φήν. Ἡ αἰτία τοῦ φαινομένου τούτου δὲν δύναται νὰ ἥναι ἄλλη παρὰ τὴν στρογγυλότητα τῆς Γῆς, τῆς ὁποίας ἡ κυρτὴ ἐπιφάνεια κ. η. παρεμπίπτει μεταξὺ τοῦ βλεπομένου πράγματος καὶ τοῦ ὀφθαλμοῦ τοῦ θεατοῦ. Ἂν ἡ Γῆ ἦτο ἐπίπεδος ὡς α β (σχ. 3), εἶναι φανερὸν ὅτι τὸ βουνόν α φ κ, ἀπὸ τοῦ ὁποίου καθ’ ὑπόθεσιν μακρυνόμεθα πρὸς τὸ ε η ι β ἀπερχόμενοι, ἤθελε φανῆ ἀπ’ ὀλίγον κατ’ ὀλίγον μικρότερον ἐξ αἰτίας τῆς διόψεως· ἀλλ’ ἠθέλαμεν τὸ βλέπει ἀπὸ τὴν κορυφὴν ἕως τὴν ῥίζαν ὁλόκληρον, ἕως οὗ καταντήσῃ τόσον μικρὸν, ὥστε νὰ μὴ δύναται πλέον νὰ τὸ διακρίνῃ ὁ ὀφθαλμός.
10. Αὐτὴ ἡ ἰδία κυρτότης τῆς Γῆς (σχ. 2) εἷναι ἐκείνη, ἥτις περιορίζει τὴν ὅρασίν μας, ὅταν εὑρισκόμενοι εἰς ὕπαιθρον τόπον κυττάζωμεν πανταχόθεν, καὶ σχηματίζει ὁλόγυρά μας ἕνα κύκλον, ὅστις ἐμποδίζει τὰ βλέμματά μας νὰ ἐκταθῶσι παραιτέρω. Οὗτος ὁ κύκλος λέγεται διὰ τοῦτο Ὁρίζων, καὶ δύναται ἀπὸ τὸ ἓν μέρος νὰ ἐκτείνηται, ἀπὸ τὸ ἄλλο δὲ νὰ περιστέλληται κατὰ τὴν θέσιν ἢ τὴν μετατόπισιν ἡμῶν, εἰς τοιοῦτον τρόπον, ὥστε ἡμεῖς πάντοτε εἴμεθα τὸ κέντρον αὐτοῦ. Τὸ δὲ σημεῖον τοῦ Οὐρανοῦ τὸ ἀντικρίζον εἰς τὸ κέντρον τοῦτο, καὶ πίπτον ἑπομένως κατὰ κάθετον ἐπὶ τῆς κορυφῆς ἡμῶν δ: ὀνομάζεται κατακόρυφον σημεῖον ἢ Ζενὶθ Ζ· τὸ δὲ σημεῖον τὸ κατὰ διάμετρον ἀντικείμενον εἰς τοῦτο λέγεται ἀντικόρυφον ἢ Ναδίρ.
11. Ἄλλην δευτέραν ἀπόδειξιν τῆς στρογγυλότητος τῆς Γῆς ἔχομεν τὴν μετατόπισιν, τὴν ὁποίαν εἰς ὅλους τοὺς ἀστέρας, καὶ μάλιστα εἰς τὸν Πολικὸν (2), βλέπει ὁ ὁδοιπορῶν ἀπὸ τὴν Ἄρκτον πρὸς τὴν Μεσημβρίαν. Τῷ ὄντι, ἂν αὐτὸς προχωρῇ πρὸς Ἄρκτον, βλέπει τὸν Πολικὸν ἀστέρα ὑψονόμενον ἐπὶ πλέον ἄνω τοῦ ὁρίζοντος, καὶ πάντοτε ἡ ὕψωσις αὕτη γίνεται ἀναλόγως μὲ τὸν δρόμον, τὸν ὁποῖον ἐκεῖνος κάμνει προοδεύων· ἂν ἐξεναντίας προβαίνη πρὸς Μεσημβρίαν, ὁ Πολικός ἀστὴρ χαμηλόνεται κατ’ ὀλίγον ὀλίγον, καὶ ἂν ἐκεῖνος, συνεχίζων τὴν ὁδοιπορίαν του, φθάσῃ εἰς τὸ α, καταντᾷ ἕως τέλους νὰ μὴ τὸν βλέπῃ πλέον. Ἀπὸ τοῦτο δὲ τὸ δεύτερον φαινόμενον, τὸ ὁποῖον εἶναι πάντη ἀνάλογον μὲ τὸ πρῶτον, ἀποδεικνύεται ἐπίσης, ὅτι εἶναι κυρτὴ ἡ ἐπιφάνεια τῆς Γῆς, καὶ ὅτι αὕτη ἡ κυρτότης παρεμπίπτει μεταξὺ τοῦ ἀστέρος καὶ τοῦ ὁδοιπόρου (σχ. 2).
12. Τὰ δύο ταῦτα φαινόμενα, ἐξ ὧν τὸ πρῶτον φαίνεται καθ’ ὅλας τὰς διευθύνσεις, ἤγουν ἀπ’ Ἀνατολῶν πρὸς Δυσμὰς ἂν προχωρήσῃ τις, ἢ ἀπ’ Ἄρκτου πρὸς Μεσημβρίαν· τὸ δὲ δεύτερον μόνον ἀπὸ Βοῤῥᾶ πρὸς Νότον, γίνονται πάντοτε κατὰ τὸν ὅμοιον τρόπον. Τὰ ἀντικείμενα προσέτι ὑψόνονται ἢ χαμηλόνονται, ἀνα-
