περίφημο ζήτημα, μοῦ φαίνεται πὼς δὲν τὸ παρατήρησε ὡς τώρα κανένας, Καὶ φυσικὸ νὰ μὴν τὸ παρατηρήσῃ, ἀφοῦ ὁ καθένας ἔβρισκε πὼς ὅλα εἴτανε σὲ τάξη ὅπως εἴτανε, ὅπως τὰ συνήθισε καὶ δὲν μποροῦσε νὰ τὰ φανταστῇ ἀλλιῶς. Δὲ θέλω νὰ κατηγορήσω τὸν Κοραῆ· ὁ Κοραῆς εἶχε μάθηση, δὲν τοῦ ἔλειπε καὶ κάποια ἐπιστημονικὴ ἀξία ἢ σὰν προτιμᾶτε, κάποιο μύρισμα τῆς ἐπιστήμης. Εἴτανε ἱκανὸς νὰ σοῦ διορθώσῃ κ’ ἕνα κείμενο ἀρχαῖο, νὰ σοῦ βρῇ τὴ σωστὴ διόρθωση. Στὴν Ἑβρώπη ὀνομάζουνε φιλόλογους [1] ἢ philologues, ὅσους παίρνουνε γιὰ βάση τῶ σπουδῶ τους, ὄχι τὰ λόγια οὔτε τοὺς λόγους οὔτε τὸ λόγο, καθὼς τάχα τὸ δηλώνει ὁ κάπως ἀταίριαστος ὅρος, παρὰ ὅ τι γραφτὸ ὑπάρχει, ἐπειδὴ τὸ κάτω κάτω ἡ philologie ἐκεῖ πέφτει, ὅπως κι ἂν τὸ γυρίσῃς, κι ὁ φιλόλογος ἢ philologue τέτοια δουλειὰ κάνει, ἀφοῦ στηρίζεται εἴτε σὲ κώδικα, εἴτε σὲ πάπυρο, εἴτε καὶ σ’ ἐπιγραφή, ὅταν τύχῃ. Ῥωμαίϊκα θὰ τὸν ποῦμε γραφτοδίφη, καὶ σκοπὸ δὲν ἔχω νὰ τἀναιρέσω πὼς γραφτοδίφης μὲ ὄνομα στάθηκε ὁ Κοραῆς.
Ἀνοίξτε τώρα τὰ βιβλία του. Σᾶς τὸ λέω δίχως πάθος κανένα, κι ἅμα μοῦ ῥίξετε καὶ σεῖς κάθε πάθος ἀλάργα στὸ γιαλό, θὰ μοῦ τὸ μολογήσετε πὼς στὰ βιβλία τοῦ Κοραῆ δὲν πρέπει νὰ γυρέβουμε τίποτα ποὺ νὰ μοιάζῃ μὲ τέχνη, μὲ ποίηση, μὲ φαντασία, τίποτα ποὺ νὰ σοῦ δείχνῃ τὸ φιλολόγο, γιατὶ ὁ littérateur νομίζω πὼς ταιριάζει νὰ ὀνομαστῇ φιλολόγος, ἀφοῦ ἴσια ἴσια ὁ φιλολόγος ἀνάγκη καμιὰ δὲν ἔχει νὰ βασιστῇ στὰ γραφτά, παρὰ ἡ σπουδή του κ’ ἡ ἀγάπη του- ↑ Ὁ τονισμὸς τῆς καθαρέβουσας φιλόλογος εἶναι εἶδος ψεφτιά, γιατὶ τὄμαθε παροξύτονο (philológue ἢ filológ) κ’ ἔτσι τὄλεγε πρῶτα· ἔτσι τὄχει καὶ τὸ Λεξικὸ τοῦ Κορομηλᾶ (Λεξ. γαλλοελλην… Μ. Γ. Σχινᾶ και Ἱ. Ν. Λιβαδέως, Ἀθ. 1861), «philologue, φιλολόγος», παροξύτονα· ἔπειτα θέλησε ἡ καθαρέβουσα νὰ τὸ ξελληνίσῃ σὰ νὰ τἀνακάλυψε μοναχή της. Τὸ βάζουμε προπαροξύτονο ἐδῶ γιὰ νὰ δείξουμε τὴ διαφορὰ μὲ τὸ φιλολόγο, τὸν παροξύτονο, ποὺ εἶναι ἡ ἀλήθεια.
