Ὁ Τοῦρκος ἢ πρέπει νὰ εἶναι παντοδύναμος ἢ τίποτα νὰ μὴν είναι — ἢ βασιλιὰς ἢ δοῦλος. Ἂς γυρίσῃ πίσω τὸ λοιπὸ στὴν κόκκινη μηλιά, ἀφοῦ πιὰ δὲν μπορεῖ νὰ κυβερνήσῃ τὸν κόσμο. Ἂπὸ ποῦ ξεσπάσανε, ἀπὸ ποῦ μᾶς ἤρθανε τέτοιοι βάρβαροι στὴν Ἐβρώπη; Τὸ χῶμα μας δὲν τοὺς σηκώνει. Νικήσανε καὶ νικηθήκανε οἱ ἴδιοι. Ὡς καὶ στὰ καλὰ ποὺ μᾶς κάμανε, δείξανε τί λίγο μυαλὸ ποὺ εἴχανε. Παντοῦ στὴν ἱστορία βλέπουμε καὶ διαβάζουμε πὼς ὁ νικητὴς ἄλλη ἔννοια δὲν ἔχει, ἅμα πάρῃ ἕναν τόπο, παρὰ νὰ τὸν πιάσῃ καλά· γίνεται ἕνα μὲ τοὺς νικημένους καὶ σὲ μερικὰ χρόνια, σὰ στὴ Γαλλία, στὴ Γερμανία, στὴ Ῥουσσία, δὲν μπορεῖς πιὰ νὰ ξεδιακρίνῃς τὸν ἕναν ἀπό τὸν ἄλλο. Ὁ νικητὴς θρέφεται καὶ δυναμώνει μὲ τοῦ ντόπιου τὸ αἷμα. Ἀφτοὶ δὲν μπορέσανε ποτέ τους νὰ γίνουν ἔθνος. Τοὺς στράβωνε ὁ φανατισμός. Ἅμα πλάκωσε ὁ καταχτητής, ἅμα μπῆκε στὴν Πόλη, ξεχώρισε Τοῦρκο καὶ Χριστιανό. Ἔμεινε ξένος μέσα σ’ ὅλους. Δὲ συντρόφιασε μὲ κανένανε καὶ τέσσερεις αἰῶνες ζήσαμε ὁ ἔνας κοντὰ στὸν ἄλλο, σὰν τὸ σκύλο μὲ τὴ γάτα. Κρῖμας ὅμως ποὺ εἴτανε κεῖνοι τὸ σκυλὶ — καὶ ποὺ ἐμεῖς δὲ φανήκαμε οὔτε γάτα.
Τέτοια συλλογιόμουνε κ’ ἔλεγα μέσα μου, ὅσο περπατοῦσα στοὺς δρόμους καὶ σεργιάνιζα τὴν Πόλη. Θυμόμουνε τὴ Σύρα ὅπου εἶχα κατεβῆ δυὸ μέρες πρὶ φτάσω στὴν Πόλη. Γιατί νὰ σταθῶ πρῶτα στὴ Σύρα; Ἡ Σύρα μοῦ φαρμάκεψε τὴν ἀτμόσφαιρα τῆς Πόλης καὶ μοῦ χάλασε τὸν οὐρανὸ ποὺ βλέπω τώρα ἀπὸ πάνω μου. Πολὺ πιὸ ὄμορφη ἀπό τὴν Πόλη μοῦ φαίνεται ἡ Σύρα! Ἡ Σύρα εἶναι λέφτερο χῶμα. Τί λαμπρὰ ποὺ θὰ κοιμοῦνται τὴ νύχτα οἱ Συριανοί! Στὴ Σύρα δὲν ἔχεις πλάκα στὸ κεφάλι, δὲ σοῦ πέφτει βάρος στὸ στομάχι. Ὁ οὐρανὸς γλυκογελᾷ· ἡ καρδιὰ ξεθυμαίνει. Ἂχ! δὲν εἶναι οὐρανὸς στὸν κόσμο, δὲν εἶναι ὡραιότητα στὴ φύση ποὺ νἀξίζῃ τὴ λεφτεριά. Ὅπου λείπει, εἶναι νύχτα καὶ σκοτάδι· ὅπου βασιλέβει, ξεπερνᾷ τὸν ἥλιο μὲ τὸ φῶς της.
