χρόνῳ, ἀλλά, καὶ ὡς νῦν ἔχουσιν αὐτά, δύνανται νὰ διευκολύνωσι τὴν ἔρευναν καὶ σπουδὴν τῆς ἡμετέρας μουσικῆς.
Πλὴν τῆς διὰ συλλόγων καὶ ἐπιτροπῶν γενομένης ἐργασίας κρίνομεν ἀξίας εὐφήμου μνείας καὶ τὰς μεμονωμένας ἐνεργείας καὶ προσπαθείας, ἃς μέχρι τοῦδε κατέβαλον διάφοροι καὶ ἐν τῇ ἐλευθέρᾳ, μάλιστα δ’ ἐν τῇ ἀλυτρώτῳ Ἑλλάδι ὑπὲρ τῆς ἐθνικῆς ἡμῶν μουσικῆς. Ἄλλοι μὲν αὐτῶν ἐπεχείρησαν ν’ ἀποκαθάρωσιν ἐκ τῶν ἐνόντων τὴν ἐκκλησιαστικήν μας μουσικὴν τῶν ξενικῶν καὶ νεωτεριστικῶν στοιχείων. Ἄλλοι δ’ ἐπροθυμήθησαν νὰ περισυλλέξωσι τὰ ἐθνικὰ ἡμῶν ᾄσματα μετὰ τῶν μελῳδιῶν των καὶ νὰ καταστήσωσιν αὐτὰ γνωριμώτερα καὶ παρ’ ἡμῖν καὶ ἐν τῇ ἀλλοδαπῇ, εἴτ’ ἀπαγγέλλοντες αὐτὰ δημοσίᾳ, εἴτ' ἐκδίδοντες τύποις μετὰ παραλλαγῆς τῆς ἡμετέρας ἢ παρασημαντικῆς τῆς Εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς. Ἄλλοι τέλος ἠσχολήθησαν εἰς τὴν θεωρητικὴν ἔρευναν καὶ ἱστορικὴν ἐξέτασιν διαφόρων ζητημάτων τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἡμῶν μουσικῆς. Τὴν σχετικὴν βιβλιογραφίαν περισυνέλεξε καὶ ἀνέγραψεν ἐπιμελῶς ὁ ὀτρηρὸς καὶ ἀκαταπόνητος αὐτῆς ἐργάτης Γ. Ι. Παπαδόπουλος ἐν ἀμφοτέροις τοῖς περισπουδάστοις αὑτοῦ ἔργοις περὶ τῆς ἱστορίας τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἡμῶν μουσικῆς καὶ ἐν τῷ δ’ τεύχει τῶν ἐργασιῶν τοῦ ἐν Κωνσταντινουπόλει Ἑκκλησ. Μουσικοῦ Συλλόγου. Ἐκ τῆς βιβλιογραφίας ταύτης ὀφείλομεν νὰ ἐξάρωμεν ἰδιαιτέρως τὴν ἀπὸ τοῦ 1901 ἐκδιδομένην ἐν Ἀθήναις δεκαπενθήμερον μουσικὴν ἐφημερίδα «Φόρμιγγα», ἐν ᾗ δημοσιεύονται θεωρητικαὶ περὶ τῆς ἡμετέρας μουσικῆς πραγματεῖαι, προσέτι δὲ ἐκκλησιαστικὰ μέλη καὶ δημώδη ᾄσματα μετὰ μουσικῆς γραφῆς τῆς ἡμετέρας, ἔστιν ὅτε δὲ καὶ τῆς Εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς.
Ἐν κεφαλαίῳ δυνάμεθα νὰ εἴπωμεν, ὅτι τόσον διὰ τῶν Συλλόγων καὶ ἐπιτροπῶν, ὅσον καὶ διὰ τῶν μεμονωμένων ἐνεργειῶν πολλῶν μουσικολόγων καὶ φιλομούσων ἀνδρῶν
