δὲ, προκειμένης ἤδη ὀλισθηρᾶς καὶ δυσπορεύτου κατωφερείας, εἰς πάντας ἐφαίνετο ἀναπόδραστος ὁ κίνδυνος ὅτι φορτίον τόσον δυσάγωγον ἔμελλε, κατακρημνισθὲν εἰς τὰς ὑποκειμένας πέτρας, νὰ συντριβῇ διὰ τῆς προσρήξεως εἰς μυρία θρύμματα. Ἀλλὰ δὲν εἶχε περὶ τούτου τὴν αὐτὴν γνώμην ὁ Σόρβολος, ὅςτις ἀπτόητος ἅμα καὶ ἐπίμων, ἕκαστον πλοῖον περιέζωσε διὰ στιβαρῶν σχοινίων, ὥστε ἠρέμα καὶ ἐπιτηδείως ἅπαντα κατεβίβασεν εἰς τὴν πεδιάδα. Ὅθεν κατὰ τὸν τρίτον μῆνα ἀφ' ἧς παρέλαβε τὰ πλοῖα ἀπὸ Βενετίας, καθείλκυσεν αὐτὰ εἰς τὸν λιμένα Τούρβολον, ὅπου ἀναληφθέντα ἀπὸ τῆς φθορᾶς ὅσην ἔπαθον ἐκ τῆς παραδόξου χερσοπορίας, εἰς ἀδόκητον βλάβην τῶν ἐχθρῶν ἐχρησίμευσαν κατ’ ἐκεῖνον τὸν πόλεμον^[2].

Δυνάμεθα λοιπὸν, καὶ ἐν πιστοτέρᾳ ἀληθείᾳ, νὰ εἴπωμεν περὶ τοῦ Σορβόλου ὅ, τι περὶ τοῦ Ξέρξου εἶπον οἱ ῥήτορες καὶ οἱ ἱστορικοὶ πλεῦσαι διὰ τῆς ἠπείρου. Καὶ εἰμὲν ὁ βασιλεὺς οὗτος, ὡς διορύξας ἐν τῇ ὑπωρείᾳ τοῦ Ἄθωνος ἰσθμὸν ὡς δώδεκα σταδίων, καὶ εἰς τόπον μάλιστα πεδινὸν καὶ ὄχι μεγάλους ἔχοντα γεωλόφους, ἱστορήθη ὡς κυριάρχης καὶ καταφρονητὴς τῆς φύσεως, καὶ τὸ ὄχι δυσχερὲς αὐτοῦ ἔργον ἐξεθείασαν μὲν οἱ Λατῖνοι, πολλοὶ δὲ τῶν νεωτέρων ἐτόλμησαν νὰ λογισθῶσιν ὡς Ἑλληνικὸν μῦθον, πόσον ἄρα μεγαλῄτερον. θαυμασμὸν πρέπει νὰ διεγείρῃ τὸ ὑπὸ τοῦ Κρητὸς ἐπινοηθὲν καὶ εὐτυχῶς διαπραχθὲν ἐπιχείρημα; Ἔσυρε μὲν καὶ ὁ Μωάμεθ τὰς διήρεις καὶ τριήρεις διὰ ξηρᾶς καὶ καθείλκυσεν αὐτὰς εἰς τὸν λιμένα τῆς πολιορκουμένης Κωνσταντινουπόλεως, καὶ τολμηρὸν ἦτο βέβαια καὶ ταχὺ τὸ ἔργον. Ἀλλ’ ἐξ περίπου μιλίων ἦτο ἡ ὁδὸς ἐκείνη καὶ ὄχι διακοσίων, οὔτε ὑψηλὰ ὄρη καὶ ποταμοὶ διελάμβανον τὴν πορείαν. Καὶ ὅμως τῶν ἐκπεπληγμένων βυζαντινῶν ἱστοριογράφων ὁ μὲν ἀναβοᾷ τίς ποτε ἤκουσεν ἢ ἴδε τοιοῦτον ἔργον;^[3] ὁ δὲ εἰκάζει ὅτι ὁ Σουλτάνος ἐμιμήθη τὸν Αὔγουστον καὶ Νικήταν τὸν Πατρίκιον, ὅτε διὰ τοῦ ἰσθμοῦ τῆς Κορίνθου σύραντες τὰ πλοῖα μετεκόμισαν αὐτὰ εἰς τὴν ἀντιπέραν θάλασσαν^[4]. Ἀλλ’ αὐτοὶ οὗτοι οἱ ἱστορικοὶ, διὰ τὴν μεγάλην τῶν Ἑλλήνων καὶ τῶν Ἰταλῶν πρὸς ἀλλήλους συναλλαγὴν καὶ ἐπιμιξίαν δὲν ἠδύναντο ν’ ἀγνοῶσι τὰ κατὰ τὸν Σόρβολον, καὶ ὤφειλον ἴσως ὀρθότερον νὰ πιστεύσωσιν ὅτι ὁ Ἕλλην οὗτος, ὠφελήσας τοὺς ἀλλοεθνεῖς, ἔδωκεν ὄχι ἐκ προνοίας εἰς τὸν Μωάμεθ τὸ παράδειγμα ἐπιχειρήματος, οὗτινος ἡ μίμησις ἀπέβη ὀλεθρία εἰς τὸ ἔθνος. Ἀλλὰ καὶ Ἑνετοὶ ἰστοριογράφοι ὀψιαιτέρας ἐποχῆς καλοῦντες ὄχι μόνον φοβερὸν, ἀλλὰ καὶ ἀνήκουστον καὶ μάλιστα ὑπεράνθρωπον τὸ κατόρθωμα τοῦ Μωάμεθ, δικαίως δύνανται νὰ κατακριθῶσιν ὡς ἐπιλήσμονες τῶν πατρίων αὐτῶν παραδόσεων^[5]. Ἡμεῖς δὲ ὀφείλοντες δικαίως ν’ ἀναγράφωμεν εἰς τὰ ἡμέτερα ὅ,τι ἐθνικὸν εἰς τῶν ἀλλογενῶν τὰ ἀπομνημονεύματα εὑρίσκομεν διεσπαρμένον, ἐν ᾧ ἐπαινοῦμεν τὸ εὐφυὲς καὶ ἐργῶδες μηχάνευμα ἀνδρὸς Ἕλληνος, ἀσμένως ὑπενθυμίζομεν ὅτι μετὰ τρεῖς καὶ ἡμίσειαν ἑκατονταετηρίδας ἕτερος Ἕλλην Μαρῖνος Καρβούρης, διὰ τῆς εἰς Πετρούπολιν μετακομίσεως ὑπερόγκου τινὸς πέτρας, ἐπεχείρησε καὶ συνετέλεσε τὸ μέγιστον τῶν ἔργων ὅσα μέχρι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ἐγίνωσκεν ἡ μηχανική.

---

1. Βηνάκος παρὰ τοῖς ἀρχαίοις· «λίμνας δὲ εἶναι φησιν ἐν τοῖς ὄρεσιν (Ἄλπεσι) πλείους μὲν, τρεῖς δὲ μεγάλας· ὧν ἡ μὲν Βηνάκος ἔχει μῇκος πεντακοσίων σταδίων, πλάτος δὲ ἑκατὸν πεντήκοντα, ἐκρεῖ δὲ ποταμὸς Μίγκιος». Στραβ. Β, δ΄ § 208.—Ὁ δὲ ἡμέτερος Εὐγένιος μεταφράζων τὸν 159 στίχον τοῦ Β΄ τῶν Γεωργικῶν neque Fluctibus et fremitu assurgens Benace ἔγραψε «Σεῖό τε Βηνάκη, ἣ πόντιον οἶδμα ἐγείρεις» Καὶ ἐνταῦθα ἂς μᾶς συγχωρηθῇ νὰ παρατηρήσωμεν ὅτι εἰμὲν οὗτος ἀποτείνεται μετὰ τοῦ Λατίνου ποιητοῦ πρὸς τοὺς ὀφθαλμοὺς, δὲν ἀποτείνεται ὅμως καὶ πρὸς τὰ ὦτα ὡς ἐκεῖνος.
2. Sabellico, dell’ ist. Venez. Deca III. L, III. μεταφ. Ἰταλ. — Petri Justiniani, Rerum Venetarum historia L, VIII.
3. Μιχ. Δουκ. ἱστορ. Κ, 38.
4. Φραντζ. Χρον. Β, γ΄. Κ, γ΄.
5. Sagredo, Mem. ist. de’ Monarc. Ottom. σ, 56.