μακρὸν συνήθως ποδήρη χιτῶνα, καὶ ἐπ’ αὐτοῦ ἐπίβλημα ἐλαφρόν, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον λευκόν, ὃ οὐδὲ κατὰ τὰς ἡμέρας τοῦ θέρους ἀποθέτουσιν. Τοῦτο συνήθως ῥίπτουσιν ὑπὲρ τὸν ἀριστερὸν ὦμον, καὶ ὁ οὕτως ἐσταλμένος κατ’ οὐδὲν διαφέρει ἀρχαίου Ἕλληνος τῆς κλασικῆς ἐποχῆς κατὰ τῶν γνησιωτέρων ἀνδριάντων τὰς παραστάσεις. Ἀλλὰ καὶ ἡ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ χαρίεντος ἀναστήματος νέα γυνή, ἡ τὸν ἀμφορέα ἐπὶ τοῦ ὤμου ἢ τῆς κεφαλῆς φέρουσα καὶ κοσμίῳ, σχεδὸν μεγαλοπρεπεῖ, βήματι σοβοῦσα, ἀναμιμνήσκει οὐ σπανίως τὰς κανηφόρους τοῦ Παρθενῶνος.
Ἀλλ’ εἰς τὴν εὐπρέπειαν τοῦ σώματος ἀνταποκρίνεται καὶ τῶν χαρακτήρων τοῦ προσώπου ἡ καλλονή; Αὕτη ἐστὶν ἐρώτησις εἰς ἣν παροδίτης ὁδοιπόρος καὶ μὴ σταθερὸς κάτοικος δυσκόλως δύναται ν’ ἀπαντήσῃ, διότι ἀντὶ προσώπου βλέπει αὐτὸς οὔτε κἂν ὁμοιάνθρωπον προσωπίδα, ἀλλ’ ἐκ τοῦ καλύμματος τῆς κεφαλῆς, ἀπὸ τοῦ μετώπου προέχοντα ὑπὲρ τὴν ῥῖνα καὶ ἐπέκεινα αὐτῆς κάλαμον δισχιδῆ, ὅν παρὰ ταῖς κυρίαις τῶν ἀνωτέρων τάξεων ἀντικαθιστᾷ χρυσοῦς ἡμικύλινδρος, μαρτυρῶν τὸν πλοῦτον, οὐχὶ ὅμως καὶ τὸ κάλλος αὐτῶν. Παρὰ τῶν ἐμπειροτέρων ὅμως ἤκουσα ὅτι πολλαὶ Ἀραβίδες διαπρέπουσιν ἐπὶ καλλονῇ, καὶ μάλιστα τῇ τῶν ὀφθαλμῶν· ἀλλὰ διὰ τοῦς ἀμυήτους, καὶ τούτων θλῶσι τὰς ἀκτῖνας οἱ ἀποτρόπαιοι ἐκεῖνοι κάλαμοι.
Ὅπου ὅμως ἐπιτρέπεται ν’ ἀντιλειφθῇ τις τῶν φυσιογνωμιῶν, ὡς εἰς τοῦς ἄνδρας, εἰς τὰ παιδία, εὑρίσκει μεγίστην ποικιλίαν αὐτῶν παρὰ τῷ λαῷ, οὐ μόνον διότι Ἕλληνες καὶ Εὐρωπαῖοι διακρίνονται ἐκ πρώτης ὄψεως ἐκ τῶν ἐγχωρίων, ἀλλὰ διότι καὶ οἱ ἐγχώριοι ἄλλοι ἄλλης εἰσιν ἐθνολογικῆς καταγωγῆς. Οὕτως ὁ ἔμπειρος ὀφθαλμὸς ἐκ πρώτης ὄψεως διακρίνει τὸν κυρίως Ἄραβα, τὸν ἄρχοντα σήμερον τῆς Αἰγύπτου, μετὰ τοῦ ὁμογενοῦς αὐτῷ Φελλάχου, τοῦ τρωγλοδύτου, ἀπὸ τοῦ γνησίου ἀπογονου τῶν ἀρχαίων Αἰγυπτίων, τῶν Σεσωστριδῶν καὶ Ραμσῶν, οὐ τὸ ὄνομα παρεφθάρη εἰς Κόπτος, καὶ εἰς τὸ, ἄλλην ὅμως φυλὴν ἐμφαῖνον, Γύφτος· τοῦτον δὲ πάλιν ἀπὸ τοῦ νομάδος καὶ σκηνοβίου Βεδουΐνου, καὶ αὐτὸν ἀπὸ τοῦ ἐρημοπλανοῦς Αἰθίοπος, ἢ ἀπὸ τοῦ Ἰουδαίου, οὐ ἡ ἀμετάβολος φυσιογνωμία διατηρεῖται ἐπὶ τῶν ἀναγλύφων τῶν κεχαραγμένων πρὸ πεντακισχιλίων ἐτῶν ἀπαράλλακτος πρὸς τὸν πωλοῦντα σήμερον ὑαλικὰ εἰς τὰς ὁδοὺς τοῦ Σταυροδρομίου.
Ἡ τῶν Κόπτων γλῶσσα ἐστὶν αὐτὴ ἡ ἀρχαία Αἰγυπτιακή, μετ’ ἀλλοιώσεων ἅς φυσικῶς φέρουσιν οἱ αἰῶνες εἰς γλώσσας μὴ καλλιεργουμένας· ἀλλὰ πολύτιμος κατὰ τοῦτο, ὅτι εἰ καὶμὴ ἀνθεῖ, διατηρεῖ ὅμως τὰς ἀρχαίας ῥἱζας, καὶ ἀληθῶς ἐστι θησαυρὸς διὰ τοὺς Αἰγυπτιολόγους, τοὺς ἐγκύπτοντας εἰς τὴν ἀνάγνωσιν τῶν ἱερογλυφικῶν. Γράφεται καὶ τυποῦται, καὶ ἔχει βιβλία, τοὐλάχιστον ἐκκλησιαστικά, διότι οἱ Κόπτοι εἰσὶ χριστιανοί, ὡς γνωστόν, ἀλλὰ... πλέον δὲν ὁμιλεῖται, ἡ κινδυνεύει νὰ παύσῃ ὁμιλουμένη καὶ ν’ ἀποσβεσθῇ, ὡς τοῦτο ἐνίοτε συμβαίνει εἰς ἔθνη ἀπολλύντα τὴν συναίσθησιν τῆς ἰδίας ἀξίας, ὡς θὰ συνέβαινε φερ’ εἰπεῖν παρ’ ἡμῖν ἂν ἦτο δυνατόν, λησμονήσαντές ποτε ὅτι κεκτήμεθα τὴν ὡραιοτέραν, τὴν πλουσιωτέραν, τὴν ἐνδοξοτέραν πασῶν τῶν γλωσσῶν, ἀντ’ αὐτῆς νὰ ψιττακίζωμεν ξένην τινὰ τοῦ συρμοῦ, ἣν ἀπαρτίζουσιν ἐρείπια συντριμμάτων.
Ἀντὶ λοιπὸν τῆς παναρχαίου καὶ διὰ χιλιετηρίδων διατηρηθείσης γλώσσης των, οἱ Κόπτοι ὁμιλοῦσι σήμερον Ἀραβικά, εὐτυχῶς δι’ αὐτούς γλῶσσαν γλυκυτάτη καὶ εὐηχοτάτην, πλείστας ἔχουσαν λέξεις φωνηεντολήκτους, τὴν Ἰταλικὴν ἤθελε τις εἰπεῖ τῶν Ἀσιατικῶν γλωσσῶν, ἐν τῷ μεσαιῶνι δι’ ἀξιολόγων εἰς αὐτὴν μεταφράσεων καλλιεργηθεῖσαν. Αὕτη ἀπέβη ἡ κοινὴ τοῦ λαοῦ ἐν Αἰγύπτῳ, καὶ οἱ ἐκ τῶν ἐνδοτέρων τῆς Ἀφρικῆς προσερχόμενοι ἀναγκάζονται νὰ τὴν ἐκμανθάνωσιν.
Διακρίνεται δ’ ὁ λαὸς οὖτος, ἐξ οἵων δήποτε στοιχείων καὶ ἂν σύγκειται, μάλιστα δ’ ὁ Ἀραβικός, ἐπὶ μεγάλῃ νοημοσύνῃ, πρὸς τὰ ἤθη καὶ ἔθιμα τῶν πεπολιτισμένων Εὐρωπαίων εὐχερέστατα συμμορφούμενος, καὶ ἐν πᾶσιν ὢν ἐπιδέξιος, εὐμαθὴς καὶ ἐφευρετικός. Πλείστους ἤκουσα τῶν χυδαιοτέρων τάξεων, ὀψοπώλας, ἀγωγιάτας καὶ ἄλλους, προσφωνοῦντας Εὐρωπαίους, Γάλλους, Ἄγγλους, Ἰταλούς, εἰς τὴν ἰδίαν γλῶσσαν ἑκάστου, καὶ μετ’ αὐτῶν συνεννοουμένους Εἶδον Φελλάχου παῖδα, ἐκ τῆς τρώγλης του μισθωθέντα ὑφ' ἑνὸς τῶν ἡμετέρων, ἐντὸς τεσσάρων ἢ πέντε ἐτῶν οὐ μόνον εἰς τέλειον ὑπηρέτην διαμορφωθέντα, τὴν οἰκίαν διακοσμοῦντα, μαγειρεύοντα, πλύνοντα, σιδηροῦντα, ῥάπτοντα, ἀλλὰ καὶ τὴν γλῶσσαν ἡμῶν ἄριστα ἐκμαθόντα.
Περιέργου παραδείγματος τῆς νοημοσύνης τῶν ἀνθρώπων τούτων ἐγενόμην θεατὴς μίαν ἑσπέραν. Ἡ σελήνη εἶχεν ἄρτι δύσει, ὅτε ἡ Κυρία τῆς οἰκίας ἐν ᾗ ἐφιλοξενούμην μ’ ἐκάλεσε νὰ ἔλθω ἀθορύβως εἰς τὸ παράθυρα τὸ ἀνοιγὸμενον ἐπὶ τὸν κῆπον τῆς οἰκίας, ὅστις διὰ κιγκλίδων ἐχωρίζετο ἀπὸ τῆς ὁδοῦ. Ἐκεῖ μοι ἔδειξε διὰ τοῦ δακτύλου ἄνθρωπόν τινα κινούμενον ἐντὸς τοῦ κήπου, καὶ μοι ἐψιθύρισε νὰ παρατηρήσω τί πράττει. Ὁ ἄνθρωπος ἦν Ἄραψ μισθωτὸς νυκτοφύλαξ τῆς οἰκίας, ὅστις περιεφέρετο δι’ ὅλης τῆς νυκτὸς ἐκτὸς αὐτῆς καὶ τὴν ἐπετήρει· ἀλλ' ἐπειδὴ ἐν τῷ σκότει δὲν ἠδύνατο τὸ βλέμμα του νὰ εἰσδύσῃ καὶ εἰς πάσας
