πόρισμα τῶν συζητήσεων καὶ τῶν ἐρίδων των, κατάδηλος παρίσταται ἡ στασιμότης τοῦ αἰωνίου αὐτοῦ καὶ εὐλογημένου γλωσσολογικοῦ ζητήματος ἀπὸ τῆς μακαρίας ἐποχῆς τοῦ μεταξὺ Δούκα καὶ Κοραῆ λεξιλογικῶν μαχῶν μέχρι τῆς συνεχείας αὐτῶν σήμερον ὑπὸ τῶν κ. κ. Χατζιδάκη καὶ Βερναρδάκη. Νομίζω δὲ ὅτι ἀνώτερον πάσης ἀμφισβητήσεως πρέπει νὰ θεωρηθῇ ὅτι οὐδὲ εἰς τῶν μετὰ τοσαύτης λύσσης συζητούντων θὰ ἠδύνατο ἓν ἠρωτᾶτο ν' ἀποκριθῇ σαφῶς καὶ μετ' ἀκριβείας ποίαν τῶν ἀναριθμήτων αὐτῶν νεοελληνικῶν διαλέκτων, ἃς ὑποστηρίζουσι, κρίνει κατάλληλον καὶ ἀξίαν ὅπως γείνῃ δεκτὴ ὡς γλῶσσα τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους. Θέλετε τὴν δημοτικήν ; Ὅλον τὸ ἠλιθιώτατον γένος τῶν ἀσπαλάκων τῶν λεξικῶν θὰ κατεβόα. Θέλετε τὴν καθωμιλημένην, ἥτις εἷνε ἄλλη παρὰ τὴν δημοτικήν, μιξοπάρθενον τέρας ἀποτελούμενον ἐκ τῆς δημοτιτικῆς, ἐκ τῆς ἀρχαίας, ἐκ τῆς γαλλικῆς, ἐκ τῆς ἰταλικῆς, ἐκ τῆς τουρκικῆς, ἐξ ὅλων τῶν γνωστῶν γλωσσῶν καὶ πολλῶν ἄλλων ἀκόμη ; Θέλετε τὴν ψυχροτάτην ἐν τῷ πεζῷ λόγῳ, παγερωτάτην δ' ἐν τῇ ποιήσει μούμιαν καθαρεύουσαν, ἣν πάντες γράφομεν καὶ οὐδεὶς τολμᾷ ν' ἀπολακτίσῃ ; Θέλετε τὴν ἀττικὴν τοῦ κ. Κόντου ἢ τὴν γλῶσσαν τοῦ Λασκαράτου ; Θέλετε μίαν γλῶσσαν ψητὴν ἢ βραστήν ; Σκότος πλῆρες· χάος ἀδιεξίτητον. Καὶ ὑπεράνω τοῦ σκότους καὶ τοῦ χάους τούτου πλανᾶται ἡ ἀπαισία σκιὰ τοῦ κατηραμένου ἀρχιτέκτονος τῆς νέας ταύτης Βαβέλ, τοῦ πρώτου στρεβλόνου γραμματικοῦ τοῦ ῥίψαντος τὸν σπόρον τῆς διχονοίας καὶ ὑπεγείραντος τὸ γλωσσικὸν τοῦτο λεγόμενον ζήτημα.
Εἰς τὸ σκότος καὶ τὸ χάος αὐτὸ βεβαίως δὲν ἔχω τὸν ὄρεξιν νὰ περιπλακῶ· ἀλλ' ἀνεξαρτήτως πάσης φιλολογικῆς ἀξιώσεως καὶ μεθ' ὅλου τοῦ πρὸς τὸν κ. Χατζιδάκην ὀφειλομένου σεβασμοῦ καὶ φόβου, ἂν ἠρωτᾶτο καὶ ἡ ἰδική μου ταπεινὴ γνώμη περὶ τῆς νεοελληνικῆς γλώσσης, θ' ἀπήντων ὅτι τὸ μᾶλλον ἐπεῖγον περὶ αὐτῆς μέτρον θὰ ἦτο νὰ βραχυνθῇ διὰ παντὸς τρόπου ὀλίγον.
Τῆς ἀνάγκης ταύτης τὸ καταφανὲς καὶ ἀναπόφευκτον θεωρῶ
