Νεοελληνική Φιλολογία/Νίκανδρος Νούκιος
| ←Ἄγγελος Βεργίκιος | Νεοελληνική Φιλολογία: Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων από της καταλύσεως της βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι της ελληνικής εθνεγερσίας (1453-1821) Συγγραφέας: Νίκανδρος Νούκιος |
Ματθαῖος Δεβάρης→ |
Κερκυραῖος. Καταλιπὼν τὴν πατρίδα ἕνεκα πλείστων δυστυχημάτων, διέτριψεν ἐν Βενετίᾳ, ἔνθα ἐξέδωκε τῷ 1545 τὸ Τυπικὸν τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ἀκολουθίας, δι’ ἐξόδων Δαμιανοῦ φιλοχρίστου τινος ἀνδρός. Ἐν τοῖς προλεγομένοις τῆς ἐκδόσεως ταύτης, πρώτης θεωρουμένης, ὁ Νούκιος ὑπογράφεται μὲ τὸ πρωτόθετον ὄνομά του Ἀνδρόνικος, ὅπερ μετ’ où πολὺ κατ’ ἀναγραμματισμὸν εἰς Νίκανδρος ἐπὶ τὸ ἑλληνικώτερον, κατὰ τὴν τότε συνήθειαν τῶν λογίων, μετέτρεψε.
Κατὰ τὸ ἔτος τοῦτο ἀφίχθη, ἐν Βενετίᾳ ὁ Γεράρδος Βελτουρύκος, ἀνὴρ εἰδήμων τῶν Ἀνατολικῶν γλωσσῶν, πεμπόμενος ὑπὸ Πεῤῥενότου τοῦ ἐκ Γραμβίλλης, πρωθυπουργοῦ Καρόλου Εʹ ὡς πρέσβυς εἰς Κωνσταντινούπολιν ἵνα συνομολογήσῃ ἀνακωχὴν μετὰ τοῦ Σουλτάνου Σουλεϊμάνου.
Γνωστὸς γενόμενος ὁ Νούκιος εἰς τὸν Γεράρδον ἐξενάγησεν αὐτὸν ἐνόσῳ διέμεινεν ἐν Βενετίᾳ, καὶ ἐπρότεινε νὰ τὸν ἀκολουθήσῃ εἰς Κωνσταντινούπολιν. Δεχθέντος τοῦ πρέσβεως τὴν πρότασιν, ἐπορεύθη ὁ Ἕλλην ἐν τῇ συνοδίᾳ αὐτοῦ διὰ τῆς Ἰλλυρίας καὶ τῆς Θρᾴκης.
Ὁ Νίκανδρος ὠφελούμενος τῆς εὐκαιρίας ἀνέλαβε τὸ ἀξιέπαινον σχέδιον τῆς συγγραφῆς τοῦ Ὁδοιπορικοῦ του, ὅπερ Ἀποδημίας ἐπιγράφει. Προτιθέμενος νὰ γράψῃ διὰ μόνους τοὺς ἰδίους ὁμογενεῖς, ἀρκούντως γινώσκοντας τὴν Κωνσταντινούπολιν καὶ τοὺς Τούρκους, ἐπιτροχάδην περιγράφει τὴν πρὸς τὸν Βόσπορον ὁδοιπορίαν του καὶ τὴν εἰς Βενετίαν ἐπάνοδον. Διὰ τούτους ὅμως τοὺς ὁμογενεῖς αὐτοῦ, ἀγνοοῦντας τὴν κατάστασιν τῶν χωρῶν τῆς Δύσεως, ἄρχεται ἀπὸ Ἑνετίας τὸ περιγραφικὸν μέρος τῆς περιηγήσεως αὑτοῦ, καὶ διερχόμενος διὰ Παταβίου, Φεῤῥάρας, Μαντούης, καὶ Βερόνας, καὶ σημειώσας ὀλίγα τινα περὶ τῶν πόλεων τούτων, περὶ τοῦ Πάδου, καὶ τοῦ ῥεύματος αὐτοῦ, παραγίνεται ἐν Τριδέντῳ, ἔνθα εὑρίσκει συγκεκροτημένην τὴν περίφημον σύνοδον. Διαβὰς δ’ ἔπειτα τὰς Ἄλπεις διὰ τῆς Βρεννερίου διόδου κατέρχεται εἰς τὴν Γερμανίαν· ἀφιχθέντος δὲ αὐτοῦ εἰς Αὐγούσταν ἐφελκύει τὴν προσοχήν του ἡ νέα θρησκεία, ἡ διαδιδομένη ὑπὸ Μαρτίνου τοῦ Λουθήρου καὶ Φιλίππου τοῦ Μελάγχθωνος. Ἐκθέτει μετὰ ταῦτα συντόμως, τὴν λατρείαν, τὰ ἔθιμα τῶν Εὐαγγελικῶν, προχωρῶν δὲ διὰ τῆς Οὔλμης λαμβάνει ἀφορμὴν ὅπως περιγράψῃ τὸν ῥοῦν τοῦ Δουνάβεως. Ἐκεῖθεν περάσας τὰς πεδιάδας τῆς Σοηβίας, διέρχεται ἀλληλοδιαδόχως τὰς πόλεις Σπίρας, Βορματίας, Μαγουντίας, Κοβλεντίας καὶ Κολωνίας, ὧν ἑκάστην ἰδίως περιγράφει, μάλιστα δὲ τὴν τελευταίαν καὶ τὰ ἐν αὐτῇ πολυάριθμα λείψανα. Εἴς τινα τῶν παρεκβάσεων αὐτοῦ ὁμιλεῖ περὶ τῶν Ἀναβαπτιστῶν, καὶ περὶ Ἰωάννου τοῦ ἐκ Μύνστερ, ἀρχηγοῦ αὐτῶν, περὶ τῶν δοξασιῶν καὶ τῶν νόμων αὐτοῦ, περὶ τοῦ θαυμασμοῦ ὃν διήγειρε καὶ τοῦ θανάτου ὃν ὑπέστη. Ἐκ Κολωνίας μεταβαίνει ὁ Νίκανδρος εἰς Ἀκουΐσγρανον, καὶ τοῦτο καὶ τὴν ἐν αὐτῷ γενομένην στέψιν τῶν Αὐτοκρατόρων περιγράφει κατ’ ἔκτασιν· ἐντεῦθεν δὲ ἀπελθῶν εἰς Λουάνιον, περὶ τοῦ ἐν αὐτῇ περιφήμου καὶ ἀκμάζοντος Πανεπιστημίου ἀναφέρει, περαιοῦται δὲ τέλος εἰς Βρυξέλλας, ἔνθα Κάρολος ὁ Εʹ διέτριβε μετὰ τῆς ἰδίας Αὐλῆς. Ἐνταῦθα ὁ Γεράρδος τὴν ἔκβασιν τῆς ἰδίας ἀποστολῆς ἐκτίθησι τῷ αὐτοκράτορι, καὶ ὁ Νίκανδρος συνοδεύει αὐτὸν εἰς τὰς πρὸς ὑψηλῆς περιωπῆς ἄτομα ἐπισκέψεις, ἐξαιρέτως δὲ πρὸς Μαρίαν ἀδελφὴν Καρόλου τοῦ Εʹ, καὶ χηρεύουσαν ἄνασσαν τῆς Οὐγγρίας. Ὁ Αὐτοκράτωρ ἀπέρχεται καὶ περιοδεύει τὴν Βραβαντίαν καὶ τὴν Φλάνδραν, καὶ ἐξακολουθεῖ τὴν πορείαν αὐτοῦ διὰ Μεκλίνου καὶ Ἀντβερπίας. Καὶ ὁ Γεράρδος συνοδεύει τὸν αὐτοκράτορα, ὁ δὲ Νούκιος τὸν Γεράρδον. Εἶνε δὲ σπουδαία ἡ ὑπὸ τοῦ Κερκυραίου περιηγητοῦ γινομένη περιγραφὴ τῆς Ἀντβερπίας, τὴν ἐμπορίαν τῆς ὁποίας δὲν διστάζει νὰ ἐκτιμήσῃ ὡς ἀνωτέραν τῆς ἐμπορίας πάσης ἄλλης πόλεως. Ἐκεῖθεν μεταβαίνει μετὰ τῆς αὐλῆς εἰς Γάνδανον, ἐπαναστὰν ἤδη κατὰ Καρόλου, δαμασθὲν δὲ ὑπὸ τούτου, ἐναλλὰξ τὴν αὐστηρότητα καὶ τὴν ἠπιότητα μεταχειρισθέντος. Ἀπολείπων δὲ τὴν Φλάνδραν καὶ τὴν Βραβαντίαν, εἰσέρχεται εἰς τὴν Ὁλλανδίαν, καὶ ἐπισκεπτόμενος τὸ Ῥοτερδάμον δὲν παραλείπει νὰ ἀναμνήσῃ, ὅτι ἡ πόλις ἐκείνη ἔγινε περιφανὴς ὡς πατρὶς τοῦ Ἐράσμου, καὶ τούτου ὑπερυψοῖ τὴν σοφίαν, καὶ δίδει βιογραφικάς τινας εἰδήσεις. Διατρέξας τὴν Ὁλλανδίαν ἐπιστρέφει εἰς Βρυξέλλας, πεμφθέντος δ’ ἐντεῦθεν τοῦ Γεράρδου εἰς Λεόδιον, ἕνεκα ὑποθέσεων τοῦ Κράτους, ὁ συνοδοιπόρος αὐτοῦ ἐκπεπληγμένος ἐκ τῆς θέας τῶν γαιανθρακωρυχείων, περιγράφει ἡμῖν ταῦτα περιέργως. Ἐντεῦθεν βλέπει αὖθις τὴν Ἀμβέργην· διαταγέντος δὲ τοῦ προστάτου αὐτοῦ ν’ ἀπέλθῃ πρεσβευτὴς ἐν Ἀγγλίᾳ ὁ Νούκιος διὰ Βρουγῶν, Δουγκέρκης καὶ Καλαὶ ἕπεται αὐτῷ.
Καὶ ἐνταῦθα λήγει τὸ πρῶτον βιβλίον τῶν Ἀποδημιῶν.
Τὸ δεύτερον βιβλίον περιέχει τὰ ἑξῆς κεφάλαια—Ὅσα οἱ μοναχοὶ δι’ ἰδίαν αἰσχροκέρδειαν εἰργάζοντο—Περὶ τῆς θαυματοποιοῦ γραός—Δημηγορία Ἐνρίκου βασιλέως κατὰ τῶν μοναχῶν—Περὶ τῆς τῶν Ἄγγλων ἀποστασίας ἐκ τοῦ τῆς Ῥώμης ἀρχιερέως—Περὶ τῆς Ἐνρίκου, πρὸς τὸν βασιλέα Γαλλίας Φραγκίσκον μάχης—Περὶ τῆς ἐν Πικαρδίᾳ πόλεως Βολωνίας—Περὶ τοῦ πρεσβευτοῦ Γεράρδου—Περὶ τῆς μεγίστης νηός—Περὶ τοῦ στρατηγοῦ Θωμᾶ.—Δημηγορία Θωμᾶ πρὸς τοὺς στρατιώτας—Καμέρακον πόλις ἐπίσημος.
Καὶ τὸ τρίτον βιβλίον τῶν Ἀποδημιῶν τοῦ Νουκίου περιέχον τὴν ἐν Γαλλίᾳ καὶ Ἰταλίᾳ περιήγησίν του, καί τινα ἱστορικὰ ἐν Ἑλλάδι καὶ Ἰταλίᾳ συμβεβηκότα περιλαμβάνει τὰ ἑξῆς κεφάλαια—Περὶ τῆς βασιλίδος Πανονίας Μαρίας—Περὶ Λευτεκίας τῶν Παρισίων—Περὶ τῆς Γαλλίας κατὰ μέρος— Περὶ τῶν ποταμῶν Γαλλίας—Περὶ τῶν καλουμένων βαρόνων—Περὶ τοῦ βασιλέως τῶν Γάλλων Φραγκίσκου—Φραγκίσκου πρὸς Μεδιολάνων ἐκστρατεία—Περὶ τῆς τοῦ βασιλέως Φραγκίσκου ἁλώσεως—Περὶ τῆς ἐπανόδου Φραγκίσκου καὶ τοῦ γάμου—Περὶ τῆς ἁλώσεως τῆς Ῥωμαίας πόλεως ὑπὸ Βορβώνου—Ὅσα οἱ στρατιῶται τοῖς Ῥωμαίοις κακὰ ἐνεδείξαντο—Πολιορκία Νεαπολεως—Περὶ Χαϊρατίνεω τοῦ καὶ Βαρβαρώσσα—Περὶ Τύνητος πόλεως ἐν Λιβύῃ—Περὶ τοῦ Ἀνδρέου δ’ Ἀπούρια—Περὶ τῆς λυτρώσεως τῶν αἰχμαλώτων εἰς Τύνητα—Περὶ τῆς ἐν Πελοποννήσῳ πόλεως Κορώνης—Περὶ τῆς Πάτρας πόλεως λεηλασίας—Περὶ τῆς Φραγκίσκου καὶ Σουλεϊμάνεω φιλίας—Περὶ τῆς ἁλώσεως Ἰανούζη ἐκ τῶν Χυμάρης—Περὶ τῆς μάχης Σουλεϊμάνεω κατὰ τῶν Οὐενετῶν—Περὶ τῆς ἐν Κερκύρᾳ πολιορκίας Τούρκων—Ὅσα ὑπὸ τῶν ἐν τῇ πόλει μισθοφόρων ἐπράχθη κακά—Λεηλασία τῆς Κερκυραίων νήσου—Περὶ τοῦ ὀφθέντος ἐν Κερκύρᾳ τέρατος—Περί τῆς ἐν Πελοποννήσῳ Ναυπλίας πολιορκίας—Περὶ τῆς Οὐενετῶν καὶ Σουλεϊμάνεω συμβάσεως—Περὶ τῆς πρός Ἀργιέρην αὐτοκρατόρου ἀφίξεως—Περὶ τοῦ συμβάντος ναυαγίου ἐν τῷ αὐτοκρατορικῳ στόλω—Περὶ τῶν καλουμένων Γουέλφων καὶ Γιβελλίνων—Περὶ τῆς Λιπαρέων νήσου λεηλασίας—Ἔκφρασις τῆς ἐν Γαλλίᾳ καλιῤῥόου πηγῆς—Περὶ Ἀγγέλου Βεργηνίου ἐκ Κρήτης—Περὶ τοῦ εἴδους ἡλικίας Φραγκίσκου βασιλέως—Λούγδουνον πόλις ἐν Γαλλίαις ἐπίσημος—Περὶ τῆς Ταυρίνης πόλεως διασήμου—Περὶ τῆς μεγίστης πόλεως Μεδιολάνων—Περὶ Βονωνίας πόλεως ἐπισήμου—Περὶ τῆς Φλωρεντίας πόλεως περιφανοῦς—Περὶ Σιένης πόλεως ἐπισήμου—Περὶ Οὐϊτέρβου πόλεως.
Περὶ τῆς συγγραφῆς ταύτης τοῦ Νουκίου, ὁ κ. Μουστοξύδης: ἐξ οὗ μεταγράφομεν τὰ περὶ τοῦ συμπολίτου του λεχθέντα, λέγει οὕτω· «Ῥέον καὶ σαφὲς κρίνει δικαίως ὁ Κράμερ τὸ ὕφος τοῦ Νικάνδρου. Καὶ τῷ ὄντι ἡ ἀνάγνωσις τῶν Ἀποδημιῶν αὐτοῦ ἀποδεικνύει, ὅτι τὴν ἐν τῇ Ἑλληνίδι φωνῇ πεῖραν ἀπέκτησε κυρίως οὐχὶ ὡς συνείθιζον οἱ πλεῖστοι ἐκ τῆς μελέτης τῆς Ἐκκλησιαστικῆς γλώσσης, ἀλλὰ ποτισθεὶς τοὺς κομψοτέρους τρόπους τῶν δοκίμων τῆς Ἑλλάδος συγγραφέων»[2].
To Αʹ καὶ Βʹ βιβλίον τῶν Ἀποδημιῶν τοῦ Νουκίου ἀποτεθησαύρισται ἐν τῇ Βοδλεϊνῇ Βιβλιοθήκῃ, τὸ δὲ τρίτον μετὰ μέρους τοῦ Βʹ ἐν τῇ Ἀμβροσιανῇ.
Τούτων τὸ μὲν Βʹ. ἐδημοσιεύθη μετ’ Ἀγγλικῆς μεταφράσεως καὶ ἱστορικῶν σημειώσεων ὑπὸ I. Κράμερ (The second Book of the travels of Nicander Nucius of Corcyra, London 1841)· παραλειφθέντων τῶν τριῶν τελευταίων κεφαλαίων, ἐν οἷς λόγος γίνεται περὶ τοῦ ἐκ Πελοποννήσου στρατηγοῦ Θωμᾶ μετὰ τάγματος ἀνδρείων Ἑλλήνων μισθοφοροῦντος τότε τῷ βασιλεῖ τῶν Ἄγγλων, καὶ περὶ Καμεράκου, ἅτινα ὁ Μουστοξύδης συμπληρωτικῶς ἐδημοσίευσε[3].
Ἐκ δὲ τοῦ Γʹ βιβλίου ἐξεδόθησαν ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ Μουστοξύδου τὸ πρῶτον καὶ τριακοστὸν τρίτον κεφάλαιον[4]· ἐπ’ ἐσχάτων δ’ ἐξ ἀντιγράφου τοῦ πατρός του ὁ Μιχαὴλ Α. Μουστοξύδης ἐξέδωκε τὰ κεφάλαια OHʹ—ΠΓʹ τοῦ Γʹ λόγου, ἐν Κερκύρᾳ 1865.
- ↑ Tὸ ἀληθὲς αὐτοῦ ὄνομα ἦν Νούντζιος, ὅπερ ἐν ἔτει 1312 ἐξελλήνισεν εἰς Νούκιος. Τῷ 1311—43 διατρίβων ἐν Βενετίᾳ ἀντέγραψε, κατὰ παραγγελίαν τοῦ Μενδόζα διαφόρους κώδηκας χειρογράφων σωζομένων ἐν Ἐσκουριάλῃ. Ἐφ’ ἑνὸς τούτων ἀναγινώσκεται «Ἀνδρόνικος Νούντζιος Κερκυραῖος μετὰ τὴν πυρπόλησιν καὶ λαφυραγωγίαν τῆς ἑαυτοῦ πατρίδος ὑπὸ τῶν ἀσεβῶν Ἑνετίῃσι διατρίβων καὶ πενίᾳ συζῶν μισθῷ καὶ ταύτην τὴν βίβλον ἐξέγραψε». Miller, Catalogue des Manuscrits de l'Escurial, σελ. 110, 111, 116, 150.
- ↑ Πανδώρα, τόμ. Ζ', φυλ. 154.
- ↑ Αὐτοθι, σελ. 221—24.
- ↑ Αὐτ. σελ. 224.