Ελληνομνήμων ή Σύμμικτα Ελληνικά/Αριθμός 1/Ολίγα τινά περί της Χερσονήσου Μεθάνων
| ←Ἀγγελία | Ελληνομνήμων ή Σύμμικτα Ελληνικά, Αριθμός 1 Συγγραφέας: Ὀλίγα τινὰ περὶ τῆς Χερσονήσου Μεθάνων |
Παναγιώτης Δοξαρᾶς→ |
Της Χερσονήσου καὶ τῆς πόλεως τῶν Μεθάνων πρῶτος μνημονεύει ὁ Θουκυδίδης[1], ἂν καὶ, ἀπ' αὐτῶν ἔτι τῶν χρόνων Δημητρίου τοῦ Σκηψίου, τινὰ τοῦ ἱστορικοῦ ἀντίγραφα ἔφερον Μεθώνη ἀντὶ Μέθανα[2]. Ἡ ἡμαρτημένη αὕτη γραφὴ, ἥτις παρεισέδυσε καὶ εἰς πάντα τὰ τυπωμένα κείμενα, ἐπλάνησεν ἐκείνους ὅσοι ἀπέδωκαν εἰς τὰ Μέθανα τὴν κατάραν τὴν ὁποίαν οἱ ναυτολόγοι τοῦ Ἀγαμέμνονος κατηράσθησαν εἰς τὴν Μεθώνην, πόλιν τῆς Μακεδονίας, κατευχηθέντες εἰς τοὺς ἐνοίκους αὐτῆς νὰ μὴ παύσωσί ποτε τειχοδομοῦντες, διότι ἀπεποιήθησαν νὰ χορηγήσωσι πληρώματα εἰς τὰς ἐπὶ τὴν Τροίαν ἀποστελλομένας ναῦς. Ἐκ τῆς ὁμωνυμίας ταύτης ἀπατηθεὶς παρομοίως καὶ ὁ ἱππότης Κιάμπιος[3] βεβαιόνει ὅτι Μοθώνη εἶναι τὸ νέον τῶν Μεθάνων ὄνομα, ἐν ᾧ τοῦτο κυρίως δὲν ἀνήκει, εἰμὴ εἰς τὴν ἐν Μεσσηνίᾳ Μεθώνην. Ὅτι δὲ Μέθανα πληθυντικῶς καὶ οὐδετέρως ἐκαλοῦντο ἥ τε χερσόνησος καὶ ἡ ἐν αὐτῇ πόλις γίνεται δῆλον ἐκ τῆς μαρτυρίας τοῦ Πτολεμαίου[4], καὶ τῶν νομισμάτων, καὶ αὐτοῦ προσέτι τοῦ Στράβωνος, ὅςτις πρῶτον μὲν ὀνομάζει αὐτὴν Μεθώνην[5], ἔπειτα δὲ, οἱονεὶ μετατιθέμενος καὶ ἐπανορθῶν τὸ ἴδιον ἁμάρτημα, μετονομάζει Μέθανα[6]. Ἀλλὰ καὶ παρὰ τοῖς νῦν Ἕλλησιν εἶναι ἐν χρήσει τὸ ὄνομα Μέθενα, τὸ ὁποῖον δὲν παραλλάσσει τοῦ ἀρχαίου, εἰμὴ καθ’ ἓν μόνον στοιχεῖον.
Ὁ Θουκυδίδης τάσσει τὰ Μέθανα μεταξὺ Ἐπιδαύρου καὶ Τροιζῆνος· τοῦτο δὲ τὸ μεταξὺ κεῖται. πιθανὸν ἐνταῦθα πρὸς δήλωσιν τῆς τοπικῆς σχέσεως, ἥτις ἠδύνατο νὰ θεωρηθῇ μεταξὺ τῆς χερσονήσου λαμβανομένης ὡς κορυφῆς τριγώνου τινὸς, καὶ συγκρινομένης πρὸς τὰ περατοῦντα τὴν βάσιν αὐτοῦ δύο σημεῖα, τὸ μὲν ἐπὶ τῆς Τροιζῆνος, τὸ δὲ ἐπὶ τῆς Ἐπιδαύρου. Ὁ δὲ Στράβων, ἐν ᾧ ἀντιγράφει τοὺς λόγους τοῦ ἱστορικοῦ, ἀλλαχοῦ τάσσει τὴν χερσόνησον ταύτην εἰς τὸν Ἑρμιονικὸν κόλπον[7]. Καὶ ὅτι ὁ Γεωγράφος ὤφειλε νὰ εἴπῃ Σαρωνικὸν, ὀρθῶς μὲν παρατηρεῖ ὁ Κοραῆς[8], πλὴν ὅσον τὸ ἁμάρτημα δὲν εἰναι, ὡς λέγει, μνημονικὸν, ἀλλὰ, καθ’ ἡμετέραν γνώμην, συστηματικὸν, διότι ὁ Στράβων συγχέει τὰ ὅρια ἀμφοτέρων τῶν κόλπων. «Μετὰ δὲ Μαλεὰς, λέγει, ὁ Ἀργολικὸς ἐκδέχεται κόλπος καὶ ὁ Ἑρμιονικός· ὁ μὲν μέχρι Σκυλλαίου πλέοντι ὡς πρὸς ἕω βλέπων καὶ πρὸς τὰς Κυκλάδας· ὁ δὲ ἑωθινώτερος τούτου, μέχρι πρὸς Αἴγιναν καὶ τὴν Ἐπιδαυρίαν. …ἄρχεται δὲ (ὁ Ἑρμιονικὸς κόλπος) ἀπὸ Ἀσίνης πολίχνης, εἶθ’ Ἑρμιόνη καὶ Τροιζήν· ἐν παράπλῳ δὲ πρόκειται καὶ Καλαυρία… εἶθ' ὁ Σαρωνικὸς κόλπος, οἱ δὲ πόντον λέγουσιν, οἱ δὲ πόρον, καθ’ ὃ καὶ πέλαγος λέγεται Σαρωνικόν· καλεῖται δὲ πᾶς ὁ συνάπτων πόρος ἀπὸ τῆς Ἑρμιονικῆς καὶ τῆς περὶ τὸν ἰσθμὸν θαλάττης τῷτε Μυρτώῳ πελάγει καὶ τῷ Κρητικῷ.[9]» Ἔπρεπεν ἄρα ἡ χερσόνησος τῶν Μεθάνων νὰ προσκλύζεται, κατὰ τὴν περιγραφὴν ταύτην, ἐξ ἑνὸς μὲν ὑπὸ τοῦ Ἑρμιονικοῦ, ἐξ ἑτέρου δὲ ὑπὸ τοῦ Σαρωνικοῦ κόλπου, ἐν ᾧ ἐκ τοῦ ἐναντίου περιζώννυται ἅπασα ὑπὸ μόνου τοῦ Σαρωνικοῦ, διότι ὁ Ἀργολικὸς καὶ Ἑρμιονικὸς κόλπος, πλέοντι ἀπὸ Μαλέας, λήγουσι πρὸ· τοῦ Σκυλλαίου, καὶ τὸ ἀκρωτήριον τοῦτο ἀποτελεῖ μετὰ τοῦ ἀντικειμένου Σουνίου τὸ στόμιον τοῦ Σαρωνικοῦ, τοῦ νῦν κοινότερον καλουμένου, ἐκ τῆς ἐν τῷ μέσῳ αὐτοῦ κειμένης νήσου, Αἰγίνης κόλπου. Τὰ ὅρια ταῦτα ἀκριβῶς προσδιορίζει ὁ Σκύλαξ[10] «Μετὰ δὲ Ἑρμιῶνα, Σκύλλαιόν ἐστιν ἀκρωτήριον «τοῦ κόλπου τοῦ πρὸς Ἰσθμόν· ἔστι δὲ τὸ Σκύλλαιον τῆς Τροιζηνίας. Καταντικρὺ δὲ αὐτοῦ ἐστι Σούνιον ἀκρωτήριον τῆς Ἀθηναίας χώρας. Κατὰ δὲ τοῦτο ἐστι νῆσος Βέλβινα καὶ πόλις. Παράπλους τούτου τοῦ κόλπου, ἀπὸ τοῦ στόματος εἴσω εἰς τὸν Ἰσθμὸν, στάδιά ἐστι ψμ΄. Ἐστι δὲ ὁ κόλπος οὗτος αὐτὸς κατὰ στόμα εὐθύτατος.»
Ὁ Σκύλαξ δὲν ἀναφέρει τὰ Μέθανα περιλαμβάνων αὐτὰ ὑπὸ τὴν γενικὴν τῆς Τροιζηνίας προσηγορίαν. Ἐὰν δὲ τὸ Μεθάνα παροξυτόνως, ἐξ ἀβλεψίας ἴσως τῶν ἀντιγραφέων, τὸ φερόμενον ὡς ὄνομα τοῦ λιμένος καὶ τῆς πόλεως τῶν ὁποίων μνημονεύει ὁ Σκύλαξ, ἐμφαίνῃ τὴν περὶ ἧς ὁ λόγος χερσόνησον, δικαίως ὁ γεωγράφος οὗτος ψέγεται ὑπὸ τοῦ Παλμερίου[11] , ὡς πλανηθεὶς ἐκ τοῦ ὀνόματος τῆς Ἐπιδαύρου καὶ μεταστήσας εἰς τὸν ἕτερον παρὰ τὴν Λιμηρὰν αἰγιαλὸν τὰ εἰς τὴν ἱερὰν καὶ περιφανεστέραν Ἐπίδαυρον περακείμενα Μέθανα. Ἀλλὰ τοσοῦτον παχυλὸν ἁμάρτημα ἀδίκως ἴσως προσάπτεται εἰς τὸν Σκύλακα, καὶ δύναταί τις νὰ εἰκάσῃ ὅτι τὸ ὄνομα Μεθάνα ἢ Μέθανα, ὡς τὸ Ἐπίδαυρος, ἐδίδετο ἀπὸ κοινοῦ εἰς διαφόρους τόπους, ἴσως διότι ἀποικία τις ἠθέλησε νὰ διαφυλάξῃ εἰς τὴν νέαν τὸ ὄνομα τῆς ὁποίας ἀπεσπάσθη ἀρχαίας πατρίδος.
Πρὸς μεσημβρίαν ἡ χερσόνησος τῶν Μεθάνων συνάπτεται διὰ τοῦ ἰσθμοῦ τῇ Τροιζηνίᾳ· ἐξ ἀνατολῶν ἔχει κατέναντι αὐτῆς , πρὸς τὸ μέρος ὅθεν ἄρχεται διήκουσα εἰς θάλασσαν, μόνον τὸ ἄκρον καὶ ὀξὺ μέρος τῆς νήσου Καλαυρίας ἢ Πόρου. Πρὸς ἄρκτον δὲ ἔχει ἀντικειμένας τὴν μικροτέραν νῆσον Ἀγκίστριον καὶ τὴν μεγαλῃτέραν αὐτῆς Αἴγιναν, ὥστε προσφυῶς δυνάμεθα νὰ ἐφαρμόσωμεν εἰς αὐτὴν τὸ Εὐριπίδειον χώρας πελοπίας προνώπιον· μετὰ δὲ τῆς ἀπέναντι Ἐπιδαυρίας σχηματίζει πρὸς δυσμὰς μικρότερόν τινα κόλπον ἢ εἴσπλουν, ἰδίως ὑπὸ τῶν ἀρχαίων ὀνομασθέντα μυχὸν τοῦ Σαρωνικοῦ κόλπου[12]. Εἰς τὸν μυχὸν τοῦτον πρέπει νὰ ζητηθῇ ἡ Φοιβαία ἢ Σαρωνικὴ λίμνη, παρὰ τὸ χεῖλος τῆς ὁποίας Σάρων ὁ βασιλεὺς τῆς Τροιζῆνος ἀνήγειρεν ἱερὸν εἰς τὴν Ἄρτεμιν, τὴν ἀπὸ τοῦ οἰκοδομήσαντος ἐπονομασθεῖσαν Σαρωνίδα, ὥσπερ ἡ λίμνη ἀπὸ τῆς θεᾶς ταύτης, Φοίβης ἐπικαλουμένης, παρήγαγε τὴν ἐπωνυμίαν Φοιβαία. Τοιαύτη εἶναι ἡ ἔννοια τῶν λόγων τοῦ Παυσανίου, «ἔλεγον δὲ ὅτι οὗτος (ὁ Σάρων) τῇ Σαρωνίδι τὸ ἱερὸν Ἀρτέμιδι ᾠκοδόμησεν ἐπὶ θαλάσσῃ τελματώδει, καὶ ἐπιπολῆς μᾶλλον, ὥστε καὶ Φοιβαία λίμνη διὰ τοῦτο ἐκαλεῖτο.[13]» Θαυμάζω δὲ πῶς οἱ ἑρμηνευταὶ τοῦ Παυσανίου παρήχθησαν εἰς τοσοῦτον ἀπάτης, ὥστε καὶ νὰ δογματίσωσιν ὅτι ἡ ἀπὸ τῆς Φοίβης ἐπικληθεῖσα Φοιβαία λίμνη, ἔλαβεν ἐξ ἐναντίας τὸ ὄνομα ἐκ τῶν τελματωδῶν αὐτῆς ὑδάτων· καί τις μάλιστα ἐξ αὐτῶν μὴ δυνάμενος νὰ ἐννοήσῃ πῶς εἰς τελματώδη λίμνην ἠδύνατο νὰ κατηγορηθῇ τὸ ἐπίθετον Φοιβαία, τουτέστι καθαρὰ, διαυγὴς, ὑποθέτει ἑτέραν ἀνάγνωσιν ἀφοιβαία, οἱονεὶ θολερὰ καὶ σκοτεινή. Ὁ ὑπερβολῇ φιλόθηρος οὗτος Σάρων καταδιώκων ἔλαφόν τινα φυγοῦσαν ἐπὶ σωτηρίᾳ εἰς τὴν θάλασσαν, τοσοῦτον προῆλθεν εἰς τὸ πέλαγος, ὥστε ἀπαυδήσας καὶ κατακλυσθεὶς ὑπὸ τῶν κυμάτων ἀπέθανε. Τὸ δὲ πτῶμα αὐτοῦ ἐκβρασθὲν ὑπὸ τῆς θαλάσσης παρὰ τὴν Φοιβαίαν λίμνην εἰς τὸ ἄλσος τῆς Ἀρτέμιδος, ἐτάφη ἐντὸς τοῦ ἱεροῦ περιβόλου, καὶ ἐντεῦθεν ἡ λίμνη μετήλλαξε τὸ πρῶτον αὐτῆς ὄνομα εἰς τὸ Σαρωνὶς, καὶ ἅπας ὁ κόλπος ἐπεκλήθη Σαρωνικός.
Ὁ Χανδλῆρος[14] νομίζει ὅτι ἀνεῦρε τὴν λίμνην ταύτην ἐπὶ τοῦ ἑτέρου παραλίου τῆς Τροιζηνίας, τοῦ βλέποντος εἰς τὸν Πόρον, μίαν περίπου ὥραν μακρὰν τοῦ Δαμαλᾶ, καὶ φρονεῖ ὅτι, διὰ τὴν δύναμιν τοῦ ἡλίου, ἦτο στενωτέρα τὸ πάλαι καὶ ἐλλειπεστέρα ὑδάτων παρὰ τὴν σήμερον. Ἀλλ’, ἐὰν δὲν ἀπατῶμαι, ἡ ἐπιῤῥοὴ τῆς ἡλιακῆς θερμότητος ἔπρεπε νὰ φέρῃ ἐκ διαμέτρου ἐναντίον ἀποτέλεσμα. Ἐνταῦθα εἰσχωρούσης τῆς θαλάσσης ὅπου τῆς Τροιζηνίας τὸ παράλιον ἐγκάμπτεται ἐκ μεσημβρίας πρὸς δυσμὰς μέχρι τοῦ τόπου τοῦ καλουμένου Βιδίου, ἐπὶ δύο περίπου μίλια μακρὰν τῆς Τροιζῆνος, σχηματίζεται μικρὸς κόλπος , ὅστις εἶναι πιθανῶς ὁ ἀρχαῖος λιμὴν τῆς Τροιζῆνος. Τὰ δὲ παρ' ἑκάτερον τῶν ἀντικειμένων παραλίων ὕδατα εἶναι μὲν τελματώδη καὶ γέμουσι καλαμώνων, ἀλλὰ δὲν ἀποτελοῦσι κυρίως λίμνην. Ὑπάρχει ἐξ ἐναντίας λίμνη παρὰ τὸν πρὸς δυσμὰς τῆς Τροιζηνίας αἰγιαλὸν, ὅστις μετὰ τοῦ παραλίου τῆς Ἐπιδαυρίας συγκλείει τὸν Σαρωνικὸν μυχὸν, καὶ αὕτη ἀναμφιβόλως εἶναι ἡ Φοιβαία. Καὶ πρῶτον μὲν εἶναι τῷ ὄντι λίμνη, ἔπειτα ὁ Παυσανίας προσθέτει, «Ἐπὶ θάλασσαν δὲ τὴν ψηφαίαν πορευομένοις, κότινος πέφυκεν ὀνομαζόμενος ῥάχος στρεπτός… στρεπτὸν δὲ ὀνομάζουσι τοῦτον ὅτι ἐνσχεθεισῶν ἐν αὐτῷ τῶν ἡνιῶν ἀνετράπη τοῦ Ἱππολύτου τὸ ἅρμα. Τούτου δὲ οὐ πολὺ «τῆς Σαρωνίας Ἀρτέμιδος ἀφέστηκε τὸ ἱερόν.» Ἡ Φοιβαία λοιπὸν ἢ Σαρωνικὴ λίμνη, ὀλίγον ἀπεῖχε τῆς θαλάσσης καὶ τοῦ τόπου ἔνθα κατέστρεψε τὸν βίον ὁ Ἱππόλυτος. Περὶ δὲ τῆς ψηφαίας θαλάσσης δὲν μᾶς λανθάνει ὅτι ὁ Σιέβελις, ὁ Κιάμπιος[15] καὶ ὁ Λεάκιος (Leak) ὑπολαμβάνουσιν ἡμαρτημένην τὴν γραφὴν τοῦ Παυσανίου, καὶ εἰς τὴν ψιφαίαν ἢ ψηφαίαν ἀντικαθιστῶσι φοιβαίαν. Ἀλλὰ τὴν αὐθαίρετον ταύτην ἀντικατάστασιν ἐλέγχει διαῤῥήδην τὸ ἔτι καὶ νῦν σωζόμενον ὄνομα Ψηφὶ, τεθειμένον εἰς τόπον τινὰ παρὰ τὸν Σαρωνικὸν μυχὸν, ὄχι πολὺ μακρὰν τῆς λίμνης, καὶ παραχθὲν βέβαια ἐκ τῶν ἐπὶ τοῦ αἰγιαλοῦ ἐκείνου διεσπαρμένων λευκῶν ψήφων. Ἀρκούμενοι δὲ εἰς ὅσα περὶ τούτου γινώσκομεν, μὴ πλανηθῶμεν μετὰ τοῦ ἀγαθοῦ Μελετίου, παραδόξως μεταλλάξαντος τὴν θέσιν τῶν Ἑλληνικῶν τούτων μερῶν, καὶ πόλιν τινὰ Ψηφιαῖον πλάσαντος, καὶ τὸν στρεπτὸν ῥάχον ἐκ φυτοῦ εἰς τόπον μεταβαλόντος, καὶ ἀμφότερα τάξαντος ἀπέναντι τοῦ ἀκρωτηρίου Βουκεφάλου καὶ τῆς νήσου Ἁλιούσης, τὴν ὁποίαν καὶ Σπέτσας ὑπολαμβάνει[16].
Δὲν ἀμφιβάλλω δὲ ὅτι, ἔνθα ἡ κακοδαίμων καὶ ἀπιστίας ἔνοχος Φαίδρα παραφρονοῦσα ἀναφωνεῖ παρ' Εὐριπίδῃ[17]
«Δέσποιν’ ἁλίας Ἄρτεμι λίμνας
Καὶ γυμνασίων τῶν ἱπποκρότων
Εἴθε γενοίμαν ἐν σοῖς δαπέδοις,»
καὶ ἔνθα ὁ χορὸς ταλανίζων τοῦ Ἱππολύτου τὴν σκληρὰν τύχην , θρηνῳδεῖ
« Οὐκ ἔτι συζυγίαν πώλων Ἐνετᾶν ἐπιβάσῃ
Τὸν ἀμφὶ λίμνης τρόχον
Κατέχων ποδὶ γυμνάδας ἵππους »[18],
ὅπως ἂν ἄλλως ἑρμηνεύωσιν οἱ σχολιασταὶ, δηλοῦται κυρίως ἡ Φοιβαία λίμνη, εἰς τὴν ὁποίαν καὶ εἰς τὰ πέριξ αὐτῆς, ὁ Ἱππόλυτος , ὥσπερ ὁ Σάρων, ἐφοίτα ἀναμφιβόλως.
Ὁ δὲ ἄγγελος, περιγράφων εἰς τὸν ἀπατηθέντα Θησέα τὸν θάνατον τοῦ ἀθώου υἱοῦ, λέγει ὅτι μετὰ τῶν ἵππων καὶ προπόλων ἐτράπησαν
καὶ προσθέτει ἀμέσως
«Ἐπεὶ δ’ ἔρημον χῶρον εἰσεβάλλομεν,
Ἀκτή τίς ἐστι τοὐπέκεινα τῆςδε γῆς
Πρὸς πόντον ἤδη κειμένη Σαρωνικόν·
Ἔνθεν τις ἠχὼ χθόνιος, ὡς βροντὴ Διὸς
Βαρὺν βρόμον μεθῆκε, φρικώδη κλύειν»[19]·
καὶ τότε ἐφάνη τὸ πελώριον κῦμα, ὑψούμενον μέχρις οὐρανοῦ καὶ ἀποκρύπτον τῆς ὁράσεως τὰς σκιρωνίδας ἀκτὰς, τὸν ἰσθμὸν καὶ τοῦ Ἀσκληπιοῦ τὴν πέτρον. Καὶ οὕτω μὲν ὁ Εὐριπίδης προσδιορίζει τὸν τόπον ἔνθα ὁ Ἱππόλυτος ἀπωλέσθη, ὁ δὲ Ῥακῖνος ἀφίσταται τῆς ἀρχαίας παραδόσεως λέγων,
« A' peine nous sortions des portes de Trezène » καὶ ἔπειτα
« Il suivait tout pensif le chemin de Mycènes»[20].
Ἀλλ’ ἐπανερχόμενοι εἰς τὰ Μέθανα παρατηροῦμεν ὅτι ἡ χερσόνησος αὕτη ἐπισκοπεῖ ὅλον τὸν κόλπον καὶ τὰς παρακειμένας νήσους καὶ χώρας, καὶ τὰ ἐφιστάμενα ὄρη Γεράνειαν καὶ Πάρνηθα· ἀλλὰ καὶ τὸν κόλπον ἡ ὅρασις ὑπερτείνουσα, ἀποσκοπεῖ ἐντεῦθεν καὶ τὴν Βέλβιναν καὶ τὸ Αἰγαῖον. Καὶ ἐπειδὴ ἰσθμὸς παρὰ τοῖς ἀρχαίοις δηλοῖ ὄχι μόνον γλῶσσαν γῆς συνάπτουσαν νῆσόν τινα ἡπείρῳ, ἀλλὰ καὶ πᾶσαν ἄλλην ὑπὸ δύο τινῶν θαλασσῶν προσκλυζομένην χέρσον, δῆλον ὅτι τοῦ Παυσανίου οἱ λόγοι «Τῆς δὲ Τροιζηνίας γῆς ἐστιν ἰσθμὸς ἐπὶ πολὺ διήκων ἐς θάλασσαν[21]» πρέπει ν’ ἀποδοθῶσιν εἰς πᾶσαν τὴν χερσόνησον, καὶ ὄχι εἰς τὸν μικρὸν αὐτῆς ἰσθμὸν δι' οὗ μετὰ τῆς ἄλλης Τροιζηνίας συνέχεται· ἐξ ἐναντίας δὲ εἰς τὸν μικρὸν τοῦτον ἰσθμὸν ἀπέβλεψεν ὁ Ὀβίδιος, ἔνθα εἰσάγει τὴν ἐρωτόληπτον Φαίδραν τοιαῦτα γράφουσαν πρὸς τὸν Ἱππόλυτον·
Aequora bina suis oppugnant fluctibus Isthmon,
Et tenuis tellus audit utrumque mare.
Hic tecum Troezena colam Pitheia regna.
Jam nunc est patria charior illa mea.
Κατὰ τὴν εἰρημένην παρὰ Παυσανίᾳ ἐκδοχὴν τοῦ ἰσθμὸς Τροιζηνίας, εἶναι πρόδηλον ὅτι ἔνθα ὁ αὐτὸς συγγραφεὺς λέγει παρακατιὼν « ἐντὸς δὲ τοῦ ἰσθμοῦ τῆς Τροιζῆνος ὅμορός ἐστιν Ἑρμιόνη», κακῶς ὁ Γάλλος αὐτοῦ μεταφραστὴς ἐξηγεῖ Hermione ville limitrophe de Troezène est dans la mêmme presqu’île, ταυτὸν εἰπεῖν «ἡ Ἑρμιόνη καὶ ἡ Τροιζήν κεῖνται ἐπὶ τῆς χερσονήσου τῶν Μεθάνων».
Ὁ ἰσθμὸς κεῖται μεταξὺ τῶν ὁρέων τῶν Μεθάνων καὶ τῆς Τροιζηνίας, μεθ’ ἧς ἀποσχηματίζει πρὸς ἀνατολὰς λιμένα τινὰ, ἐκ τῆς στενότητος αὐτοῦ ὀνομασθέντα Στενόν. Ἐπὶ τοῦ ἄτλαντος τῆς τελευταίας ἐν Βενετίᾳ ἐκδόσεως τῆς περιοδείας τοῦ Ἀναχάρσιος ὁ λιμὴν οὗτος φέρεται ὑπὸ τὸ ὄνομα Scaonite, ἀλλ’ ἐπὶ τίνι μαρτυρία ἀγνοοῦμεν· ἴσως ἀναγινώσκεται οὕτως ἐν τῷ πρωτοτύπῳ. Ὅπως ἂν ἔχῃ τὸ περὶ τούτου, εἶναι προφανὲς ὅτι ὁ γράψας εἶχε βέβαια κατὰ νοῦν τὸ Σχοινίτης, τουτέστι τὸν λιμένα Σχοινοῦντα[22], τὸν ἐν τῷ στενωτέρῳ τοῦ Ἰσθμοῦ τῆς Κορίνθου κείμενον καὶ ὀνομαζόμενον σήμερον Καλαμάκι, ἴσως ἀπὸ τῶν σύνεγγυς λιμνοφυῶν καλάμων, ὥσπερ ἐκ παραλλήλου πιθανῶς λόγου ἐκάλεσαν αὐτὸν οἱ ἀρχαῖοι Σχοινοῦντα ἀπὸ τῶν ἐκεῖ παραφυομένων σχοίνων. Καὶ οὐδεμίαν ἔχω ἀμφιβολίαν ὅτι αὐτὸς οὗτος εἶναι καὶ ὁ παρὰ Πλινίῳ[23] portus Coenites, ἐξ ἡμαρτημένης βέβαια γραφῆς, διορθωτέας εἰς τὸ portus Schoenites. Πρὸς δυσμὰς, μικρὸν ὑπερκείμενος τοῦ ἰσθμοῦ τῶν Μεθάνων ἀπαντᾶται καὶ ἕτερος λιμὴν, ἀπὸ τοῦ ἐκεῖ βάθους τῶν ὑδάτων ὀνομαζόμενος Βαθύ. Εἰς τὸν χάρτην, τὸν ὁποῖον διέγραψεν ἡ κατὰ τὴν Πελοπόννησον ἐπιστημονικὴ ἐπιτροπὴ, καὶ ἐκ τοῦ ὁποίου πρὸς ὁδηγίαν τῶν ἡμετέρων ἀναγνωστῶν παρελάβομεν τὸ ἐνταῦθα παρασυναπτόμενον μέρος παριστάνον τὴν περὶ ἧς ὁ λόγος χερσόνησον, ἡ πόλις τῶν Μεθάνων, ἔνθα νῦν φαίνονται ἀρχαῖα ἐρείπια, τάσσεται ὑπὸ τὸ Μεγαλοχώριον. Ὁ Στράβων καὶ ὁ Παυσανίας οὐδεμίαν παρέχουσιν εἰς ἡμᾶς περὶ τούτου διασάφησιν· διότι ὁ μὲν λέγει μόνον «Μεταξὺ δὲ Τροιζῆνος καὶ Ἐπιδαύρου χωρίον ἦν ἐρυμνὸν Μέθανα καὶ χεῤῥόνησος ὁμώνυμος», ὁ δὲ «ἐν δ' αὐτῷ (τῷ ἰσθμῷ = τῇ χερσονήσῳ) πόλισμα οὐ μέγα ἐπὶ θαλάσσῃ Μέθανα ᾤκισται». Ἀλλ’ ὁ Θουκυδίδης αἴρει ἐκ μέσου πᾶσαν ἀμφιβολίαν « Ἀφίκοντο (λέγει, οἱ Ἀθηναῖοι) καὶ ἀπολαβόντες τὸν τῆς χεῤῥονήσου ἰσθμὸν ἐτείχισαν, ἐν ᾧ ἡ Μεθώνη ἐστι». Εἰς ταύτην δὲ τὴν μαρτυρίαν καὶ ἕτεροι προστίθενται ἰσχυροὶ λόγοι, τουτέστι τὰ ἴχνη ἀρχαίων κτιρίων, καὶ ἡ σκέψις ὅτι οἱ Μεθαναῖοι ἠκολούθησαν προφανῶς τὸ παράδειγμα τῶν ἄλλων Ἑλλήνων, οἵτινες, ὡς καὶ ἀλλαχοῦ συνέπεσε νὰ παρατηρήσωμεν, τυχόντες ἐπιτηδείου τόπου, προῃροῦντο νὰ κτίζωσι τὰς πόλεις των μεταξὺ δύο θαλασσῶν πρὸς εὐκολίαν τῶν ἐνορμίσεων καὶ τῆς ἐμπορικῆς κοινωνίας. Ἐνταῦθα λοιπὸν ἐπὶ τοῦ ἰσθμοῦ τῆς χερσονήσου ἔκειτο ἡ ἀρχαία τῶν Μεθάνων πόλις, καὶ ἐνταῦθα πρὸ ποδῶν τῆς ἀκροπόλεως συνήγαγεν ὁ Φαυϊέρος ἐπὶ τῆς Ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως στρατιώτας τινὰς, καὶ εἰς τὰ πρὸς χρῆσιν αὐτῶν οἰκοδομηθέντα οἰκάρια ἔθεσεν ὄνομα Τακτικούπολις. Ἐξετείνετο δὲ ἡ ἀκρόπολις εἰς τὴν θάλασσαν ἐπί τινος ὄχι ὑψηλοῦ, ἀλλ’ ἀποτόμου ὄρους, ἔνθα κατὰ τὴν ἀνωτέρω μνημονευθεῖσαν ἐποχὴν ἀνηγέρθη τὸ λεγόμενον Ἀδαμάντινον φρούριον, προσοικοδομηθὲν εἰς τὰ ἐρείπια ἀρχαίου τινὸς ὀχυρώματος, κανονικῶς ἐκτισμένου κατὰ τὸ ἔμπλεκτον τοῦ Βιτρουβίου, καὶ καλῶς διατηρουμένου, τοῦ ὁποίου, ὅτε ὁ Dodwell περιηγεῖτο τὴν Ἑλλάδα, ἐσώζοντο ἔτι ὃν καὶ εἴκοσι ςρώματα. Εἶναι δὲ καὶ πρὸς ἀμύνην ἐπιτήδειον καὶ πρὸς ἐπίθεσιν, ὡς ἐκατέρωθεν ἐφιστάμενον τῆς θαλάσσης. Διὰ τοῦτο καὶ οἱ Ἀθηναῖοι, καθεστῶτος τοῦ Πελοποννησιακοῦ πολέμου, ἀποβάντες εἰς τὴν Ἐπιδαυρίαν, ἐκυρίευσαν καὶ ἐτείχισαν τὸν ἰσθμὸν, καὶ καταστήσαντες φρουρὰν ἐλῄστευον τὸν ἔπειτα χρόνον τὰς χώρας τῶν Τροιζηνίων, Ἐπιδαυρίων καὶ Ἁλιέων[24]. Ἕτερα λείψανα ἀρχαίων τειχῶν καὶ κτισμάτων φαίνονται ἐπί τινος ἀποκρήμνου τόπου παρὰ τὴν Καϋμένην χώραν καὶ ἀλλαχοῦ.
Εἶχεν ἡ πόλις τῶν Μεθάνων ἱερὸν τῆς Ἴσιδος, καὶ ἐν τῇ ἀγορᾷ αὐτῆς ἦσαν ἱδρυμένα τὰ ἀγάλματα τοῦ Ἑρμοῦ καὶ τοῦ Ἡρακλέους[25]. Ἐπὶ Ῥωμαίων ἦτον, ὡς φαίνεται, εὐυπόληπτος καὶ αὐτόνομος, διότι ἔχομεν νομίσματα αὐτῆς χαλκᾶ φέροντα ἐκτύπους τὰς εἰκόνας Μάρκου τοῦ Αὐρηλίου, Σεπτιμίου τοῦ Σευήρου, Ἰουλίας τῆς Δόμνας, τοῦ Καρακάλλα καὶ Γέτα μετ’ ἐπιγραφῆς ΜΕΘΑΝΑΙΩΝ[26].
Δύο ἐπιγραφὰς ἀνεκάλυψεν αὐτοῦ ὁ Dodwell, τὰς ὁποίας ματαίως ἔπειτα ἡμεῖς ἀνεζητήσαμεν. Ἀναγινώσκονται δὲ τώρα μετὰ διορθώσεων καὶ ἀναπληρωμάτων ἐν τῷ Corpus Inscriptionum Graecarum τοῦ Boeckh[27]. Ἡ πρώτη ἐχαράχθη εἰς τιμὴν τοῦ βασιλέως τῆς Αἰγύπτου Πτολεμαίου τοῦ Φιλομήτορος καὶ τῆς γυναικὸς αὐτοῦ Κλεοπάτρας. Σώζονται δὲ ὁλόκληροι αὐτῆς μόναι σχεδὸν, αἱ λέξεις « ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου καὶ βασιλίσσης Κλεοπάτρας θεῶν φιλομητόρων... θεοῖς μεγάλοις εὐεργέταις », διότι ὁ λίθος ἐπὶ τοῦ ὁποίου ἦτο κεχαραγμένη ἔκειτο ἐν θαλάσσῃ καὶ τὸ πλεῖστον αὐτοῦ ἦτο παντελῶς ὑποβρύχιον. Ἡ δὲ δευτέρα εἰς δωρικὴν διάλεκτον ἐπὶ γλαυκοῦ μαρμάρου ἔκειτο ἔν τινι ἐπὶ τῆς ἀκροπόλεως κατηδαφισμένῃ ἐκκλησία, φέρουσα τὰ ἑξῆς « Διονύσιον ἀγαθὰν πολιτείαν πολιτευσάμενον, γενόμενον δὲ Πανέλληνα, Ἑρμογένης τὸν θεῖον, κατὰ τὴν βούλησιν τοῦ πατρὸς, τὸν ῥήτορα ». Μέχρι τοῦ Θ' αἰῶνος τὰ Μέθανα ἠξιοῦντο τοῦ ὀνόματος τῆς πόλεως, διότι συναριθμοῦνται εἰς τὸν Συνέκδημον τοῦ Ἱεροκλέους μεταξὺ τῶν ἑβδομήκοντα ἐννέα πόλεων τῆς ὑπὸ ἀνθυπάτου κυβερνωμένης ἐπαρχίας τῆς Ἑλλάδος ἢ Ἀχαΐας.
Τριάκοντα περίπου στάδια ἀπεῖχον τῆς πόλεως θερμὰ λουτρὰ καθ’ ἃ γράφει ὁ Παυσανίας. Ἱστορεῖται ὅτι βασιλεύοντος τῶν Μακεδόνων Ἀντιγόνου τοῦ Δημητρίου (μεταξὺ τοῦ 277 καὶ 244 Π. X.) ἐφάνη κατὰ πρῶτον τὸ ὕδωρ τοῦτο, καὶ ὄχι εὐθὺς , ἀλλὰ πῦρ ἐκ τῆς γῆς ἀνέζεσε πολὺ, καὶ τούτου μαρανθέντος ἐῤῥάγη πηγὴ ὕδατος, τὸ ὁποῖον θερμὸν καὶ δεινῶς ἁλμυρὸν ἀνέβλυζεν ἔτι ἐπὶ τῶν χρόνων τοῦ Παυσανίου, καὶ ὅστις ἀπελούετο ἐν αὐτῷ δὲν εὕρισκεν ἐγγὺς ψυχρὸν ὕδωρ, κατὰ τὴν μαρτυρίαν τοῦ αὐτοῦ περιηγητοῦ, οὔτε εἰσπίπτων εἰς τὴν θάλασσαν ἠδύνατο νὰ κολυμβᾷ ἀκινδύνως ἐξ αἰτίας τῶν ἐν αὐτῇ διαιτωμένων πλείστων κυνῶν καὶ ἄλλων θηρίων. Ὁ Dodwell λέγει ὅτι ἀνεζήτησεν εἰς μάτην τὰ λουτρὰ ταῦτα· ἀλλ’ ἐκ τοῦ μέρους τῆς χερσονήσου, τὸ ὁποῖον ἀντίκειται εἰς τὸ Ἀγκίστριον πρὸς μεσημβρίαν τοῦ χωρίου Κουνουπίτσας, οὕτω κληθέντος προφανῶς ἀπὸ τοῦ σμήνους τῶν κωνώπων οἵτινες ταλαιπωροῦσι τὸ μέρος ἐκεῖνο, ἐν ἀποστάσει τριῶν τεταρτημορίων ὥρας, ἐξερεύγεται εἰς τὴν θάλασσαν κυματῶδες καὶ θερμότατον ὕδωρ, τὸ ὁποῖον καί τοι ἐκ τῆς συγκράσεως ἀποψυχόμενον ἐπιφυλάττει θερμότητα ἀναβαίνουσαν μέχρι τοῦ 37° τοῦ Γαλλικοῦ θερμομέτρου, καὶ ἀποθέτει ὑπόλευκόν τινα ὑποστάθμην. Ἐπίκειται δὲ εἰς αὐτὸ καὶ πέτρα ἀπότομος κεκαλυμμένην ἔχουσα τὴν ἐπιφάνειαν ἐκ πολλῶν συμπηγμάτων, καὶ ἐνταῦθα φαίνονται ἴχνη κτιρίου τὸ ὁποῖον ἐχρησίμευεν ἄλλοτε εἰς λουτρόν. Οἱ Μεθαναῖοι καλοῦσι τὸ ὕδωρ τοῦτο Βρώμα, διότι ἀναπέμπει ὀσμὴν ὑδρογονοθειϊκοῦ ὀξέος. Ἀλλ’ ἡ πλέον τῶν δέκα μιλίων ἀπὸ τῆς πόλεως ἢ τοῦ ἰσθμοῦ τῶν Μεθάνων ἀπόστασις δὲν μᾶς συγχωρεῖ νὰ πιστεύσωμεν ὅτι ταῦτα εἰναι τὰ ὑπὸ τοῦ Παυσανίου ἀναφερόμενα λουτρά. Πολὺ πιθανώτερον εἶναι ὅτι ἦσαν πρὸς ἀνατολὰς τῆς χερσονήσου, ἔνθα νῦν κεῖται ἡ Βρωμολίμνη, ἀπέχουσα πρὸς μὲν τὸν πεζῇ ὁδοιποροῦντα περίπου τεταρτημόριον ὥρας, πρὸς δὲ πλοῖον κωπῆρες περὶ τὰ πέντε τεταρτημόρια. Καὶ πρῶτον ἀπαντᾶται μικρὸς κόλπος σχηματιζόμενος ἔκ τινος νησοειδοῦς χέρσου, ἥτις ἑνοῦται μετὰ τῆς ἠπείρου δι' ἀμμώδους ἰσθμοῦ καὶ φέρει ἔτι τὰ ἐρείπια ἑλληνικοῦ τινος τειχοδομήματος· ἑξῆς δὲ ὁ αἰγιαλὸς, μικρὸν ἐπικαμπτόμενος, ἔνθα ὀσμὴ θείου βαρεῖα ἀποπνέεται, καὶ ἡ παραλία, εὐμοιροῦσα τερπνοῦ τινος θεάματος, καὶ διαμαχομένη πρὸς τὸ φρικῶδες τῶν πέριξ τόπων, ὑψοῦται βαθμηδὸν καὶ συνέχεται μετὰ τῶν ὀρέων, ὅπου, καθ’ ἃ οἱ ναῦται μ’ ἐπληροφόρησαν, ὑπάρχουσι στόμια ἢ χαράδραι ἀναπέμπουσαι ὀσμὴν καὶ θερμότητα.
Λείπεται ἤδη εἰς παρατηρῃτὰς ἐπιμελεστέρους, ἢ σχολαιοτέρους καὶ ἀνεσιμωτέρους ἡμῶν νὰ ἐρευνήσωσιν ἐὰν τῆς Βρώμας καὶ τῆς Βρωμολίμνης τὰ ὕδατα ἔχωσι τὴν αὐτὴν ἀρχὴν, καὶ ἂν ἀμφότερα πηγάζωσιν ἐκ τοῦ κατὰ μέσον τῆς χερσονήσου ὑψουμένου ὅρους, τὸ ὁποῖον ἀπὸ τοῦ ἰδίου κυρτώματος ὠνομάσθη Χελώνα. Γράφει ὁ Στράβων ὅτι ἐκ φλογώδους ἀναφυσήματος ὑψωθεῖσα ἡ γῆ εἰς ἑπτὰ στάδια, ἐν καιρῷ ἡμέρας ἦτον ἀπρόσιτος διὰ τὴν θερμότητα καὶ τὴν ἀποφορὰν θειώδους ὀσμῆς, καὶ ἐν καιρῷ νυκτὸς ἔλαμπε μακρόθεν, καὶ ὅτι ἡ θάλασσα ἔζεε μέχρι πέντε σταδίων, καὶ μέχρις εἴκοσιν ἦτο θολερὰ, καὶ ἀποῤῥήγματα πετρῶν ὄχι μικρότερα πύργων ἀπεγαίωσαν μέρος αὐτῆς.
Ὁ Ὀβίδιος ἀρυόμενος ἐκ τῆς αὐτῆς πηγῆς ὅθεν καὶ ὁ Στράβων, ὡς γίνεται δῆλον ἐκ τοῦ ἀριθμοῦ καὶ τῆς τάξεως τῶν παραδειγμάτων, τὰ ὁποῖα ἀμφότεροι ἐπιφέρουσι πρὸς ἀπόδειξιν τῶν ἀποτελεσμάτων τῆς φύσεως καὶ τῶν μεταβολῶν αὐτῆς, ἐπιδεικνύμενος πᾶσαν τῆς ποιήσεως αὐτοῦ τὴν λαμπρότητα, καὶ ἀκολουθῶν. τὰς φιλοσοφικὰς ἐκείνας ἀρχὰς, τὰς ὁποίας ἐν τῷ Ε' τῶν φυσικῶν ζητημάτων ἐξηγεῖ εἰς πλάτος ὁ Σένεκας, οὕτω περιγράφει τὸ φαινόμενον τῶν Μεθάνων, διὰ τῶν ὡς ἐκ στόματος τοῦ Πυθαγόρου ἑπομένων στίχων[28]
Est prope Pittheam tumulus Troezena, sine ullis
Arduus arboribus, quondam planissima campi
Area, nunc tumulus: nam (res horrenda relatu)
Vis fera ventorum, caecis inclusa cavernis
Exspirare aliqua cupiens, luctataque frustra
Liberiore frui coelo, cum carcere rima
Nulla foret toto, nec pervia flatibus esset,
Extentam tumefecit humum: ceu spiritus oris
Tendere vesicam solet, aut derepta bicorni
Terga capro: tamor ille loci permansit; et alti
Collis habet speciem, longoque induruit aevo
τοὺς ὁποίους οὕτω μεθερμηνεύει ἑλληνιστὶ ὁ Πλανούδης, «ἔστιν ἔγγιστα τῆς Πιτθείας Τροιζῆνος λόφος ὑψηλὸς μὲν, ἄδενδρος δέ· πάλαι μὲν πεδίον ὁμαλώτατον ὥσπερ ἅλως, νῦν δὲ λόφος· καὶ γὰρ (πρᾶγμα φρικτὸν καὶ λεγόμενον) πνευμάτων ἀγρία δύναμις ταῖς σκοτειναῖς τῆς γῆς σήραγξιν ἐγκλεισθεῖσα, ἐκπνεῦσαι ποθὲν ἐπειγομένη, καὶ δὴ μάτην διαπαλαίσασα ὡς ἐλευθέρου τυχεῖν οὐρανοῦ, ἐπεὶ οὐδὲν ἦν καθ’ ὅλην ἐκείνην τὴν εἱρκτὴν ῥῆγμα, οὐδέ τις διέξοδος τοῖς πνεύμασι, τὴν ἐκτεταμένην ἐξώγκωσε γῆν, ὥσπερ που καὶ πνοὴ διὰ στόματος κύστιν εἴωθε διατείνειν ἢ ἀσκὸν, δέρμα δίκερω τρόγου· ἡ δ' ὄγκωσις κείνου τοῦ χώρου διέμεινε, καὶ εἶδος ὑψηλοῦ φέρει λόφου, καὶ τῷ μακρῷ χρόνῳ ἐσκλήρυνται.
Τὸ μέγιστον ὄρος τῶν Μεθάνων εἶναι, ὡς εἴπομεν, ἡ Χελώνα· ταύτης τὸ ὕψος ὑπεράνω τοῦ ἀλφαδίου τῆς θαλάσσης λογίζεται, κατὰ τὰς προσφάτους παρατηρήσεις, 741,4 μέτρων. Ἐπειδὴ δὲ τὸ στάδιον ἰσοδυναμεῖ μὲ 135,248691 μέτρα, δῆλον ὅτι ματαίως ἤθελε ζητήσει τις ἐπὶ τῆς χερσονήσου τὸ ὕψος ἑπτὰ σταδίων, ὡς λέγει ὁ Στράβων, τουτέστι 1296,7 μέτρων. Ὥστε, ἢ ὁ γεωγράφος πλανᾶται, ἢ δὲν εἶχε κατὰ νοῦν νὰ σημειώσῃ, εἰμὴ ὅτι ἡ δύναμις τοῦ πυρὸς ἐξώγκωσε μὲν, ἀλλὰ στιγμιαίως, τὴν γῆν εἰς ἐκεῖνο τὸ ὕψος[29].
Ἡ δὲ τοῦ Dodwell εἰκασία, τὴν ὁποίαν ἐνέκρινε καὶ ὁ Mellingens[30] ὅτι οἱ Μεθαναῖοι ἐχάραξαν ἐπὶ τῶν ἰδίων· νομισμάτων τὸν Ἥφαιστον αἰνιττόμενοι δῆθεν τὸ φαινόμενον ἐξ οὗ ἐγίνετο σημαντικὴ ἡ πατρίς των, οὐδὲ εἰς ἡμᾶς ἀπαρέσκει. Καὶ ἴσως εἶναι πιστευτὸν ὅτι τὰ ἐξ ὧν ὁ τόπος καλύπτεται ἡφαίστεια σημεῖα ἔδωκαν ἀφορμὴν εἰς τὴν ὀνομασίαν τῆς ἐν τῇ αὐτῇ χερσονήσῳ Καϋμένης χώρας, ἐκτὸς ἐὰν ἐκλήθη οὕτω ἀπό τινος ἐκεῖ συμβάσης πυρκαϊᾶς.
Ἡ γῆ τῶν Μεθάνων ἦτο ἐπιτηδεία εἰς ἀμπελουργίαν καὶ ὁ οἶνος πιθανὸν πνευματώδης, ὡς συμβαίνει συνήθως ἔνθα ἡ χώρα ὑποτρέφει καυστικὰς ὕλας. Ἡ περὶ τὰς ἀμπέλους ἐπιμέλεια τῶν Μεθαναίων συνάγεται ἐκ τινος ὑπὸ τοῦ Παυσανίου ἀναφερομένης δεισιδαιμονίας αὐτῶν, τὴν ὁποίαν, ὡς διεγείρασαν μάλιστα τὸν θαυμασμὸν τοῦ συγγραφέως, θέλομεν ἐκθέσει ἐνταῦθα. «Καθ’ ὃν καιρὸν, λέγει, βλαστάνουσιν αἱ ἄμπελοι, ὁ λιβυκὸς ἄνεμος ἐμπίπτων εἰς αὐτὰς ἐκ τοῦ Σαρωνικοῦ κόλπου ἀποξηραίνει τὴν βλάστην. Ἐν ᾧ λοιπὸν ἔτι τὸ πνεῦμα καταφέρεται, δύο ἄνδρες λαμβάνουσιν ἀλεκτρυόνα ὅλον λευκόπτερον καὶ ἐξ ἐναντίας ἕλκοντες διασπῶσι τὸ πτηνὸν, καὶ περιτρέχουσι τὰς ἀμπέλους φέροντες ἑκάτερος τὸ ἥμισυ αὐτοῦ· ἀφ’ οὗ δὲ φθάσωσιν εἰς τὸ σημεῖον ὅθεν ὡρμήθησαν, κατορύσσουσιν ἐκεῖ τὰ τεμάχια. Τοῦτο πρὸς ἐξιλέωσιν τοῦ λιβυκοῦ ἀνέμου ἐπενόησαν οἱ Μεθαναῖοι».
- ↑ Β, δ'. § 45.
- ↑ Στραβ. Β, ή. § 374.
- ↑ Σημ. εἰς Παυσ. Τ. ά. σ, 167,
- ↑ Γεωγρ. Β, γ'.
- ↑ Β, ά. § 59.
- ↑ Β, ί. § 374.
- ↑ Β, ά. § 59.
- ↑ Σημ. εἰς Στράβ. Τ, δ΄. σ, 28.
- ↑ Β, ή § 368, 369.
- ↑ Περίπλους.
- ↑ Σημ. αὐτόθι.
- ↑ Στραβ. Β, ή. § 374.
- ↑ Β, β΄. § 30.
- ↑ Voyag. Τ, III. p, 236.
- ↑ Σημ. αὐτῶν εἰς τὸ χωρίον τοῦτο, τοῦ μὲν τῆς ἐκδόσεως τοῦ δὲ τῆς Ἰταλικῆς μεταφράσεως τοῦ Παυσανίου.
- ↑ Γεωγρ. Τμ. ΙΑ'. Κεφ. ιά.
- ↑ Ἱππ. Στεφ. 229.
- ↑ Αὐτόθι 133.
- ↑ Στιχ. 1211.
- ↑ Phedre, acte V. Scène 5.
- ↑ Β, ά. Κ, 34.
- ↑ Στραβ. Β, ή. § 369.
- ↑ Β, δ΄, Κ, 5.
- ↑ Θουκ. αὐτόθι,
- ↑ Παυσ.
- ↑ Mionnet Descript. des Med. Τ, β'. σ, 420. —Supl. Τ, δ΄. σ, 200.
- ↑ Τ, ά. σ, 593.
- ↑ Μεταμορφ. Β, ιέ. στιχ. 296.
- ↑ Νομίζομεν ὅτι ἀντὶ τῆς λέξεως πῦρ τὴν ὁποίαν ἔξωθεν ὁ Κοραῆς προσέθεσεν εἰς τὸ κείμενον, ἐπιστηριζόμενος (Σημ. εἰς Στραβ. Γεωγρ. Τ, δ΄. σ, 28) εἰς τὰ ἑπόμενα μετοχικὰ ἀπρόσιτον, ἐκλάμπον, θερμαῖνον, δυνάμεθα προτιμότερον ἴσως νὰ δεχθῶμεν τὴν λέξιν ὄρος, ἥτις ὄχι μόνον ἐξ ἴσου συμβιβάζει τὴν γραμματικὴν σύνταξιν, ἀλλὰ καὶ πρὸς τὴν ἔννοιαν φαίνεται ἁρμοδιωτέρα, ἐξηγοῦσα ὁπωσοῦν διατί ὁ γεωγράφος τὸ μὲν ἀπρόσιτον εἴπε μόνον μεθ’ ἡμέραν, τὸ δὲ ἐκλάμπον μόνον νύκτωρ. Ἀλλ’ ἐκτὸς τούτων ἡ ἐν τῇ χερσονήσῳ πραγματικὴ ὕπαρξις τοῦ ὄρους δὲν ἀφίνει ἀμφιβολίαν ὅτι παρὰ τὴν ἐξέρευξιν τοῦ πυρὸς ἔγινε καὶ ἐξόγκωσις τῆς γῆς. Τὸ δὲ ἀνεβλήθη μετεχειρίσθη πιθανὸν ὁ συγγραφεὺς εἰς δήλωσιν τῆς βιαίας ὑπανυψώσεως. Προσθετέον ὅτι ὄχι μόνον οἱ ἀρχαῖοι μεταφρασταὶ ὅ τε Λατῖνος καὶ ὁ Ἰταλὸς μεθηρμήνευσαν τὸ χωρίον οὕτως, ὡς ἐὰν ὑπήρχεν ἐν τῷ κειμένῳ ἡ λέξις γῆ, ἀλλὰ καὶ ὁ Ὀβίδιος εἰς τοὺς ἀνωτέρω παρατεθέντας στίχους αὐτοῦ προσμαρτυρεῖ τὸ γενόμενον τῆς γῆς ἐπανάστημα.
- ↑ Recueil de quelques med. iued.