χηγοὶ μὴ δεχόμενοι τοῦτο ἀπεσύρθησαν εἰς τὰ ἄνωθεν τοῦ χωρίου Παλάτια, καὶ ἐκεῖθεν ἐθεῶντο τὴν πρόοδον τῶν τουρκαλβανῶν.
Ἐκ τῶν πέντε ὀρέων, Ζητομή; Τέμπρη, Μαυράχη, Ἅϊ Μᾶς, Κοῦκος, τῶν ὑψουμένων πέριξ τοῦ χωρίου καὶ ἐκ τῶν ὁποίων ὑποτίθεται ὅτι ὠνομάσθη Πεντεόρια τὸ χωρίον, ἡ Ζητομὴ καὶ ὁ Ἅϊ Μᾶς ἐκ τοῦ ἑνὸς μέρους καὶ ὁ Κοῦκος ἐκ τοῦ ἄλλου σχηματίζουσι βαθεῖαν φάραγγα, ἀρχομένην ἐκ δυσμῶν ἀπὸ τῆς πεδιάδος τῆς Βίδαβης. Πρὸ τοῦ χωρίου, δεξιὰ τῷ ἐρχομένῳ ἐκ Βίδαβης ὑψοῦται ἀπομεμονωμενος βουνός, κωνοειδὴς φαλακρότατος, εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ ὁποίου ἦτο παλαιόκαστρον καὶ ἐκκλησίδιον τῆς Παναγίας. Ἐκεῖ ἐκλείσθη ἵνα φράξῃ τὴν δίοδον τῶν τουρκαλβανῶν ὁ Πανουργιᾶς καὶ ἐπειδὴ ἐγκατελείφθη ὑπὸ τῶν ἄλλων ὁπλαρχηγῶν, ἔστειλε καλῶν εἰς ἐπικουρίαν τοὺς Κουτρουκαίους. Οὗτοι εὐθὺς ἡτοιμάσθησαν νά ὑπάγωσι καὶ προαπέστειλαν, πέντε παλληκάρια πρὸς τὸν Πανουργιᾶν ἵνα τῷ κοινοποιήσωσι τὴν μετ’ ὀλίγον παρουσίαν των. Μόλις ὅμως οἱ ἀπόστολοι οὖτοι ἔφθασαν ἐντὸς τοῦ παλαιοῦ κάστρου καὶ οἱ Τοῦρκοι ὡς μυρμηκιὰ ἐξεχύθησαν, ἐρχόμενοι ἀπὸ τῆς Βίδαβης, εἰς τὴν φάραγγα καὶ τὰς πέριξ ράχεις, ἀπεδίωξαν ὀλίγους Ἕλληνας, κεκλεισμένους πρὸς ἀντίστασιν εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Ἁγίου Γεωργίου καὶ αἴφνης περιεκύκλωσαν τὸ βουνὸν τῆς Παναγίας. Πρὶν οἱ Ἕλληνες προφθάσουν νά ρίψουν τὸ πρῶτον τουφέκι οἱ τουρκαλβανοὶ ἀνέβησαν τὸν βουνόν, καὶ ἐπήδησαν ἐντὸς τοῦ παλαιοκάστρου, πολυάριθμοι. Ὅλοι καὶ οἱ πέντε ἀκόμη ἐκ τῶν Κουτρουκαίων κατεσφάγησαν ἐκεῖ οἰκτρῶς καὶ ὁλόκληρος ἡ Ρούμελη ἐθρήνησε τότε τὰ. καλλίτερα παλληκάρια τῆς ἐπαναστάσεως. Ὁ Πανουργιᾶς ἐσώθη ὡς ἐκ θαύματος. Πρῶτος ὁ Θανάσης Γκέκας, μόλις ἐκυκλώθησαν, ἔθηκεν εἰς αὐτὸν τὴν ἰδέαν τῆς ἐξόδου· εὐθὺς δὲ ἐπήδησεν ἔξω μὲ τὸ γιαταγάνι εἰς χεῖρας.
—Πέρα, ὀρέ, νά διαβῇ τὸ καπετάνιο! ἐφώναξε στεντορείως.
Οἱ τουρκαλβανοί, πτοηθέντες ἐκ τοῦ τοσούτου θάρρους, παρεμέρισαν εὐθὺς καὶ διῆλθον ὁ Γκέκας, ὁ Πανουργιᾶς καὶ ὁ Γιάννης Καψάλης. Εὐθὺς ὅμως συνελθόντες ἐκ τῆς ἐκπλήξεως οἱ Τουρκαλβανοὶ κατεδίωξαν αὐτοὺς καὶ ὁ Πανουργιᾶς βραδυκίνητος καὶ ἀπαυδήσας θὰ συνελαμβάνετο ἂν ὁ ἕτερος τῶν συνεξελθόντων, ὁ Καψάλης, δὲν ἔσωζε λαβὼν αὐτὸν ἐπ’ ὤμων. Οὕτω, ὅτε οἱ Κουτρουκαῖοι ἔφθασαν ἐκ τοῦ Γαλαξειδίου, τρεῖς σχεδὸν ὥρας ἀπέχοντος ἐκεῖθεν, εὗρον τὸν βουνὸν κατειλημμένον ὑπὸ τῆς μυρμηκιᾶς τοῦ ἐχθροῦ.
Ἀπ’ ἐκεῖ ὁ καπετὰν Γιαννάκης μετέβη εἰς Χώστια τῆς Δοβραίνης καὶ Περαχώραν ἵνα προστατεύσῃ πλῆθος γυναικοπαίδων, συσσωρευμένον ἐκεῖ ἐκ διαφόρων μερῶν τῆς Ρούμελης. Εἶτα κατέλαβε μετά τοῦ Τζαβέλλα καὶ τῶν Σουλιωτῶν τὸ Λουτράκι καὶ διεσκόρπισαν ἐκεῖ πολυπληθὲς σῶμα ἐχθροῦ. Μετ’ ὀλίγον μετέβη ἐκ τρίτου ἤδη εἰς τὸν Λόντον, ὅπου ὑπηρέτησε μετὰ τοῦ σώματος του ἐπὶ τρεῖς μῆνας. Κατ’ αὐτὸ τὸ διάστημα πολλάκις ὁ Λόντος μετεχειρίσθη τὸν καπετὰν Γιαννάκην καὶ διὰ τὰς ἐμφυλίους διενέξεις του καὶ τὰς τοπικάς του ἐχθροπαθείας.
Ἀλλ’ ὁ Καραϊσκάκης, διορισθεὶς αἴφνης ἀρχιστράτηγος τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος, ἐκάλει περὶ αὐτὸν ὅλους τοῦ ὁπλαρχηγοὺς πρὸς καταπολέμησιν τοῦ ἐπιφόβου καταστάντος Κιουταχῆ. Ὁ καπετὰν Γιαννάκης ἑνωθεὶς μετὰ τοῦ Γιώργη Δράκου καὶ Κατσικαπῆ, εὑρισκομένων καὶ τούτων ἐν Πελοποννήσῳ, ἀπεβιβάσθησαν μετὰ ὀκτακοσίων παλληκαρίων εἰς Γκαβουλινίτσαν, παραλίαν τῆς Ξυλογαϊδάρας παρὰ τὰ Τριζόνια, καὶ ἐκεῖθεν διευθύνθησαν εἰς Μαραζᾶ. Τὰ Μαραζᾶ εἶνε μικρὸν χωρίον τοῦ δήμου Τολοφῶνος, κείμενον εἰς τὴν κλιτὺν τραχέος βουνοῦ, κατέναντι τῆς Ξυλογαϊδάρας. Ἐκεῖ διέμενον ὁ Τσέγγο Τομαρίτσας μετὰ διακοσίων τουρκαλβανῶν. Οὗτος μόλις ἔμαθε τὴν παρουσίαν τῶν Ἑλλήνων ἀπεσύρθη εἰς Κατσουρό. Τὸ Κατσουρὸ εἶνε βουνὸν ὑψηλὸν καὶ ἀπότομον πρὸς τὸ βάθος τῆς πεδιάδος τῆς Βιτρινίτσας, ἔχον εἰς τὴν κορυφήν του Μονήν τῆς Παναγίας καὶ εἰς μίαν ἄλλην, παρέκει, χαλάσματα ἐκκλησιδίου τοῦ προφήτου Ἠλία. Ὁ καπετὰν Γιαννάκης καὶ οἱ λοιποὶ δὲν ἐπρόφθασαν ν’ ἀναπαυθῶσιν εἰς Μαραζᾶ καὶ πεζοδρόμος τοῦ Καραϊσκάκη ἔφθασε φέρων ἐπιστολὴν εἰς τὸν Δράκον διαλαμβάνουσαν αὐτολεξεὶ οὕτω: «Ὁ γυιὸς τοῦ Θανάση Δράκου ὅθε βρεθῇς νά πετάξῃς τῇς κάπαις καὶ νὰ ’ρθῆτε βοήθεια γιατὶ πλακώσαν οἱ τοῦρκοι.» Ὅταν ἔφθασεν ὁ πεζοδρόμος ἦτο ἑσπέρας. Εὐθὺς πάλιν εἰς τὸ πόδι καὶ διὰ Πορέσσης, Πεντεορίων, Ἁγιας Εὐθυμίας, Σαλώνων, Καστρίου ἔφθασαν εἰς Ἀράχωβαν. Ἦτο χειμών, Νοέμβριος μὴν. Εὗρον τὸν Καραϊσκάκη καθήμενον πλησίον μεγάλης πυρᾶς ἔξω, ὄπισθεν τοῦ ἱεροῦ βήματος τῆς ἐκκλησίας τοῦ ἁγίου Γεωργίου. Ὁ Καραϊσκάκης ἀποδιώξας τῆς πόλεως εἶχε κλείσει ἀπὸ ἡμερῶν τὸν Μουστάμπεην καὶ τοὺς ὑπ' αὐτὸν ἀλβανοὺς εἰς μίαν ράχιν κατέναντί του. Ἐγνώριζε τὴν στενοχωρίαν των, τὴν ἀπορίαν τῶν τροφῶν καὶ τῶν πολεμεφοδίων, τὴν ἔλλειψιν τῶν σκεπασμάτων εἰς τὸ τόσον ψῦχος, τὸ βαρὺ καὶ ἀνυπόφορον τοῦ Παρνασσοῦ. καὶ ἔμενεν ἄγρυπνος ἐπιτηρῶν ὁ ἴδιος μήπως τῷ διαφύγωσι. Μόλις εἶδε τοὺς ὁπλαρχηγοὺς ἐρχομένους ἠγέρθη καὶ περιπτυχθεὶς τοὺς ἐφίλησεν ἀδελφικῶς.
—Ἔ, τοὺς ἔχομε καλά· εἶπεν εἰς αὐτούς
