τὰς γωνίας τοῦ κήπου, ἰδοὺ τί ἐπενόησεν. Ἐν τῷ κήπῳ ἵσταντο ἐπὶ βάθρων δύο ὡραῖα μαρμάρινα ἀρχαίων θεῶν ἀγάλματα. Εἰσδύων λοιπὸν εἰς αὐτὸν ἀψόφως ὅτε ἡ σελήνη δὲν τὸν ἐπρόδιδε, προσήρχετο εἰς τὰ ἀγάλματα, καὶ ἐνέδυε ἑκάτερον αὐτῶν δι’ ἑνὸς μέλανος βουρνουζίου ἢ ποδήρους χιτῶνος, καὶ περιδέσας καὶ τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ διὰ λευκοῦ μανδηλίου, ἀπήρχετο ὡς ἦλθεν, εἰς αὐτὰ ἐμπιστευόμενος τὴν φρούρησιν τοῦ κήπου, καὶ τῆς ἐκεῖθεν προσόδου εἰς τὸν οἶκον, χωρὶς νὰ ἔχῃ πλέον αὐτὸς νά ἀπαγρυπνῇ εἰς ταῦτα τὰ μέρη. Καὶ τῷ ὄντι καλητέρους φρουροὺς δὲν ἠδύνατο νὰ εὕρῃ, ἢ μᾶλλον νά ἐπινοήσῃ, διότι τὰ δύο ἀγάλματα, ὧν τὸ ἔνδυμα ἐκίνει ἡ νυκτερινὴ αὖρα, ἐφαίνοντο ὡς δύο ζῶντες καὶ εἰς τὸ καθῆκόν των ἀκινήτως προσηλωμένοι φρουροί, ὧν τὸ ἄγρυπνov βλέμμα οὐδ’ ὁ θρασύτερος νυκτοκλέπτης ἤθελεν ἀψηφήσει. Τὸ στρατήγημα τοῦτο αὐτὸς εὗρεν ὁ Ἄραψ καὶ ἐξετέλει ἐν κρυπτῷ, ἀγνοῶν καὶ ὅτι διενοήθη ὑπὸ τῶν κυρίων του.
Ὁ ὑπὸ τῆς φύσεως ἄριστα πεπροικισμένος οὖτος λαὸς ζῇ ἐν τούτοις ἀθλίως, εἰς ὀπὰς ἃς ἀνασκάπτει ἐντὸς τῶν σωρῶν τῆς ἰλύος τοῦ Νείλου, καὶ ἃς οὐδὲ διὰ κτήνη ἤθελέ τις ὑπολάβει κατοικησίμους. Εἰσὶ δ’ οἱ λεγόμενοι Φελλάχοι, ἐξ ἀραβικῆς καταγωγῆς, οὐχὶ μὲν νόμῳ (ἴσως διότι νόμος δὲν ὑπάρχει, ἢ κἂν δὲν ὑπῆρχεν), ἀλλὰ πράγματι δοῦλοι, ὅ, τι ἦσαν οἱ ποτὲ κατὰ μυριάδας ἀναγκαζόμενοι νὰ ἐργάζωνται καὶ κατὰ χιλιάδας ν’ ἀποθνήσκωσι διὰ τὴν ἀνέγερσιν ἑνὸς τάφου ἑνὸς τῶν Φαραῶ. Πρὸ πολλῶν ἐτῶν συναντηθεὶς μεθ’ ἑνὸς τῶν ἐγγυτάτων συγγενῶν τοῦ τότε ἀντιβασιλέως τῆς Αἰγύπτου, τῷ εἶπον ὅτι καθ’ ἃ ἀκoύω πολλαὶ ὑπὸ τὰ σκῆπτρα τοῦ κηδεστοῦ του γίνονται πρόοδoι ἐν τῇ χώρᾳ ἐκείνῃ κατὰ διαφόρους διευθύνσεις, φοβοῦμαι ὅμως ὅτι δὲν λαμβάνεται ὅση ἔπρεπε μέριμνα ὑπὲρ τῆς εὐημερίας τοῦ λαοῦ.
— Τοῦ λαοῦ; μοὶ εἶπεν. Ἀλλὰ λαὸς δὲν ὑπάρχει ἐν Αἰγύπτῳ (!).
Καὶ τῷ ὄντι οὖτος ἦν ὁ τρόπος τοῦ σκέπτεσθαι τῶν τότε Κεδίβων. Λαὸς δι’ αὐτοὺς δὲν ὑπῆρχεν· ὑπῆρχε μόνov ὕλη πρὸς ἐκμετάλλευσιν, καὶ τὸ μεταλλεῖον ἦν χρυσωρυχεῖον. Ὁ μεγαλoφυὴς Μεχμὲτ Ἀλῆς, ἁπλοῦς καὶ ἀποχειρoβίωτος ἀξιωματικὸς ἐλθὼν ἐκ Μακεδονίας, ὅθεν ὁμοίως σχεδὸν εἶχον ἔλθει καὶ οἱ πανάρχαιοι πpoκάτoχοί του, oἱ Πτoλεμαῖοι, ἐγένετο ἡγεμὼν καὶ βαθύπλουτος· oἱ δὲ διάδοχοι αὐτοῦ ἐξηκολούθησαν θησαυρίζοντες, καὶ πολύ μάλλον ἐκείνου σπαταλῶντες, καὶ παντοίως ἐξαντλοῦντες τὸν ἱδρῶτα τοῦ λαoῦ, oὗ ἠρνοῦντο τὴν ὕπαρξιν.
Εἰς τῶν τελευταίων Ἀντιβασιλέων, ὡς ἤκουσα ἐκ πηγῆς λίαν ἀξιοπίστου, εἶχεν ὑπουργόν, ὅστις τῷ ἐχρησίμευεν ὡς πρόθυμον ὄργανον εἰς πάσας τὰς ἀδικίας, εἰς πάσας τὰς καταπιέσεις του, παραχωρῶν, ἐννοεῖται, ἑκὼν ἄκων, τῆν ἀνάλογον μερίδα καὶ εἰς αὐτόν, καὶ οὕτως ἐσώρευσαν ἑκατομμύρια ἐπὶ ἑκατομμυρίων, ἢ μᾶλλον τὰ διέῤῥιψαν εἰς πάντας τοὺς ἀνέμους τῆς κραιπάλης καὶ τῆς ἀσωτίας. Ἀλλ’ ὅτε ἦλθεν ὁ καιρὸς καθ’ ὃν οἱ ἐνώπιον τοῦ λαοῦ ὃν ἐκυβέρνων ἀνεύθυνοι οὗτοι ἡγεμόνες κατέστησαν ὑπεύθυνοι ἀπέναντι τῆς Εὐρώπης, τότε μοὶ ἐβεβαίωσαν ὅτι ὁ Κεδίβης ἐκεῖνος, ὀχληρὸν θεωρῶν νὰ ἔχῃ συνένοχον καὶ μάρτυρα τῶν κακουργιῶν του, προσεκάλεσε τὸν ὑπουργὸν εἰς τὸ ἀντιβασιλικὸν μέγαρον, καὶ ἐκεῖ δορυφόροι ἐν κρυπτῷ τὸν ἀπέπνιξαν. Εὔχομαι νὰ ᾗ τοῦτο ἁπλῆ μυθιστορικὴ πρόληψις καὶ συκοφαντία.
Πόσον ἄλλοι οἱ νῦν καιροί! Σήμερον τὸν ἀντιβασιλικὸν θρόνον κατέχει Κεδίβης ὁ Ἀχμὲτ Τευφίκ οὐ μόνον τοὺς ἐξωτερικοὺς τρόπους, ἀλλὰ τὸν νοῦν καὶ τὴν καρδίαν ἐξηυγενισμένος, ὀλίγον περὶ ἑαυτοῦ, πολὺ δὲ περὶ τῆς εὐημερίας τῆς χώρας μεριμνῶν, ἧς ἡ τύχη τῷ ἐνεπιστεύθη, οὐδένα ἀδικῶν, ἐν ἀφελείᾳ ζῶν, πᾶσαν ἀσωτίαν ἀποσκωρακίσας, καὶ ὡς διὰ τῆς δικαίας του κυβερνήσεως οὕτω καὶ διὰ τοῦ ἰδίου του ὠφελῶν παραδείγματος. Μοὶ εἶπεν ὁ ἴδιος ὅτι ἀποδοκιμάζων τὴν πολυγαμίαν, ἔχει μίαν μόνον γυναῖκα ἣν περιπαθῶς ἀγαπᾷ, καὶ ὅτι τὴν οἰκιακὴν εὐδαιμονίαν θεωρεῖ μυριάκις προτιμητέαν ὑπὲρ πάντα τὰ φαντασιώδη ἀγαθὰ ἃ ἐπιδιώκει ἡ φιλοδοξία. Εἰς τοὺς δημοσίους περιπάτους πολλάκις συνέπεσε ν’ ἀπαντήσω ἐφ' ἀμάξης τὰς μικρὰς καὶ ὡραίας ἡγεμονίδας, τὰς θυγατέρας του, εὐπρεπέστατα εὐρωπαϊκῶς ἐσταλμένας, καὶ συνοδευομένας ὑπὸ τῆς Γαλλίδος ἢ Ἐλβετίδος παιδαγωγοῦ αὐτῶν, ἤτις ἐστὶ συγχρόνως καὶ ἡ Αὐλάρχις τῆς ἀντιβασιλίδος. Περὶ δὲ τῶν δύο υἱῶν του μοὶ εἶπεν ὁ Κεδίβης ὅτι σπουδάζουσιν ἐν Εὐρώπῃ, καὶ δὲν θέλουσι βραδύνει νὰ ἐπισκεφθῶσι καὶ τὴν Ἑλλάδα, τὴν χώραν τῆς ἀρχαίας δόξης καὶ τῆς ἱστορίας.
Ἡ ἐντύπωσις ἣν ἀπεκόμισα ἐκ τῆς γνωριμίας μου μετὰ τοῦ Ἀντιβασιλέως ἐστὶν ὅτι εὐτυχὴς πρέπει νὰ λογισθῇ ἡ Αἴγυπτος διότι αἱ ἡνίαι της περιῆλθον εἰς χεῖρας ἀνδρὸς οὕτως εὐγενῶς φρονοῦντος καὶ αἰσθανομένου.
Παρά τινων εἰς οὗς ἐκεῖ ταῦτα ἐξέφρασα, ἤκουσα τὴν ἀντίῤῥησιν ὅτι τὰ προτερήματα ταῦτα, ἃ δὲν μ’ ἠρνήθησαν, ἀμαυροῖ κατὰ μέρος ἀσθένεια χαρακτῆρος ἀπέναντι ἐξωτερικῶν ἐπεμβάσεων. Καὶ δὲν εἰξεύρω μὲν κατὰ πόσον κομματικὴ πρόληψις δὲν ὑπελάνθανεν ἴσως εἰς τὴν παρατήρησιν ταύτην, ἢ ἂν ὡς ἀσθένεια δὲν ἐξιλαμβάνετο ὅ, τι ἄλλοι ἤθελον εἰπεῖ φρόνησιν καὶ τῶν καιρῶν οἰκονομίαν. Ἰδιώτης τ’ ἀδύνατα ἀντιμετωπίζων πρὸς ἐπίδειξιν χαρα-
