Εστία/Τόμος 26/Τεύχος 659/Γιάννης Κουτρούκης, υποχιλίαρχος
| ←Ὁ ὑποψήφιος | Εστία, Τέυχος 659 Συγγραφέας: Γιάννης Κουτρούκης, ὑποχιλίαρχος |
Άτιτλο→ |
Ὁ Γιαννάκης Κουτρούκης πρώτην φορὰν τόρα ἀναφέρεται ὡς πρόσωπον τῆς μεγάλης ἡμῶν ἐπαναστάσεως. Ἔπραξε καὶ οὖτος μετὰ τόσων ἄλλων ὅ, τι τὸ καθῆκον καὶ ἡ πατριωτική του καρδία, ἡ ρωμαλέα ἐκείνη καὶ ἀκμάζουσα ἀκόμη ἐν τῷ γεγηρακότι σώματι, τῷ ὑπηγόρευε, καὶ ἀπεσύρθη ἔπειτα ἐν Ξυλογαϊδάρᾳ, τῇ γενεθλίῳ πατρίδι του, ἥσυχος. Καὶ ζῇ ἀκόμη ἑκατοντούτης καὶ πλέον, ἐν μέσῳ υἱῶν καὶ δισεγγόνων, ἀγαπητὸς εἰς ὅλους τοὺς ουγχωρικούς του, σεβαστὸς ἐν ὅλῃ σχεδὸν τῇ ἐπαρχίᾳ τῆς Δωρίδος.
Καὶ ὄχι μόνον αὐτὸς ἀλλὰ ὁλόκληρος ἡ οἰκογένεια τῶν Κουτρουκαίων ἔχει ἀκουσθῆ, ἀπὸ πολλῶν ἐτῶν πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως, ὡς μία πολέμαρχος οἰκογένεια τῆς Δωρίδος, καὶ ἔχει δράσει ἐν τῇ ἱστορία τοῦ τόπου. Ὁ Σταματάκης Ἀσφακιανὸς Κουτρούκης, ἀρματωλὸς διάσημος, πολλάκις σύντροφος καὶ συναγωνιστὴς τοῦ Ἀνδρούτσου, ἦτο θεῖος τοῦ καπετὰν Γιαννάκη· ὁ Μόσχος, ὁ Κίτσος, ὁ Χρῆστος Μιλιόνης, οἱ μέχρι σήμερον ἀγνώστου προελεύσεως καὶ καταγωγῆς θεωρούμενοι οὗτοι ἀρχικλέφται, ἦσαν ἐξάδελφοί του· ὁ πατήρ του Θεόδωρος Κουτρούκης ἐπὶ δεκαετίαν ὅλην ἐπολέμει τοὺς Τούρκους, ὡς κλέφτης ἐδῶ καὶ ὡς ἐθελοντὴς ἐν Ρωσσία. Καὶ κατὰ τὰς παραμονὰς τῆς ἐπαναστάσεως πρὸ τοῦ 1820 ὁ πατὴρ καὶ οἱ δύο ἀδελφοί, φεύγοντες τὴν ὀργὴν τοῦ Ἀλῆ πασᾶ, προσέφυγον ἐπ' ὀλίγον χρονικὸν διάστημα εἰς τὸ ἀρματωλικὸν σῶμα τοῦ Πανουργιᾶ.
Ὅτε ὁ Ζαρίφης, κατὰ τὸ 1820, ἔφθασεν εἰς Ξυλογαϊδάραν, ἀπόστολος τῶν ἀρχῶν τῆς Φιλικῆς Ἑταιρίας, πρῶτοι οὗτοι ἐδέχθησαν νὰ ξενίσωσιν αὐτὸν ἐν τῷ ἀκμάζοντι οἴκῳ των. Καὶ τὴν αὐτὴν νύκτα μυστικὰ ὁ πατὴρ Κουτρούκης καὶ ὁ γέρω Ζωϊτός, οἱ δύο πρόκριτοι τοῦ χωρίου, ὡρκίσθησαν ἐπὶ τῆς εἰκόνος τοῦ ἁγίου Χαραλάμπους, προθύμως ἀποδεχόμενοι τὴν ἰδέαν περὶ ἀναστᾶσεως τοῦ Γένους. Ἀπ’ ἐκείνης τῆς ἡμέρας ὁλόκληρος ἡ οἰκογένεια τῶν Κουτρουκαίων ἀφωσιώθη εἰς ἐκτέλεσιν αὐτοῦ καὶ μόνου τοῦ σκοποῦ. Δι’ ὑποσχέσεων, διὰ δωρεῶν καὶ παροχῶν προσῳκειοῦντο τοῦς χωρικοὺς ἵνα ἀσφαλέστερον διαθέσωσιν αὐτούς ἐν ὥρᾳ ἀνάγκης. Καὶ ὅτε ἡ ὥρα τῆς ἐνεργείας ἐσήμανεν, ἑκατὸν χωρικοὶ ἐκ Ξυλογαϊδάρας καὶ τῶν πέριξ εὑρέθησαν πρόθυμοι περὶ αὐτούς, ἐπικληθέντες ὅλοι διὰ τοῦ ὀνόματος τῶν ἀρχηγῶν Κουτρουκαῖοι. Τὸ σῶμα τοῦτο συνενωθὲν μετά τοῦ σώματος τοῦ Κατσικαπῆ, ἐβάδισεν ἀνήμερα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ κατὰ τοῦ Μαλανδρίνου, ἐνῷ συγχρόνως ἤρχετο πρὸς τὸν αὐτὸν σκοπὸν ἐκ τοῦ ἀντιθέτου μέρους ὁ Θεόδωρος Χαλβατζῆς πρωτοπαλλήκαρον τοῦ Σκαλτσοδήμου.
Τὸ Μαλανδρίνον ἦτο τότε ἔδρα τοῦ βιλαετίου καὶ κατῳκεῖτο ἀπὸ πολλὰς τουρκικὰς οἰκογενείας καὶ ὀλίγας, πέντε-δέκα, χριστιανικάς, ἐγκατεστημένας μακράν εἰς τὰς ἄκρας. Οἱ Τοῦρκοι μόλις διέκριναν τοὺς ἐπαναστάτας, ἐκλείσθησαν εἰς τοὺς πύργους τῶν προκρίτων τοῦ χωρίου Χασὰν ἀγᾶ, Ἀχμὲτ ἀγᾶ καὶ Ἀβδῆ ἀγᾶ, ἀποφασισμένοι εἰς ἀντίστασιν. Μετά τρεῖς ὅμως ἡμέρας, ἀποροῦντες τροφῶν καὶ πολεμεφοδίων, παρεδόθησαν. Τῇ διαταγῇ τοῦ Σκαλτσοδήμου, ὅστις ἐν τῷ μεταξύ εἶχε γίνει κύριος τοῦ Λοιδωρικίου, οἱ αἰχμάλωτοι διενεμήθησαν μεταξὺ τῶν χωρικῶν ὅλων τῶν χωρίων, ἵνα οὕτωἐνοχοποιηθῶσιν ὅλοι. Οἱ χωρικοὶ προθύμως παραλαβόντες αὐτοὺς ἐκόρεσαν τὸ ἐπὶ τόσα ἔτη μῖσός των, κατακρημνίσαντες ἄλλους εἰς Δοβροβίτσαν, εἰς Βαθύρεμμα, εἰς Κάρκαρον, βάραθρα κατασκότεινα, ὡσεὶ στόματα ᾅδου καὶ ἄλλους ἔρριψαν ὁλοζὼντανους εἰς τὸν αἰγιαλὸν τῆς Βίδαβης.
Οἱ Κουτρουκαῖοι μετὰ τοῦτο ἐβάδισαν κατὰ τῆς Ναυπάκτου ἣν ἐπολιόρκει ἀπό τινος ὁ Χορμόβας. Ἐκεῖ ἐστάθμευσαν μετὰ τοῦ Κατσικαπῆ καὶ τοῦ Σκαλτσοδήμου πρὸ τῆς ἀνατολικῆς πύλης τοῦ φρουρίου, παντοιοτρόπως καταπονοῦντες τοῦς Ἀλβανοὺς τοῦ Ἰουσοὺφ πασᾶ. Ἀπ’ ἐδῶ ὅμως ἀρχίζει διὰ τὸν Γιαννάκην Κουτρούκην μία ζωὴ πλάνητος μαχητοῦ, ἑνὸς Μερκουρίου Μπούα τῶν μεσαιωνικῶν χρόνων, τρέχοντος παντοῦ ἵνα εὕρῃ πολέμους καὶ πουθενὰ μὴ ἱσταμένου μονίμως. Ἀπὸ τῆς Ρούμελης εἰς τὸν Μωριᾶν καὶ ἀπὸ τοῦ Μωριᾶ εἰς τὴν Ρούμελην μετέβαινεν ἀδιακόπως, ὡσεὶ ὑπείκων εἰς τὴν ὁρμὴν τῶν μαχῶν, φέρων τὴν προθυμίαν του καὶ τοὺς ὑπ' αὐτὸν ἄνδρας εἰς βοήθειαν τῶν ὁμοφύλων.
Μετὰ τὸν Ὁμὲρ Βρυώνην κατήρχετο ἤδη κατὰ τὸν Αὔγουστον ὁ Βεϋρὰν πασᾶς μετὰ τριῶν ἄλλων πασάδων καὶ χιλιάδων μαχητῶν. Ἔπειτα ἀπὸ τὴν ἀντίστασιν τοῦ Διάκου ἐν Ἀλαμάνᾳ καὶ τὴν ἀτάρακτον τοῦ Ὀδυσσέως Ἀνδρούτσου ἐν Γραβιᾷ, ἐχρειάζετο νὰ εὕρῃ ὁ ἐχθρὸς ἄλλην μίαν τοιαύτην ἐν Λεβαδείᾳ, ὅπου ὥδευεν ἤδη ὡς καταστρεπτικὴ πυρκαϊά. Ὁ Γούρας, ὁ Νάκος Πανουργιᾶς, ὁ Παπανδρέας, ὁ Δυοβουνιώτης, κατέλαβον τὴν Φοντάναν πρὸς τοῦτο, ἀλλὰ ἡ δύναμίς των δὲν ἦτο ἀρκετὴ ἵν’ ἀντιστῇ ἀποτελεσματικῶς ἐπὶ μακρόν. Ὁ Ὀδυσσεύς, τοῦ ὁποίου καὶ μόνον τὸ ὄνομα ἠδύνατο νὰ εἶνε φραγμὸς ἀκλόνητος ἐκεῖ, ἀπουσίαζεν. Οἱ ὁπλαρχηγοὶ ἔστειλαν καὶ ἐζήτησαν ἄνδρας πρὸς ἐνίσχυσιν, ἐδῶ κ’ ἐκεῖ, καὶ πρὸς τὸν Σκαλτσοδῆμον. Οὖτος δ εὐθὺς ἔστειλε τὸν Καπετὰν Γιαννάκην μὲ τοὺς ὑπ' αὐτόν. Οἱ ὁπλαρχηγοί, μετὰ βραχεῖαν διαφωνίαν, κατέλαβον τὰ Βασιλικά, τὸν πλατύτατον ἐκεῖ δρόμον καὶ ἀνέμενον. Καὶ ὅτε τὴν 25 τοῦ μηνὸς ἐφάνη ὁ Βεϋρὰν πασᾶς συνεκρότησαν μίαν τῶν περιφανεστέρων μαχῶν ἐν τῇ ἱστορίᾳ τῆς ἐπαναστάσεως. Ὅσον ὁρμητικώτερον ἐπέπιπτεν ὁ ἐχθρὸς τόσον καρτερικώτερον ἀνθίσταντο οἱ Ἕλληνες καὶ τὸν ἀπεδεκάτιζον. Ὁ Βεϋρὰν πασᾶς ἐπὶ τοῦ ἵππου του, μὲ τὴν κατέρυθρον καὶ χρυσοῖς σειρητίοις κατάστικτον ἐνδυμασίαν του, περιήρχετο τὰς τάξεις τοῦ στρατοῦ του, πάλλων ἀπειλητικῶς τὸ γιαταγάνι καὶ παροτρύνων ἀδιακόπως εἰς προσβολήν. Δύο φορὰς ὁ Γιαννάκης Κουτρούκης ἐσκόπευσε κατ’ αὐτοῦ, ἀλλ’ ἡ τύχη δὲν τὸν ηὐνόησεν. Ὅτε ὅμως, ὁ ἐχθρὸς περὶ τὸ βασίλευμα τοῦ ἡλίου ἐτράπη εἰς ἀκατάσχετον φυγήν, ἀκούσας ὅτι ἐπήρχετο καὶ ὁ Ὀδυσσεύς, ὁ καπετὰν Γιαννάκης κατέκοψε διὰ τῆς πάλλας φεύγοντα τὸν υἱὸν τοῦ Βεϋράν, σχεδὸν τὴν αὐτὴν ὥραν καθ’ ἣν ὁ Γκούρας, ὀλίγον παρέκει, ἐφόνευσε τὸν Μεμὶς πασᾶν.
Μετὰ τὴν μάχην τῶν Βασιλικῶν ὁ καπετὰν Γιαννάκης ἐπέστρεψε πάλιν εἰς Ναύπακτον. Ἀλλ’ ἐκεῖ εἶχε φθάσει πρὸ μικροῦ ἐπιστολὴ τοῦ Λόντου, ζητοῦντος παρὰ τοῦ Σκαλτσοδήμου ἐπικουρίαν. Ὁ καπετὰν Γιαννάκης παραλαβὼν ἐκτὸς τῶν ἰδικῶν του παλληκαρίων καὶ διακόσια τοῦ Σκαλτσοδήμου, διεπεραιώθη εἰς τὴν ἀντίπεραν ἀκτὴν καὶ μετὰ τοῦ Λόντου ἐβάδισεν εἰς Σουδενά. Ἐπὶ ἕνα μῆνα ἔμενεν ἐκεῖ ἀναμένων τοὺς ἐχθρούς. Οὗτοι τῷ ὄντι, ὡς εἶχε διαδοθῆ, διῆλθεν ἐκεῖθεν, ἀλλὰ μαθόντες τὴν παρουσίαν τῶν Ρουμελιωτῶν ἔφυγον μακράν, χωρὶς νὰ ῥίψωσι τουφέκι. Οὕτω ὁ καπετὰν Γιαννάκης ἐπέστρεψε πάλιν εἰς Ναύπακτον.
Κατὰ τὸ 1824 ἄλλος Ρούμελη-βαλεσῆς, ὁ Δερβὶς πασᾶς μετὰ μυρίων ἀνδρῶν κατήρχετο ἀπειλητικὸς πρὸς τὰ Σάλωνα, Τὸν Ἰούλιον ἔφθασε πρὸ τῆς Ἄμπλιανης, μικροῦ χωρίου κειμένου μεταξύ Σαλώνων καὶ Γραβιᾶς. Οἱ ἐκεῖ ὁπλαρχηγοί, ὁ Σκαλτσοδῆμος μὲ τὸν καπετὰν Γιαννάκης ὁ Πανουργιᾶς, οἱ Κοντογιανναῖοι, ὁ Γιαννάκης Νοταρᾶς, ἔμενον διαφωνοῦντες περὶ τοῦ τόπου ὅν ἔπρεπε νὰ καταλάβωσι καὶ ὅλως ἀπρόθυμοι εἰς ἀντίστασιν. Ἀλλ’ ὁ Κίτσος Τζαβέλλας αἴφνης παρουσιασθεὶς μὲ τοὺς Σουλιώτας ἀνέλαβε τὴν ὅλην ἀρχηγίαν καὶ κατώρθωσε νὰ ἐπιβληθῇ καὶ νὰ τοποθετήσῃ ἕκαστον ὁπλαρχηγὸν ὅπου ἤθελε. Μόνον ὁ Σκαλτσοδῆμος ἐφάνη κατ’ ἀρχὰς δυσανασχετῶν κἄπως διὰ τὴν ὑπεροχὴν τοῦ Τζαβέλλα καὶ δὲν ἤθελε νὰ ὑπακούσῃ.
—Ἐγὼ θὰ πιάσω ὅπου θέλω. εἶπεν ὑπερηφάνως. —Πῶς τὸ λές, ὀρέ Σκαλτσᾶ; ἢ θὰ πιάσῃς ἐκεῖ ποῦ εἶπα ἢ θὰ πιάσῃς ἐδῶ κ’ ἐγὼ θὰ πάω ἐκεῖ, ἀπήντησεν ὁ Τζαβέλλας μὲ τὴν ἀλβανικὴν ἐκείνην προφοράν του.
Εἶχε δὲ οὗτος μετὰ τῶν παλληκαρίων του τὸ κινδυνωδέστερον μέρος, τὸ ἀμέσως ὑποκείμενον εἰς τὰς προσβολὰς τοῦ ἐχθροῦ. Ἦτο τοῦτο ἀπλούστατον μανδρὶ ποιμνιοστασίου ἐντὸς τοῦ ὁποίου. ἔθεσε τὰ παλληκάρια του, αὐτὸς δὲ ἵστατο ἔξωθεν καθὼς καὶ καθ’ ὅλην τὴν διάρκειαν τῆς μάχης, ἀτάραχος εἰς τὰς περὶ αὐτὸν συριζούσας σφαίρας
Ὁ Σκαλτσοδῆμος ἐπείσθη τέλος καὶ κατέλαβε τὸ ὁρισθὲν αὐτῷ μέρος. Μετὰ μάχην πεισματώδη ἔτρεψαν εἰς ἄτακτον φυγὴν τοὺς στρατοὺς τοῦ Δερβὶς πασᾶ πρὸς τοὺς μύλους. Οἱ ἐπαναστάται ἐκυρίευσαν ὅλα τὰ πολεμεφόδια τῶν ἐχθρῶν, δύο πυροβόλα καινουργῆ ἐγκαταλειφθέντα παρ’ αὐτῶν ἐν τῇ φυγῇ, ἑπτὰ σημαίας καὶ τὴν σκηνὴν τοῦ Περκόφτσαλη, ὅλην χρυσοκέντητον.
Μετὰ τὴν ἄφιξιν τοῦ Ἰμπραὴμ ἐν Πελοποννήσῳ ὁ Λόντος ἐζήτησε πάλιν παρὰ τοῦ Σκαλτσοδήμου ἄνδρας πρὸς ἐνίσχυσιν τοῦ ἀποτεθαρρημένου σώματός του. Ὁ καπετὰν Γιαννάκης προθύμως ἐπτεραιώθη τὸ δεύτερον καὶ κατέλαβεν ὑπὸ τὸν Πελοποννήσῳ ὁπλαρχηγὸν τὸ Διακοφτόν. Μετ' ὀλίγον ἠναγκάσθησαν νὰ ὑποχωρήσωσιν ἐκεῖθεν πρὸ τῶν πολυαρίθμων δυνάμεων τοῦ ἐχθροῦ καὶ τότε ὁ καπετὰν Γιαννάκης ἐκλείσθη εἰς Μέγα Σπήλαιον. Ἐκεῖ ἔμενεν ἐπὶ δέκα ἡμέρας, φρουραρχοῦντος τοῦ Τούσα Μπότσαρη. Ἀφοῦ ὅμως εἰς τὸ διάστημα τοῦτο δὲν ἐφάνησαν οἱ ἐχθροὶ, ἐπέστρεψε πάλιν τῇ διαταγῇ τοῦ Μπότσαρη εἰς Ναύπακτον.
Ἤδη τὸ Μεσολόγγιον εἶχε πέσει εἰς τὰς χεῖρας τοῦ ἐχθροῦ. Ἐν σῶμα ἐκ πεντακισχιλίων τουρκαλβανῶν ὑπὸ τὸν Σούλτζα Κόρτζαν, προεπορεύετο τῆς μεγάλης στρατιᾶς τοῦ Κιουταχῆ, ὁδεῦον πρὸς τὰς Ἀθήνας. Εἰς τὸν δρόμον του ὅθεν διήρχετο κατέκαιε τὰ χωρία, συνελάμβανε καὶ διεσκόρπιζε τοὺς κατοίκους, ἀπεθάρρυνε καὶ ὑπέτασσε τοὺς ὁπλαργηγούς. Μόλις ἔφθασε πρὸ τῆς Ναυπάκτου ἐπετέθη καὶ διεσκόρπισεν εὐθύς ὡς φούκταν χώματος τοὺς ἐπαναστάτας καὶ ἔλυσε τὴν πολιορκίαν. Οἱ Κουτρουκαῖοι ἀπεσύρθησαν εἰς τὸν τόπον των, εἰς τὸ βιλαέτι τοῦ Μαλανδρίνου, ἵνα φροντίσωσι περὶ ἐξασφαλίσεως τῶν οἰκογενειῶν των. Ὅτε ὅμως τὴν ἑπομένην ἡμέραν ὁ Σούλτζα Κόρτζας ἐπλησίαζεν ἐκεῖ, συλλέξαντες ὀλίγα παλληκάρια, ἐπεχείρησαν μετὰ τοῦ Κατσικαπῆ νὰ τῷ κλείσωσι τὴν δίοδον εἰς Ντοβιάν, τὴν κάτωθεν τῆς Ξυλογαϊδάρας στενόχωρον πεδιάδα, καὶ ἀντέστησαν ὁλόκληρον ἡμέραν κατ’ αὐτοῦ. Ἀλλὰ βλέποντες ἀδύνατον πᾶσαν περαιτέρω προσπάθειαν ὑπεχώρησαν τὴν νύκτα εἰς Βιτρινίτσαν καὶ ἐκεῖθεν εἰς Γαλαξεῖδι. Μόλις ὅμως ἔφθασαν ἐκεῖ καὶ πεζοδρόμος, ἀπεσταλμένος παρὰ τοῦ Νάκου Πανουργιᾶ, ἐκάλεσεν αὐτοὺς εἰς Πεντεόρια.
Ὁ Νάκος Πανουργιᾶς ἦτο ἐκεῖ μετ’ ἄλλων ὁπλαρχηγῶν καὶ εἶχον ὅλοι σκοπὸν νὰ ἐμποδίσωσι τὴν δίοδον τῶν τουρκαλβανῶν. Ἀλλὰ διεφώνησαν οἱ ὁπλαρχηγοὶ περὶ τῆς θέσεως ἣν ἔπρεπε νὰ καταλάβωσιν. Οἱ μὲν ἄλλοι προέτεινον τὴν πρὸτοῦ χωρίου, ἐκκλησίαν Ἅγιος Γεώργιος τὴν ἤδη εἰς νεκροταφεῖον χρησιμεύουσαν καὶ τὰς οἰκίας τοῦ χωρίου, ὁπόθεν τοῖς ἦτο εὔκολος ἡ ὑποχώρησις ἐν ἀνάγκη, ὁ Νάκος ὅμως ἤθελε τὸ ἐπὶ τοῦ βουνοῦ τῆς Παναγίας παλαιόκαστρον, καὶ πρὸς τοῦτο ἀνεχώρησε μὲ τὰ ὑπ' αὐτὸν διακόσια παλληκάρια. Οἱ λοιποὶ ὁπλαρχηγοὶ μὴ δεχόμενοι τοῦτο ἀπεσύρθησαν εἰς τὰ ἄνωθεν τοῦ χωρίου Παλάτια, καὶ ἐκεῖθεν ἐθεῶντο τὴν πρόοδον τῶν τουρκαλβανῶν.
Ἐκ τῶν πέντε ὀρέων, Ζητομή; Τέμπρη, Μαυράχη, Ἅϊ Μᾶς, Κοῦκος, τῶν ὑψουμένων πέριξ τοῦ χωρίου καὶ ἐκ τῶν ὁποίων ὑποτίθεται ὅτι ὠνομάσθη Πεντεόρια τὸ χωρίον, ἡ Ζητομὴ καὶ ὁ Ἅϊ Μᾶς ἐκ τοῦ ἑνὸς μέρους καὶ ὁ Κοῦκος ἐκ τοῦ ἄλλου σχηματίζουσι βαθεῖαν φάραγγα, ἀρχομένην ἐκ δυσμῶν ἀπὸ τῆς πεδιάδος τῆς Βίδαβης. Πρὸ τοῦ χωρίου, δεξιὰ τῷ ἐρχομένῳ ἐκ Βίδαβης ὑψοῦται ἀπομεμονωμενος βουνός, κωνοειδὴς φαλακρότατος, εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ ὁποίου ἦτο παλαιόκαστρον καὶ ἐκκλησίδιον τῆς Παναγίας. Ἐκεῖ ἐκλείσθη ἵνα φράξῃ τὴν δίοδον τῶν τουρκαλβανῶν ὁ Πανουργιᾶς καὶ ἐπειδὴ ἐγκατελείφθη ὑπὸ τῶν ἄλλων ὁπλαρχηγῶν, ἔστειλε καλῶν εἰς ἐπικουρίαν τοὺς Κουτρουκαίους. Οὗτοι εὐθὺς ἡτοιμάσθησαν νά ὑπάγωσι καὶ προαπέστειλαν, πέντε παλληκάρια πρὸς τὸν Πανουργιᾶν ἵνα τῷ κοινοποιήσωσι τὴν μετ’ ὀλίγον παρουσίαν των. Μόλις ὅμως οἱ ἀπόστολοι οὖτοι ἔφθασαν ἐντὸς τοῦ παλαιοῦ κάστρου καὶ οἱ Τοῦρκοι ὡς μυρμηκιὰ ἐξεχύθησαν, ἐρχόμενοι ἀπὸ τῆς Βίδαβης, εἰς τὴν φάραγγα καὶ τὰς πέριξ ράχεις, ἀπεδίωξαν ὀλίγους Ἕλληνας, κεκλεισμένους πρὸς ἀντίστασιν εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Ἁγίου Γεωργίου καὶ αἴφνης περιεκύκλωσαν τὸ βουνὸν τῆς Παναγίας. Πρὶν οἱ Ἕλληνες προφθάσουν νά ρίψουν τὸ πρῶτον τουφέκι οἱ τουρκαλβανοὶ ἀνέβησαν τὸν βουνόν, καὶ ἐπήδησαν ἐντὸς τοῦ παλαιοκάστρου, πολυάριθμοι. Ὅλοι καὶ οἱ πέντε ἀκόμη ἐκ τῶν Κουτρουκαίων κατεσφάγησαν ἐκεῖ οἰκτρῶς καὶ ὁλόκληρος ἡ Ρούμελη ἐθρήνησε τότε τὰ. καλλίτερα παλληκάρια τῆς ἐπαναστάσεως. Ὁ Πανουργιᾶς ἐσώθη ὡς ἐκ θαύματος. Πρῶτος ὁ Θανάσης Γκέκας, μόλις ἐκυκλώθησαν, ἔθηκεν εἰς αὐτὸν τὴν ἰδέαν τῆς ἐξόδου· εὐθὺς δὲ ἐπήδησεν ἔξω μὲ τὸ γιαταγάνι εἰς χεῖρας.
—Πέρα, ὀρέ, νά διαβῇ τὸ καπετάνιο! ἐφώναξε στεντορείως.
Οἱ τουρκαλβανοί, πτοηθέντες ἐκ τοῦ τοσούτου θάρρους, παρεμέρισαν εὐθὺς καὶ διῆλθον ὁ Γκέκας, ὁ Πανουργιᾶς καὶ ὁ Γιάννης Καψάλης. Εὐθὺς ὅμως συνελθόντες ἐκ τῆς ἐκπλήξεως οἱ Τουρκαλβανοὶ κατεδίωξαν αὐτοὺς καὶ ὁ Πανουργιᾶς βραδυκίνητος καὶ ἀπαυδήσας θὰ συνελαμβάνετο ἂν ὁ ἕτερος τῶν συνεξελθόντων, ὁ Καψάλης, δὲν ἔσωζε λαβὼν αὐτὸν ἐπ’ ὤμων. Οὕτω, ὅτε οἱ Κουτρουκαῖοι ἔφθασαν ἐκ τοῦ Γαλαξειδίου, τρεῖς σχεδὸν ὥρας ἀπέχοντος ἐκεῖθεν, εὗρον τὸν βουνὸν κατειλημμένον ὑπὸ τῆς μυρμηκιᾶς τοῦ ἐχθροῦ.
Ἀπ’ ἐκεῖ ὁ καπετὰν Γιαννάκης μετέβη εἰς Χώστια τῆς Δοβραίνης καὶ Περαχώραν ἵνα προστατεύσῃ πλῆθος γυναικοπαίδων, συσσωρευμένον ἐκεῖ ἐκ διαφόρων μερῶν τῆς Ρούμελης. Εἶτα κατέλαβε μετά τοῦ Τζαβέλλα καὶ τῶν Σουλιωτῶν τὸ Λουτράκι καὶ διεσκόρπισαν ἐκεῖ πολυπληθὲς σῶμα ἐχθροῦ. Μετ’ ὀλίγον μετέβη ἐκ τρίτου ἤδη εἰς τὸν Λόντον, ὅπου ὑπηρέτησε μετὰ τοῦ σώματος του ἐπὶ τρεῖς μῆνας. Κατ’ αὐτὸ τὸ διάστημα πολλάκις ὁ Λόντος μετεχειρίσθη τὸν καπετὰν Γιαννάκην καὶ διὰ τὰς ἐμφυλίους διενέξεις του καὶ τὰς τοπικάς του ἐχθροπαθείας.
Ἀλλ’ ὁ Καραϊσκάκης, διορισθεὶς αἴφνης ἀρχιστράτηγος τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος, ἐκάλει περὶ αὐτὸν ὅλους τοῦ ὁπλαρχηγοὺς πρὸς καταπολέμησιν τοῦ ἐπιφόβου καταστάντος Κιουταχῆ. Ὁ καπετὰν Γιαννάκης ἑνωθεὶς μετὰ τοῦ Γιώργη Δράκου καὶ Κατσικαπῆ, εὑρισκομένων καὶ τούτων ἐν Πελοποννήσῳ, ἀπεβιβάσθησαν μετὰ ὀκτακοσίων παλληκαρίων εἰς Γκαβουλινίτσαν, παραλίαν τῆς Ξυλογαϊδάρας παρὰ τὰ Τριζόνια, καὶ ἐκεῖθεν διευθύνθησαν εἰς Μαραζᾶ. Τὰ Μαραζᾶ εἶνε μικρὸν χωρίον τοῦ δήμου Τολοφῶνος, κείμενον εἰς τὴν κλιτὺν τραχέος βουνοῦ, κατέναντι τῆς Ξυλογαϊδάρας. Ἐκεῖ διέμενον ὁ Τσέγγο Τομαρίτσας μετὰ διακοσίων τουρκαλβανῶν. Οὗτος μόλις ἔμαθε τὴν παρουσίαν τῶν Ἑλλήνων ἀπεσύρθη εἰς Κατσουρό. Τὸ Κατσουρὸ εἶνε βουνὸν ὑψηλὸν καὶ ἀπότομον πρὸς τὸ βάθος τῆς πεδιάδος τῆς Βιτρινίτσας, ἔχον εἰς τὴν κορυφήν του Μονήν τῆς Παναγίας καὶ εἰς μίαν ἄλλην, παρέκει, χαλάσματα ἐκκλησιδίου τοῦ προφήτου Ἠλία. Ὁ καπετὰν Γιαννάκης καὶ οἱ λοιποὶ δὲν ἐπρόφθασαν ν’ ἀναπαυθῶσιν εἰς Μαραζᾶ καὶ πεζοδρόμος τοῦ Καραϊσκάκη ἔφθασε φέρων ἐπιστολὴν εἰς τὸν Δράκον διαλαμβάνουσαν αὐτολεξεὶ οὕτω: «Ὁ γυιὸς τοῦ Θανάση Δράκου ὅθε βρεθῇς νά πετάξῃς τῇς κάπαις καὶ νὰ ’ρθῆτε βοήθεια γιατὶ πλακώσαν οἱ τοῦρκοι.» Ὅταν ἔφθασεν ὁ πεζοδρόμος ἦτο ἑσπέρας. Εὐθὺς πάλιν εἰς τὸ πόδι καὶ διὰ Πορέσσης, Πεντεορίων, Ἁγιας Εὐθυμίας, Σαλώνων, Καστρίου ἔφθασαν εἰς Ἀράχωβαν. Ἦτο χειμών, Νοέμβριος μὴν. Εὗρον τὸν Καραϊσκάκη καθήμενον πλησίον μεγάλης πυρᾶς ἔξω, ὄπισθεν τοῦ ἱεροῦ βήματος τῆς ἐκκλησίας τοῦ ἁγίου Γεωργίου. Ὁ Καραϊσκάκης ἀποδιώξας τῆς πόλεως εἶχε κλείσει ἀπὸ ἡμερῶν τὸν Μουστάμπεην καὶ τοὺς ὑπ' αὐτὸν ἀλβανοὺς εἰς μίαν ράχιν κατέναντί του. Ἐγνώριζε τὴν στενοχωρίαν των, τὴν ἀπορίαν τῶν τροφῶν καὶ τῶν πολεμεφοδίων, τὴν ἔλλειψιν τῶν σκεπασμάτων εἰς τὸ τόσον ψῦχος, τὸ βαρὺ καὶ ἀνυπόφορον τοῦ Παρνασσοῦ. καὶ ἔμενεν ἄγρυπνος ἐπιτηρῶν ὁ ἴδιος μήπως τῷ διαφύγωσι. Μόλις εἶδε τοὺς ὁπλαρχηγοὺς ἐρχομένους ἠγέρθη καὶ περιπτυχθεὶς τοὺς ἐφίλησεν ἀδελφικῶς.
—Ἔ, τοὺς ἔχομε καλά· εἶπεν εἰς αὐτούς μὲ τὴν ἥσυχον φωνήν του. νά πιάστε τὰ ταμπούρια, καπεταναραῖοι, καὶ ὑπομονή, ντέ· ὅποιος ἀγαπάει τὴν πατρίδα θὰ ὑποφέρῃ.
Ἐπὶ ὀκτὼ ἡμέρας ἔμεινεν ὁ καπετὰν Γιαννάκης εἰς τὰ ταμπούρια, τὰ πρὸς τὴν Δαύλιαν, φυλάσσων ἀγρύπνως καὶ τρώγων ξηρὰς μόνον ἐλαίας μετὰ τῶν στρατιωτῶν. Ὅτε δὲ ἐπειράθησαν οἱ Ἀλβανοὶ νά φύγουν, ἀπεδεκάτισαν αὐτούς, κινηθέντες ὅλοι κατὰ διαταγὴν τοῦ Καραϊσκάκη καὶ συνετελέσθη ἡ φοβερὰ ἐκείνη φθορὰ τῶν πολεμίων καθ' ὅλην τὴν νύκτα τῆς εἰκοστῆς τετάρτης Νοεμβρίου.
Μετὰ τοῦτο ὁ καπετὰν Γιαννάκης, κατὰ διαταγὴν τοῦ Καραϊσκάκη, ἐπέστρεψε πάλιν εἰς Ναύπακτον καὶ ἐπανέλαβε μετ’ ἄλλων ὁπλαρχηγῶν τῆν πολιορκίαν τοῦ φρουρίου. Ἔκαμον πολλὰς ἀποπείρας ἐκεῖ πρὸς κυρίευσιν αὐτοῦ καὶ κλίμακας μετεχειρίσθησαν πολλάκις, ἀλλ’ ἡ ἀνδρεία τῶν ἐν αὐτῷ ἀλβανῶν καὶ ἡ ἐπιμονὴ τοῦ φρουράρχου των Ἰουσοὺφ πασὰ ὅλας τὰς ἐματαὶου. Κατὰ τὰς ἐξόδους ὅμως τὰς ὁποίας ἔκαμνεν ἀπὸ καιροῦ εἰς καιρὸν οἱ Ἀλβανοί, πρὸς πορισμὸν τροφίμων, πάντοτε κατεφθείροντο ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων. Μίαν φορὰν ἐξῆλθον πρὸς τοῦτο ἑξήκοντα ἱππεῖς· ἐνῷ ὅμως ἐπέστρεφον νὰ εἰσέλθωσι πάλιν εἰς τὸ φρούριον, ὁ καπετὰν Γιαννάκης, ὁ Χωσάδας καὶ ὁ Δημήτριος Κάρμας, κρυβέντες εἰς Πλάλαν, ἐπετέθησαν αἴφνης κατ’ αὐτῶν καὶ τοὺς ἠνάγκασαν νὰ ῥιφθῶσιν εἰς τὴν θάλασσαν. Οἱ πλείστοι ἐπνίγησαν, ἕνας ἐτράπη εἰς τὸ μέρος τῆς ξηρᾶς καὶ ἐφονεύθη ὑπὸ τοῦ Χωσάδα, ὀλίγοι δέ, τρεῖς τέσσαρα, κατώρθωσαν νὰ εἰσέλθωσιν εἰς τὸ φρούριον.
Οὕτω διῆλθεν ἐκεῖ τὸν καιρὸν ὁ καπετὰν Γιαννάκης, πολεμῶν καὶ πολεμούμενος, μέχρις οὗ ἔφθασεν ὁ Κυβερνήτης. Τότε παρεδόθη ἡ ἡ φρουρὰ τῆς Ναυπάκτου εἰς τοὺς Ἕλληνας καὶ ἔληξεν ὁ ἀγών· τότε καὶ ὁ καπετὰν Γιαννάκης ἀπεσύρθη εἰς τὴν πατρίδα του, φέρων τὰς οὐλὰς εἰς τὸ σῶμα καὶ τὸν βαθμὸν τῆς ὑποχιλιαρχίας ὅν τῷ ἔδωκεν ἡ Κυβέρνησις κατὰ τὸν Μάρτιον τοῦ 1825, ἀμείβουσα τοὺς ἀγῶνάς του. Κατὰ τὸ 1835 ὑπέβαλε τὸ δίπλωμά του τοῦτο εἰς τὴν ἐπιτροπὴν τοῦ ἀγῶνος, ἀλλ’ ἔμεινεν ἄγνωστον εἰς τὰ ἀρχεῖα τοῦ Λοιδωρικίου μέχρι τοῦ 1886. Οὕτω κατεπλακώθη τὸ δίπλωμα, κατεπλακώθησαν καὶ αἱ ὑπηρεσίαι του...
Ανδρεας Καρκαβιτσας