Σελίδα:Γεωγραφία Στοιχειώδης.pdf/22

Από Βικιθήκη
Η σελίδα αυτή έχει ελεγχθεί για πιθανά λάθη.
6
ΣΤΟΙΧ. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ

φαίνονται ἢ χάνονται, πάντοτε σχεδὸν ὁμοιοτρόπως καὶ ἀναλόγως μὲ τὴν μετατόπισιν τοῦ παρατηροῦντος αὐτά· ἐκ τούτου ἔπρεπε νὰ συμπεράνωσιν, ὅτι ἡ κυρτότης τῆς Γῆς εἶναι πανταχοῦ ὁμοία, καὶ ὅτι προσεγγίζει τὸ σφαιρικὸν σχῆμα· εἰς τοῦτο δὲ τὸ συμπέρασμα ἐβεβαιώθησαν πρῶτον, ἀπὸ τοὺς περὶ τὴν Γῆν περίπλους, γινομένους κατὰ διαφόρους διευθύνσεις, ἐπειδὴ οἱ ἀναχωροῦντες ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴν ἢ ἀπὸ τὴν Δύσιν ἐπιστρέφουσιν ἀπὸ τὸ ἀντίθετον μέρος· καὶ δεύτερον, ἀπὸ τὸ σχῆμα τῆς σκιᾶς τῆς Γῆς εἰς τὰς γινομένας ἐν μέρει ἐκλείψεις τῆς Σελήνης. Αἱ ἐκλείψεις αὗται συμβαίνουσιν, ὅτε ἡ Σελήνη διαβαίνει ὄπισθεν τῆς γῆς (ἢ εἰς ἄλλας λέξεις, ὅταν ἡ Γῆ περεμπίπτῃ μεταξὺ τῆς Σελήνης καὶ τοῦ Ἡλίου)· τότε ἡ Γῆ ἐμποδίζει τὸ ἡλιακὸν φῶς νὰ φθάσῃ εἰς ἓν ὁποιονδήποτε μέρος τῆς Σελήνης, τὸ ὁποῖον ἐκ τούτου μένει ἀφώτιστον ἢ ἐσκιασμένον· ἡ δὲ σκιὰ τῆς Γῆς, προβαλλομένη ἐπάνω εἰς τὴν Σελήνην, φαίνεται πάντοτε κυκλικὴ, ὁποιονδήποτε μέρος τῆς γηΐνου ἐπιφανείας καὶ ἂν τύχη ἀντικείμενον εἰς τὴν Σελήνην· τοῦτο δ’ εἶναι ἀπόδειξις βεβαία, ὅτι ἐκείνη ἔχει σχῆμα στρογγύλον.

13. Βεβαιωθέντες ἅπαξ, ὅτι ἡ Γῆ εἶναι στρογγύλη, εὐκόλως δυνάμεθα νὰ κατανοήσωμεν καὶ τὸ πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ μετρηθῇ καὶ ἡ ἔκτασις αὐτῆς. Ὑποτίθεται διῃρημένη, καθὼς καὶ πᾶν ἄλλο ὅ,τι εἶναι κυκλικὸν, εἰς 360 μέρη ἴσα, τὰ ὁποῖα ὀνομάζομεν μοίρας, καθεμία δὲ τῶν μοιρῶν ὑποδιῃρημένη εἰς 60 λεπτὰ, καὶ καθὲν λεπτὸν εἰς ἄλλα 60 δεύτερα· καὶ ἐπειδὴ τὸ ὕψωμα ἢ τὸ χαμήλωμα τῶν ἀστέρων (11) εἶναι πάντοτε ὡς ἔγγιστα κατὰ λόγον τοῦ δρόμου, τὸν ὁποῖον κάμνει ὁ παρατηρητὴς ἐπὶ τῆς Γῆς, ἐννοεῖται, ὅτι καὶ ὁ ἔναστρος θόλος τοῦ οὐραρανοῦ, ὁ φαινόμενος κυκλικὸς, ἐπιδέχεται καὶ αὐτὸς τὴν αὐτὴν διαίρεσιν εἰς 360 μοίρας, ἀκριβῶς ἀναλόγους μὲ τὰς τῆς Γῆς. Ἐκ τούτου λοιπὸν ἔχομεν τὴν βεβαιότητα ὅτι ὅταν προχωροῦντες πρὸς τὸν Πόλον βλέπωμεν τὸν Πολικὸν Ἀστέρα ὑψονόμενον ἓν 360 μέρος τοῦ Οὐρανοῦ, ἡμεῖς φανερώτατα ἐπλησιάσαμεν πρὸς τὸν Πόλον ἓν 360 μέρος τῆς ἐπιφανείας τῆς γῆς· καὶ πάλιν ἐξεναντίας, βλέποντες τὸν Πολικὸν Ἀστέρα χαμηλονόμενον ἓν 360 μέρος, ὅταν ἀποχωρῶμεν πρὸς Νότον, συνάγομεν, ὅτι ἀπεμακρύνθημεν ἀπ’ αὐτοῦ ὁδοιπορήσαντες ἴσον μέρος ἐπὶ τῆς γηΐνου ἐπιφανείας.

14. Ἐκ τούτου πάλιν κατανοοῦμεν ἐπίσης ὅτι, ἂν ἀφ’ ἑνὸς μέρους ἐδυνάμεθα μ’ ἓν ὁποιονδήποτε ὄργανον νὰ μάθωμεν πόσον ὑψώθη ἢ ἐχαμηλώθη ἓν ἄστρον, καὶ ἀπὸ τοῦ ἑτέρου νὰ μετρήσωμεν ἐπὶ τῆς Γῆς τὸ διάστημα, τὸ ὁποῖον ἔπρεπε νὰ διατρέ-