Εθνικόν Ημερολόγιον του Έτους 1892/Οι μικροί μαθηταί μου
| ←Εἰς ἀφιλότιμον στιχουργόν | Ἐθνικὸν Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1892 Συγγραφέας: Οἱ μικροὶ μαθηταί μου |
Τάσος Δημητρίου Νεροῦτσος→ |
ΙΝΕ, ἡμέρα Τρίτη, πλησιάζει ἡ ἑνδεκάτη, καὶ πορεύομαι εἰς τὸ Λύκειον. Μετ’ ὀλίγα λεπτὰ εὑρίσκομαι ἐκεῖ. Ὁ κώδων ἀγγέλλει τὴν ἄφιξίν μου. Ἀνέρχομαι τὴν πρώτην, κατόπιν τὴν δευτέραν κλίμακα τοῦ σχολείου. Τὸ δωμάτιον, ἐν ᾧ ἐγὼ παραδίδω, κεῖται εἰς τὸ δεύτερον πάτωμα, καὶ βλέπει πρὸς ἀνατολάς, καὶ εἰς τὸ τέρμα τῆς «ὁδοῦ Φωσκόλου». Εἶνε εὐήλιον, εὐάερον, καί, ὡς τὸ παρακείμενον αὐτῷ, λίαν κατάλληλον διὰ τὰς παραδόσεις. Ἀλλά, διὰ διδάσκαλον ποιητήν, — πρέπει νὰ τὸ εἴπω, καὶ θὰ παρεκάλουν τὸν ἀξιόλογον διευθυντὴν νὰ ἐνεργήσῃ, ἔστω καὶ ἐντὸς τοῦ σχολικοῦ ἔτους, τὴν μετάθεσίν μου — εἶνε ἥκιστα ῥωμαντικόν, διότι τὸ βλέμμα μου δὲν συναντᾷ ἢ τὰς κατηφεῖς, πρασινοκιτρίνους κεράμους τῶν ἔναντι οἰκιῶν, αἵτινες μοὶ φράσσουσι τὴν θελκτικὴν ἄποψιν τῆς παραλίας ὁδοῦ, καὶ τὰς πλινθοκτίστους καπνοδόχας τῶν ἐγγὺς ἀτμομηχανῶν , αἱ ὁποῖαι παρίστανται ἐνώπιόν μου ὡς δύο ἐλεειναί, παιδαριώδεις ἀπομιμήσεις τοῦ πύργου τοῦ Ἅϊφελ.
Εἰσέρχομαι εἰς τὸ δωμάτιον μετὰ σοβαρότητος, ἣν πολλάκις ἀναγκάζομαι νὰ προσποιηθῶ, καὶ ψιθυρίζω ἓν «καλημέρα.» Οἱ μαθηταὶ ἐγείρονται ἐκ τῶν θρανίων των· — εἶνε ἡ ἄφωνος ἀνταπόδοσις τοῦ σχεδὸν ἀφώνου χαιρετισμοῦ μου. — Κάθημαι ἐπὶ τῆς ἕδρας· σημαίνω τὸν κωδωνίσκον· οὗτοι δὲ ἐν ἰσοχρόνῳ κινήσει ἐπανακάθηνται εἰς τὰς θέσεις των. Τοὺς παρατηρῶ. Τὸ βλέμμα μου διασταυροῦται πρὸς γλαυκούς, καστανόχροας, μέλανας ὀφθαλμούς· — χαύνους, ζωηρούς, νυσταλέους, οἵτινες μὲ παρατηροῦσι καὶ μὲ ἐξετάζουσιν, ὅπως μαντεύσωσι τὴν ἠθικήν μου κατάστασιν, διότι οἱ τρυφεροὶ ἐκεῖνοι παρατηρηταὶ ζητοῦσιν ἐκ ταύτης νὰ προΐδωσιν, ἐὰν θὰ δειχθῶ ἐπιεικὴς ἢ αὐστηρὸς πρὸς τὰς ἐλλείψεις των. Τοὺς ἐξετάζω. — Τί θὰ γείνωσιν οἱ μικροὶ οὗτοι μίαν ἡμέραν; Προσπαθῶ νὰ διασχίσω τὸν ζοφερὸν πέπλον τοῦ μέλλοντος καὶ διΐδω τὴν τρίβον, ἣν ἕκαστος αὐτῶν θὰ τραπῇ ἐν τῇ τοῦ βίου σταδιοδρομίᾳ. — Παρακολουθῶ τὴν ἐργασίαν τοῦ μικροῦ αὐτῶν ἐγκεφάλου καὶ εἰσδύω εἰς τὰ μυχαίτερα τῆς καρδίας των. Τινὲς ἐξ αὐτῶν — οἱ μὴ μελετήσαντες τὸ μάθημα τῆς ἡμέρας — θὰ ηὐχαριστοῦντο, νὰ μὴ προσηρχόμην σήμερον εἰς τὸ σχολεῖον· καὶ ἐνῷ μὲ ἀγαπῶσι καὶ μὲ σέβονται, θὰ εἶχον ἴσως τὴν ἀθώαν κακεντρέχειαν ν’ ἀκούσωσι πρὸ τῆς ἑνδεκάτης τὸ χαροποιὸν ἄγγελμα:
«Ὁ Κύριος Μαρτζώκης ἀσθενεῖ.»
Τὸ μάθημα δὲν ἄρχισεν ἀκόμη. Ἐπικρατεῖ ἄκρα σιγή. Εἴμεθα πάντες ἄφωνοι. Ἡ τάξις ἐπ’ ὀλίγα λεπτὰ μεταβάλλεται εἰς σχολὴν Πυθαγορίων. Τοὺς μελετῶ, τοὺς ἐξετάζω, καὶ ἐξετάζων αὐτοὺς σκέπτομαι: ἦλθον εἰς τὸ σχολεῖον τοῦτο νὰ διδάξω ἓν μάθημα ξηρὸν γραμματικῆς, καὶ ἀπέρχομαι ἀποκομίζων γόνιμα καὶ ἐπωφελῆ διδάγματα φιλοσοφίας. — Ἐν τῇ περιβολῇ τῶν πρὸ ἐμοῦ παιδίων διαβλέπω τὴν κοινωνικὴν ἀνισότητα· πλὴν ἐκ τοῦ τρόπου τοῦ ἐνδύεσθαι, τοῦ κτενίζεσθαι, τοῦ προσδένειν τὸν λεμοδέτην, διακρίνω τὸν βαθμὸν τῆς φιλοκαλίας, οὐ μόνον τῶν μικρῶν μαθητῶν μου, ἀλλὰ καὶ τῶν μητέρων αὐτῶν, αἵτινες ὑποβοηθοῦσιν ἢ ἐπιτηροῦσιν αὐτοὺς κατὰ τὴν ὥραν τῆς κομμώσεώς των. Ἐξακολουθῶ νὰ τοὺς παρατηρῶ καί, θεωρῶν αὐτούς, ἄγομαι διὰ τῆς φαντασίας τὴν ἑσπέραν τῆς χθὲς εἰς την οἰκίαν των. Βλέπω ἕνα ἐξ αὐτῶν, κεκυρτωμένον ἐπὶ τοῦ τραπεζίου, ἀντιγράφοντα τὸ κείμενον ἢ μανθάνοντα τὴν μετάφρασιν, ἡμικλείστους ἔχοντα τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐκ τοῦ ὕπνου. Μεταβαίνω εἰς ἄλλην οἰκίαν. Βλέπω ἕτερον, ὅστις, μελετῶν τὴν γραμματικὴν ὑπὸ τὴν ἀμυδρὰν λάμψιν πενιχρᾶς λυχνίας, ἀποθαρρύνεται, δακρύει ἅτε δυσκολευόμενος νὰ ἐννοήσῃ τὸ ὁρισθὲν διὰ τὴν σήμερον κεφάλαιον, καὶ ὁ ὁποῖος κλίνων ἑκάστοτε τὴν κεφαλὴν πρὸς τὰ ὄπισθεν, κυττάζει διὰ τῶν βεβαρημένων ὀφθαλμῶν την ὀροφήν, καὶ ἀπαγγέλλει τὸ μάθηµα, ἵνα τὸ ἐκστηθίσῃ. Βλέπω τρίτον, ὅστις, μὴ ἔχων ἕτερον ἄγραφον χάρτην ἐν τῷ οἴκῳ, καὶ ἀδυνατῶν νὰ προμηθευθῇ ἐξ αὐτοῦ κατὰ τὴν προκεχωρηκυῖαν ἐκείνην τῆς νυκτὸς ὥραν, βλέπει, δι’ ἀπροσέκτου τινὸς κινήσεως τῆς χειρός, χεόμενον τὸ μελανοδοχεῖον ἐπὶ τῆς μετὰ κόπου περατωθείσης ἀντιγραφῆς, ἐνῷ γνωρίζει, ὅτι, ὀφείλων νὰ ἐγερθῇ περὶ τὴν 7ην πρωϊνὴν ὥραν, δὲν θὰ λάβῃ καιρόν, ὁ τάλας, νὰ γράψῃ ἐκ νέου τὴν καταρρυπωθεῖσαν ἐργασίαν. Ταράσσεται· προβλέπει τὴν τιμωρίαν· τὸ φάσμα μου παρίσταται ἐνώπιόν του ἀπειλητικόν… Σπεύδει, ἐλπίζων νὰ θεραπεύσῃ, εἰ δυνατόν, τὴν ἐπισυμβᾶσαν συμφοράν. Δράττει σπασμωδικῶς τὸ τετράδιον, ἀπορροφᾷ διὰ τοῦ στόματος, λείχει διὰ τῆς γλώσσης τὴν μελάνην, ἣν πτύει ἐπὶ τοῦ σανιδώµατος, ἐπὶ τῶν τοίχων, — ὅπου φθάσῃ. Δὲν ὑπάρχει θεραπεία. Πτύει, στενοχωρεῖται, ἀπελπίζεται· σχίζει μετ’ ὀργῆς τὸ ἐρρυπωμένον φύλλον· ἀλλ’ εἰς ἐπίμετρον τῆς δυστυχίας, ἔσβυσε, πτύων, τὴν ἐπὶ τῆς τραπέζης λυχνίαν… Εὑρίσκεται μόνος ἐν τῷ σκότει· ὁ φόβος τὸν καταλαμβάνει. Σπεύδει νὰ φύγῃ· κλαίει· βεβαμμένα δ’ ἔχων τὰ χείλη καὶ τὴν ἄκραν τῆς ῥινὸς ἐκ τοῦ μελανοῦ ὑγροῦ, τρέχει πρὸς τὴν ἡμικεκοιμημένην αὐτοῦ μητέρα, καὶ σείων αὐτὴν ἀποτόμως διὰ τῆς χειρός.
— «Μάνα! — τῇ λέγει — δὲν θὰ πάω αὔριο εἰς τὸ σχολεῖο…»
Ἡ ἑνδεκάτη ἐσήμανεν. Ὁ κώδων τοῦ ῥαβδούχου ἀγγέλλει τὴν ἔναρξιν τοῦ μαθήματος. Λαμβάνω ἀνὰ χεῖρας τὸν ἔλεγχον τῆς προσκλήσεως. — ἀναγινώσκω. — Οἱ μαθηταὶ ἀπαντῶσι: — Παρών — ἀπών — παρών — παρών — παρών — ἀπών — παρών — παρών — παρών — παρών — ἀπών — παρών — παρών. Τρεῖς ἀπόντες, ἓν μάθηµα δι’ αὐτοὺς ἀπολεσθέν, τρεῖς σταυροὶ νὰ σημειωθῶσιν ἐν τῷ καταλόγῳ τῆς βαθμολογίας! Δύο τῶν μαθητῶν ἐτόλμησαν, καὶ ἀρχίζουσι νὰ μοὶ ἐξηγῶσι τὴν μὴ προσέλευσιν εἰς τὸ σχολεῖον τῶν ἀπόντων συντρόφων τῶν, ἕκαστος, ἐννοεῖται, κατὰ τὸ αἴσθημα, ὅπερ πρὸς ἐκείνους τρέφει. Τοῖς ἐπιβάλλω σιγήν. — Δέν μοι εἶνε δύσκολον ν’ ἀνεύρω τὰ αἴτια, ἅπερ ἐκώλυσαν τοὺς τρεῖς ἐκείνους μαθητὰς τοῦ νὰ προσέλθωσιν εἰς τὴν παράδοσιν, καὶ τὰ ὁποῖα συνήθως εἰσίν: Ὁ κουρεύς, ὁ ῥάπτης, ὁ βιβλιοδέτης, ὁ πονοκέφαλος, ὁ δαμαλισμός, ὁ κατηραμένος πονόδοντος!!
Ἐγείρεται εἷς μαθητὴς ἐκ τοῦ θρανίου του, πλησιάζει περιδεὴς τὴν ἕδραν, καὶ κατατίθησιν ἐπὶ τῆς τραπέζης μίαν ἀνθοδέσμην. Προσδέχομαι µετ’ εὐχαριστήσεως καὶ ἄλγους τὸ εὔοσμον δῶρόν του. Τέρπομαι ὀσφαινόμενος τὴν ἡδεῖαν ὀσμὴν τῶν δροσερῶν ἀνθέων, καὶ αἰσθάνομαι μίαν τῶν ἀκανθῶν αὐτῶν νύττουσαν τὴν καρδίαν μου. — Ἐνόησα… Ὁ ἐνώπιόν μου μαθητὴς δὲν εἰξεύρει τὸ μάθημα. Ἤκουσεν ὅτι ἀγαπῶ πολὺ τὰ ἄνθη. Διὰ τῆς τρυφερᾶς, ὡς ἐκεῖνος, προσφορᾶς του, θέλει νὰ μὲ ἐξευμενίσῃ. — Ταλαίπωρον παιδίον· ὁ ἀχάριστος διδάσκαλός σου θὰ ἀνταλλάξῃ τὸ δῶρόν σου δι’ ἑνὸς ἴσως… μηδενικοῦ! Ἐγείρεται ἕτερος· διευθύνεται πρὸς τὴν ἕδραν καὶ καταλείπει μικρὰν ἐξ εὐώδους λευκοῦ χάρτου ἐπιστολήν. Τὴν ἀνοίγω. ἀναγνωρίζω λεπτὸν γυναικεῖον χαρακτῆρα καὶ ἀναγινώσκω:
- «Κύριε Καθηγητά,
«Σᾶς παρακαλῶ νὰ συγχωρήσητε τὸ Νῖκο, ἐὰν δὲν ἠξεύρη σήμερον τὸ μάθημα, ἐπειδὴ χθὲς τὸ ἑσπέρας εἶχε δυνατὸν πονοκέφαλον.»
Την ἐπιστολὴν ταύτην ἀπέσπασαν βεβαίως τὰ δάκρυα τοῦ ἀγαπητοῦ τέκνου. Ὦ ἐπιζήμιον, ὦ τρυφερόν, ὦ φιλόστοργον μητρικὸν ψεῦδος!
Βυθίζω τὴν χεῖρα ἐντὸς τῆς κληρωτίδος, νὰ ἐξάγω ἓν δελτίον. Πάντες ἀνορθοῦσι τὸν λαιμὸν καὶ ἀναμένουσι παλμωδῶς ν’ ἀκούσωσι τὸ ὄνομα. Κληροῦται ὁ τέταρτος τοῦ δευτέρου θρανίου. Προσέρχεται νὰ εἴπῃ τὸ μάθημα· εὑρίσκεται πλησίον μου, τῷ λέγω ν’ ἀρχίσῃ. Τὸ πρόσωπόν του πορφυροῦται. Μοὶ ἐγχειρίζει τὸ τετράδιον, καὶ ἐνῷ τὸ λαμβάνω, ἡ χείρ του ἤγγισε τὴν ἰδικήν μου· τὴν αἰσθάνομαι ψυχρὰν ὡς κρύσταλλον! Καταλαμβάνεται ὑπὸ δέους καὶ ὅμως οὐδὲν ἔχει πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὑτοῦ ἀπειλητικὸν ἀντικείμενον, δυνάμενον νὰ τῷ ἐμπνεύσῃ τοιοῦτον. Ἐπὶ τῆς τραπέζης μου, ὡς καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν τοῦ σχολείου, πλὴν τοῦ ἐλαφροῦ τετραγώνου κανόνος καὶ τοῦ κονδυλοφόρου, οὐδὲν ἕτερον ὑπάρχει ξύλον. — Ἡ ἀναπνοή του καθίσταται βραδεῖα, οἱ παλμοὶ τῆς καρδίας του ἀκούονται ταχεῖς. Δι’ ὑποτρεμούσης, σβεννυµένης φωνῆς, ἄρχεται λέγων τὸ μάθημα. Διακόπτεται, ἐπαναλαμβάνει τὰ προλεχθέντα· διακόπτεται πάλιν· καταβάλλει ἀγωνιώδη προσπάθειαν ὅπως ἐξακολουθήσῃ· ὑποτονθορύζει λέξεις τινάς, ἃς οὐδεὶς ἀκούει· — ἐκ τοῦ τελευταίου θρανίου ἐνόμισα ὅτι ἤκουσα ἀσθενῆ τινα φωνήν:
« — Δὲν ἀκοῦμε· δυνατώτερα…»
Τὸν γνωρίζω ἐπιμελῆ, πλὴν δειλὸν ἐκ φύσεως· νευροπαθῆ, εὐεντύπωτον. Βλέπω τοὺς ὀφθαλμούς του ὑγραινομένους. Παλαίει, προσκρούει, συντρίβεται εἰς τὰς ὑφάλους τῆς γραμματικῆς… Τείνω πρὸς τὸν ναυαγὸν τὴν χεῖρα· ἐξάγω αὐτὸν τοῦ κινδύνου· τὸν ἐμψυχόνω· ἀναλαμβάνει κἄπως θάρρος. Οἱ γραμματικοὶ κανόνες ἐξέρχονται μεθ’ ἥττονος δυσκολίας τοῦ στόματός του· ἐνίοτε σκαλόνουσιν εἰς τὸν φάρυγγά του καὶ καταπνίγουσι τὴν φωνήν του. Προσέρχομαι καὶ πάλιν εἰς βοήθειάν του· τοὺς ἐξάγω μετὰ χειρουργικῆς δεξιότητος, χωρὶς νὰ προδίδηται τὸ ἐργαλεῖον. Ἀναπνέει, ἐξακολουθεῖ, τελειόνει, ἢ μᾶλλον τελειόνομεν ὁμοῦ τὸ μάθημα — μάθημα βαθμοῦ ὀκτώ, — βαθμεῦ, ὃν διανέμω μετ’ αὐτοῦ, πλέον ἢ ἀδελφικῶς, κρατῶν ἐγὼ διὰ τὸ μερίδιόν μου μόνον τὸ ἓν τέταρτον.
Κληροῦται δεύτερος. Εἶνε ὁ καλόκαρδος, ἀλλ’ ἐπιλήσμων, φυγόπονος μαθητής. Τὸν θεωρῶ ἐγειρόμενον τοῦ θρανίου καὶ προχωροῦντα βραδέως εἰς τὴν ἕδραν. Γνωρίζω ἐκ τῶν προτέρων ὅτι δὲν ἔγραψε τὴν ἀντιγραφήν, ἢ ὅτι ἐλησμόνησε νὰ φέρῃ εἰς τὸ σχολεῖον τὸ τετράδιον. Σκέπτεται τὴν τιμωρίαν, τὴν νηστείαν, καὶ ἐνθυμεῖται ὅτι, ἀναχωρῶν τὴν πρωίαν ἐκ τῆς οἰκίας, εἶδε τὸν πατέρα κομίζοντα ὀρεκτικώτατον διὰ τὸ γεῦμα φαγητόν, ὅπερ ἐκεῖνος θ’ ἀναγκασθῇ ἴσως νὰ φάγῃ τὴν δείλην παγερόν. Ἡ καρδία μου πονεῖ εἰς τὴν σκέψιν ὅτι θ’ ἀναγκασθῶ νὰ τὸν τιμωρήσω, καὶ ἐπιθυμῶ, εὔχομαι ὅπως, ὁ διευθυντὴς προλαμβάνων, μοὶ ἀνακοινώση εὐπρόσωπόν τινα λόγον πρὸς δικαιολόγησιν ἐκείνου. Οἱ λοιποὶ μαθηταὶ μαντεύουσιν, ἢ μᾶλλον γνωρίζουσι τὴν ἔλλειψίν του καί με θεωροῦσι προσεκτικοὶ νὰ ἀκούσωσι τὴν ἀπόφασίν μου. Καὶ ἐνῷ ἐγὼ παρίσταμαι ἐκεῖ δικαστής, οὗτινος μετὰ δέους ἀκούουσιν ἐκεῖνοι τὰς ἀποφάσεις, ἔχω ἐνώπιόν μου αὐστηροὺς ἐπικριτάς, οἵτινες ἐνδομύχως ἐξελέγχουσι τὰς πράξεις μου, καὶ οἱ ὁποῖοι ἀφώνως, σιωπηλῶς θέλουσί με κατηγορήσει ἐπὶ μεροληψίᾳ, ἐὰν δειχθῶ πρὸς τὸν σύντροφόν των ἐπιεικής· τὸ δ’ ἑσπέρας θὰ καταγγείλωσιν εἰς τὸ οἰκογενειακὸν δικαστήριον, ὅπερ θέλει, ἴσως, ἐπικυρώσει τὴν ἐτυμηγορίαν των. Καὶ ἡ ἕδρα αὕτη, ἥτις δεσπόζει αὐτῶν καὶ ὑψοῦται ὑπερήφανος ἐν μέτρον ὑπὲρ τὰ θρανία των, μεταβάλλεται πολλάκις εἰς ἑδώλιον κατηγορουμένου!
— «Δεῖξέ μου — τῷ λέγω — τὴν ἀντιγραφήν.
Ἐκεῖνος νεύει κάτω τὴν κεφαλὴν καὶ δὲν ἀπαντᾷ.
— Ἐννοῶ… Θὰ μείνῃς σήμερον νῆστις.
Εἰς τὴν τεσσαρακοστιανὴν ταύτην λέξιν, στοιχηματίζω ὅτι ἡ κνίσσα τοῦ οἰκογενειακοῦ φαγητοῦ διῆλθεν ὑπὸ τὴν ῥῖνά του· ἐξέπεμψε μικρὸν στεναγμόν· ἔρριψε λοξὸν βλέμμα πρὸς τοὺς συμμαθητάς του, καὶ συνήντησε δύο ἐξ αὐτῶν τὸ σαρκαστικὸν μειδίαμα.
Θὰ μείνῃ νῆστις! — ἐσκέφθην κατ’ ἐμαυτόν — ἐνῷ ἐγὼ μετὰ δύο ὥρας θὰ φάγω τὸ αἱμοστάζον μπιφτέκι μου, καὶ θὰ κενώσω ἐν οἰκογενειακῇ διαχύσει τὸ ποτήριόν μου. Νὰ περιμένῃ, δῆλα δή, τὸ πτωχὸν 6 — 7 ἀκόμη ὥρας διὰ νὰ φάγῃ τὸ ἀγαπητόν του φαγητὸν, ἐνῷ ἡ πεῖνα δάκνει ἀπὸ τοῦδε τὸν μικρόν του στόμαχον! Ἀλλ’ ἐκεῖνος, ἐνθυμηθεὶς ἴσως τὴν φιλοστοργίαν τῆς ἀγαθῆς δασκάλας, τῆς τρυφερᾶς ταύτης μητρὸς τῶν μαθητῶν μας, ἥτις θὰ τῷ δώση κρυφίως νὰ φάγῃ, λαμβάνει θάρρος, καί, βέβαιος ὤν ὅτι ἐξησφάλισε τὸ γεῦμα, καταγίνεται, ἀναζητεῖ νὰ ἀνεύρῃ μίαν πρόφασιν, μίαν δικαιολόγησιν, ὅπως ἀποφύγη τὴν ἐν τῷ σχολείῳ γραφικὴν τιμωρίαν.— Δεῖξέ μου — τῷ ἐπαναλέγω — τὴν ἀντιγραφήν.
— Τὴν ἀντιγραφήν…
— Λοιπόν! τὴν ἀντιγραφήν· δὲν τὴν ἔκαμες;
— Τὴν ἔκαμα, ἀλλά… τὴν ἐλησμόνησα σπίτι.
— Καὶ διατί νὰ τὴν λησμονήσῃς; Τοῦτο συνέβη καὶ ἄλλοτε, καὶ τότε, ἐνθυμεῖσαι, σὲ ἐσυγχώρησα.
— Δὲν θὰ τὴν λησμονήσω πλέον…
— Ἔτσι μοῦ ἔλεγες καὶ τὴν ἡμέραν ἐκείνην.
— Ἀλλὰ τώρα σᾶς τὸ λέγω ἀληθινά.
— Λοιπὸν ὁμολογεῖς, ὅτι τότε μοῦ τὸ ἔλεγες ψέμμα.
— .....
— Φέρε μου ἐδῶ τὴν Χρηστομάθειαν.
Τρέχει ἀμέσως εἰς τὸ θρανίον του, καὶ μοὶ κομίζει τὸ αἰτηθὲν βιβλίον.
— Ἀλλ’ ἡ Χρηστομάθεια αὐτὴ δὲν εἶναι ἡ ἰδική σου!.... Εἶνε τοῦ Τάκη… Ἠθέλησες λοιπὸν νὰ μὲ ἀπατήσῃς! Ἀλλὰ δὲν τὸ ἐπέτυχες. Σὲ εἶδα, ποῦ τὴν πῆρες τώρα ἀπὸ αὐτὸν. Ἔπειτα, ἐγὼ τὴν ἀναγνωρίζω καὶ ἀπὸ ἓν ἄλλο διακριτικόν· ἡ Χρηστομάθεια αὐτὴ ἔχει ἐδῶ, νά, μίαν μικρὰν μισοσβυμμένην χαλκομανίαν… — Δὲν εἶνε ἀλήθεια, Τάκη;;
Καὶ ὁ ἐνώπιόν μου παῖς, νομίσας ὅτι εὗρε τέλος τὸν ἀκαταμάχητον λόγον — τὸν ὁποῖον σχεδὸν ἐμάντευσα — προσκτᾷ κἄπως θάρρος, καί:
— Τὴ δική μου — σπεύδει νὰ εἴπῃ — δὲν μοῦ την ἔδεσε ἀκόμα ὁ βιβλιοδέτης.
— Ἆ, τὸν ἀχρεῖον βιβλιοδέτην!
Ἐνῷ δ’ ἐκεῖνος ὑφίσταται τὴν ἀνάκρισιν ταύτην, ἐγὼ οὐχ ἧττον σκέπτομαι νὰ εὕρω τρέπον, ὅπως τὸν ἀπαλλάξω τῆς ἐπιβληθείσης τιμωρίας· μετὰ βραχεῖαν δὲ σιγήν. προσθέτω:
—Ἄκουσε· ἐὰν μοῦ εἰπῇς καλὰ σήμερον τὸ μάθημα, ἐγὼ σοῦ συγχωρῶ την ἔλλειψίν σου, καὶ σὲ ἀφίνω νὰ σχολάσῃς. — Ἀλλά — ἐσκέφθην κατ’ ἐμαυτόν — ἐὰν δὲν ἠξεύρῃ τὸ μάθημα — καὶ ἀμφέβαλλον ἐὰν τὸ ἠξεύρῃ — ἡ θέσις αὐτοῦ θὰ ἐπιβαρυνθῇ ἔτι μᾶλλον, εἰς δὲ τὴν τιμωρίαν τῆς νηστείας θὰ προστεθῇ καὶ ἡ ἐλάττωσις τοῦ βαθμοῦ, ἢ νὰ εἴπω κάλλιον τὸ μηδενικόν! Ἐφοβήθην μήπως ἡ πρότασίς μου ὑπῆρξεν ἀπερίσκεπτος, καθότι ὤφειλον νὰ ἐνθυμηθῶ, ὅτι τὴν προτεραίαν εἴχομεν ἑορτήν· ἔχω δὲ παρατηρήσει ὅτι ὁσάκις προηγεῖται τῆς ἡμέρας τοῦ μαθήματος ἑορτή, ἢ καὶ ἕπεται αὕτη, ὀλίγοι εἰσὶν οἱ μαθηταί, οἵτινες προσέρχονται εἰς τὸ σχολεῖον παρεσκευασμένοι.
Παρετήρησα ὅτι ἡ πρότασίς μου τὸν ἐνέβαλεν εἰς ἀμηχανίαν, καὶ ὁμολογῶ ὅτι ἤρχισα καὶ ἐγὼ ἀμηχανῶν, ὅταν ὁ διευθυντὴς εἰσάγει εἰς τὸ δωμάτιον τὸν κύριον Ζ***
Ἦτο τοῦ μαθητοῦ ὁ πατήρ, ὅστις μοὶ ζητεῖ τὴν ἄδειαν νὰ παραλάβῃ μεθ’ ἑαυτοῦ τὸ τέκνον του, καὶ τὸ ὁδηγήσῃ εἰς τὸν ῥάπτην.
Ἀνέπνευσα. Εὐλογημένοι ἔστωσαν οἱ ῥάπται!
Βυθίζω ἐκ νέου τὴν χεῖρα εἰς τὴν κληρωτίδα. Αἱ μικραὶ κεφαλαὶ ἀνεγείρονται. Οἱ μελετήσαντες ἐκ τῶν μαθητῶν ἀνυπομονοῦσι νὰ ἐξέλθωσιν εἰς τὸ μάθημα, καί — εἶναι μία ἀλλόκοτος ἰδική μου πρόληψις — οἱ πλεῖστοι τούτων κληρόνονται σχεδὸν πάντοτε τελευταῖοι! Πεισμόνω κατὰ τῆς τύχης, ἥτις φαίνεται προτιμῶσα τοὺς ὀλιγώτερον ἐπιμελεῖς, ἀλλ’ ὀφείλω ἀπεναντίας νὰ τῶν εὐχαριστήσω, ὅτι μὲ ἀποζημιοῖ γενναίως διὰ τὴν δοκιμασθεῖσαν προηγουμένως στενοχωρίαν καὶ ἀπογοήτευσιν. — Κληροῦται ὁ δεύτερος τοῦ πρώτου θρανίου. Δὲν τῷ εἶπον ἀκόμη ν’ ἀρχίση, καὶ αὐτὸς ἤρχισεν ἤδη, καὶ προχωρεῖ μετ’ ἀκατασχέτου γοργότητος. Τῷ ἐπιτάσσω νὰ παύσῃ καὶ ἐπαναρχίσῃ, ὁπόταν ἐγὼ δώσω τὸ σημεῖον τῆς ἐνάρξεως. — Ἐπαναρχίζει τὸ μάθηµα μετὰ τῆς αὐτῆς πάντοτε ζέσεως· τὸ τελειόνει· — δὲν ἔκαμε τὸ διαβολάκι οὔτε ἓν λάθος! — Γράφει γαλλιστὶ ἐπὶ τοῦ μαυροπίνακος, καθ’ ὑπαγόρευσίν μου, καὶ δὲν εὑρίσκω τίποτε τὸ ἀνορθόγραφον, ἢ τὸ ἄλλως ἐσφαλμένον ὅπως διορθώσω. — «Εὖγε!» — τῷ λέγω — «παιδί μου.» — «Εὖγε!» — Ἐγείρεται ἕτερος, ἐφάμιλλος τοῦ προηγουμένου. — «Λαμπρά! ἀξιόλογα! εὖγε!» — Ἔρχεται τρίτος — τέταρτος — πέμπτος — ἕκτος, — ἅπαντες ἄριστοι μαθηταί. Ἡ καρδία μου σκιρτᾷ, πληροῦται ἀγαλλιάσεως, βλέποντος ἀναπτυσσόμενον, βλαστάνοντα τὸν σπόρον. ὃν ἔρριψα ἐκεῖ, καὶ τὸν ὁποῖον ἀρδεύω διὰ τοῦ ἱδρῶτός μου. Ἐνθουσιῶ, καὶ μόλις κρατοῦμαι ἀπὸ τοῦ νὰ σφίγξω αὐτοὺς εἰς τὰς ἀγκάλας μου. Τότε στρέφομαι πρὸς τοὺς λοιπούς, καὶ διὰ διακεκομμένης ἐκ τῆς συγκινήσεως φωνῆς:
— Διατί — τοῖς λέγω, — παιδιά μου, δὲν μοῦ λέγετε καὶ σεῖς ἔτσι λαμπρὰ τὸ μάθημα; Διατί θέλετε νὰ λυπῆτε ἐμὲ καὶ τοὺς καϋμένους τοὺς γονεῖς σας μὲ τὴν ἀμέλειάν σας;
Αἱ λέξεις αὗται, προφερθεῖσαι μετὰ τόνου περιπαθοῦς, ἤγγισάν τινων τὴν εὐαίσθητον, τὴν ἁπαλὴν καρδίαν, διότι βλέπω πορφυρούμενα τὰ μικρὰ αὐτῶν πρόσωπα καὶ διακρίνω ἀναβλύζοντα ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν δάκρυα τύψεως καὶ μεταμελείας…
Εὐλογημένα ἔστωσαν τὰ δάκρυα ἐκεῖνα! Εἴθε, ἀναμιγνυόμενα μετὰ τοῦ ἱδρῶτός μου, ν’ ἁπαλύνωσι τὸ ἔδαφος, καὶ ἀμείψωσι τοὺς πρὸς ἀνάσκαψιν αὐτοῦ ἐπιμόχθους τοῦ καλλιεργητοῦ ἀγῶνας! — Ὤ, ἐὰν ἐγνώριζον, ὅτι οἱ μικροὶ ἐκεῖνοι δὲν θὰ κατεχρῶντο τὴν πρὸς αὐτοὺς στοργήν μου, θὰ κατηρχόμην ἀπὸ τῆς ἕδρας, θὰ ἐνηγκαλιζόμην αὐτοὺς, καὶ, θωπεύων ἀνὰ μίαν τὰς μικρὰς ἐκείνας κεφαλάς, θὰ προσέθετον:
— Μάθετε, τέκνα μου, ὅτι σᾶς ἀγαπῶ ὅλους ἐξ ἴσου· ὅτι ἐργάζομαι, κοπιῶ διὰ τὸ μέλλον, τὴν εὐδαιμονίαν σας. Ἐὰν ἠξεύρατε τὶ πόνον αἰσθάνεται ἡ ψυχή μου, ὅσαις φοραὶς μὲ ἀναγκάζετε νὰ σᾶς τιμωρήσω, καὶ τί πίκραν δοκιμάζω, ὅταν ἡ ἀμέλειά σας μὲ κάμνῃ νὰ σηµειόνω, σιμὰ εἰς τὸ ὄνομά σας, τὸ ἐντροπιασμένο, τὸ ποταπὸ ἐκεῖνο σημεῖο, εἶμαι βέβαιος, ἐπειδὴ γνωρίζω πῶς καὶ σεῖς μ’ ἀγαπᾶτε, ὅτι κανένα ἀμελῆ μαθητὴν δὲν θὰ ἀπαντοῦσα ἐπάνω εἰς αὐτὰ τὰ θρανία.
Καὶ σεῖς, τῶν μαθητῶν μου γονεῖς, οὓς βλέπομεν μόνον κατὰ τὰς ἡμέρας τῶν ἐνιαυσίων δοκιμασιῶν, δὲν γνωρίζετε, δὲν ἐζητήσατε οὐδέποτε ἴσως νὰ γνωρίσετε τοὺς μόχθους, τοὺς ἀγῶνας, οὓς ἐγώ, ὁ ἀκάματος διευθυντής, καὶ οἱ λοιποὶ ἐν τῷ ἐπιπόνῳ ἔργῳ ἀξιόλογοι σύντροφοί μου, καταβάλλοµεν, καὶ τὰς πικρίας, ἃς καθημερινῶς δοκιμάζομεν, ὅπως σᾶς ἀποδώσωμεν τελείαν, συμπεπληρωμένην τὴν εἰς ἡμᾶς παραδοθεῖσαν ὑφ’ ὑμῶν ἀτελῆ δημιουργίαν σας!
- Ἐν Ζακύνθῳ, Φεβρουάριος 1891.
Ανδρεασ Μαρτζωκησ
- ↑ ΣΗΜ. Μετ’ εἰλικρινοῦς χαρᾶς δημοσιεύομεν ὧδε τὸ πλῆρες τρυφερότητος καὶ ἀττικῆς χάριτος δημοσίευμα τοῦ συμπαθοῦς Ζακυνθίου ποιητοῦ κ. Μαρτζώκη, ἐν ᾧ διὰ λεπτῶν ἅμα καὶ ζωηρῶν χρωμάτων ἐξεικονίζεται ἐν μικρογραφίᾳ ὁ ἀφελὴς καὶ ἀθῶος μικρόκοσμος τῶν ἁβρῶν μαθητῶν ἐν τῇ τάξει τῆς παραδόσεως. Εἶνε τόσον πιστὴ καὶ ἀληθὴς καὶ ζωντανὴ ἡ εἰκὼν καὶ μετὰ τοιαύτης ψυχολογικῆς ἀκριβείας περιγράφονται αἱ ἐνώπιον τοῦ διδασκάλου συγκινήσεις καὶ τὰ αἰσθήματα τῆς τρυφερᾶς ἡλικίας τῶν Σχολείων, ὥςτε ἐσμὲν βέβαιοι ὅτι οἱ ἀναγνῶσται τοῦ Ἡμερολογίου θὰ ἀνεύρωσι καὶ τὴν ἰδίαν ἑαυτῶν εἰκόνα, ἀναπολοῦντες τὰς εὐφροσύνους ἀναμνήσεις τῶν εἰς τὰ βάθρα τῶν Σχολείων παιδικῶν των χρόνων.