Εθνικόν Ημερολόγιον του Έτους 1892/Δημήτριος Βερναρδάκης
| ←Ἀσμάτιον τονισθὲν ὑπὸ τοῦ καθηγητοῦ τοῦ ὠδείου Σ. Λακαλαμίτα | Ἐθνικὸν Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1892 Δημήτριος Βερναρδάκης |
Ὁ χρησμὸς τῆς μαγίσσης→ |
Δ. Βερναρδάκης
ποιητικὸς καὶ φιλολογικὸς βίος τοῦ Δημητρίου Βερναρδάκη ἀποβαίνει ἀδύνατον βεβαίως νὰ ἐξεικονισθή πλήρης εἰς τὰς στενὰς ᾧδε σελίδας τοῦ Ἡμερολογίου διότι ἀναντιρρήτως ὁ Βερναρδάκης ἀποτελεῖ ὅλως ἰδιάζουσαν φυσιογνωμίαν ἐν τῇ συγχρόνῳ ἑλληνικῇ γραμματολογίᾳ, πρὸς ἀκριβῆ τῆς ὁποίας ὑποτύπωσιν θ’ ἀπῃτεῖτο διπλάσιος ἴσως χῶρος τοῦ ἀνὰ χεῖρας βιβλίου. Προλαμβάνομεν ὅθεν νὰ εἴπωμεν ὅτι διὰ τῶν ὀλίγων ἐνταῦθα γενικῶν γραμμῶν σκοποῦμεν ἁπλῶς νὰ δώσωμεν ἀμυδράν τινα.εἰκόνα τοῦ περιφανοῦς ποιητοῦ καὶ συγγραφέως εἰς τοὺς ἡμετέρους ἀναγνώστας.
Ὁ Βερναρδάκης, ἕλκων τὴν καταγωγὴν πρὸς πατρὸς ἐκ Κρήτης[1], ἐγεννήθη ἐν Μιτυλήνῃ, τῇ γενεθλίῳ τῆς ἑαυτοῦ μητρός, τὸν νοέµβριον τοῦ 1833. Καταρτισθεὶς αὐτόθι εἰς τὰς πρώτας ἐγκυκλίους σπουδὰς μετέβη εἰς Ἀθήνας καὶ ἐνεγράφη ἐν τῷ Πανεπιστημίῳ ὡς φοιτητὴς τῆς φιλολογίας, εἰς ἣν ἐνεβάθυνε μετ’ ἐκτάκτου ζήλου µεταβὰς εἶτα καὶ εἰς Γερμανίαν, ἔνθα ἀνηγορεύθη διδάκτωρ τῷ 1860. Τὰ σπάνια ποιητικὰ καὶ λογογραφικὰ χαρίσµατα ἐξεδηλώθησαν αὐτῷ ἀπὸ νεαρᾶς ἡλικίας, διότι σπουδαστὴς ἔτι ὧν κατεγίνετο εἰς ποικίλα δημοσιεύματα, δι’ ὧν μάλιστα προςεπορίζετο καὶ τὰ μέσα τοῦ ζῆν.
Εἰκοσαέτης μόλις ἐδημοσίευσε τὸ ποιητικὸν αὑτοῦ πρωτόλειον, τὴν Γραομυομαχίαν, ἔπος ἡρωϊκοκωμικὸν εἰς ἰάμβους, ὁ ἀδόκιμον μὲν ποιητικὸν σχεδίασμα ἀλλὰ μεστὸν οὐκ ὀλίγον πνεύματος καὶ καλλιεπείας, προςόντα τὰ ὁποῖα ἔμελλον ν’ ἀναλάμψωσι βραδύτερον ἐν τῷ περιπαθεῖ ποιητῇ τῆς Μερόπης καὶ τῆς Εὐφροσύνης. Τὸ αὐτὸ ἔτος ἐξέδοτο τὸν Πλάνητα, ποίημα ἐπικόν, τυχὸν εὐμενοῦς κρίσεως ἐν τῷ ποιητικῷ διαγωνίσματι τοῦ 1854. Τὸ ἀκόλουθον ἔτος μετέφρασε τὴν πολύκροτον Ἱστορίαν τῆς Ῥωσικῆς Αὐτοκρατορίας τοῦ Καραμσίνου, ἧς ἐξέδωκε καὶ δύο πρώτους τόμους, οὓς ἐπλούτισε διὰ πλείστων ἱστορικῶν καὶ κριτικῶν σημειώσεων. Τῷ 1856 ἐφιλοτέχνησε τὴν Εἰκασίαν, ποίημα ἐπικὸν εἰς δεκαπεντασυλλάβους, βραβευθὲν ἐν τῷ ποιητικῷ διαγωνισμῷ διά τε τὴν ἀνθηρότητα τῆς γλώσσης, τὴν τρυφερότητα τοῦ αἰσθήματος καὶ τὴν µελῳδικότητα τῶν στίχων. Βραδύτερον τῷ 1859 ἐν Γερμανίᾳ διατρίβων ἔγραψε τὴν Μαρίαν Δοξαπατρῆ καὶ τοὺς Κυψελίδας. Περὶ τὰ τέλη τοῦ ἐπιόντος ἔτους 1860 ἐπανελθὼν ἐξ Εὐρώπης ἐδέχθη τὴν προςενεχθεῖσαν αὐτῷ ἕδραν ἐν τῷ Ἐθνικῷ Πανεπιστημίῳ τῆς Ἑλληνικῆς Φιλολογίας καὶ τῆς Γενικῆς Ἱστορίας, ποιήσας ἔναρξιν τῶν παραδόσεων αὐτοῦ τὴν 20ὴν Ἰανουαρίου τοῦ 1862 διὰ λόγου ἐναρκτηρίου, οὗ τὸ ρητορικὸν κάλλος, ἡ ἐπαγωγὸς χάρις καὶ σαφήνεια, ἡ ἐμβρίθεια καὶ τὸ παραστατικὸν τῶν ἰδεῶν ἐκράτυναν τὴν περὶ αὐτοῦ προηγηθεῖσαν ἀρίστην φήμην. Ὡς καθηγητὴς τῆς Ἱστορίας ἐν τῷ Πανεπιστημίῳ κατέλιπεν ἀξιομνημόνευτον ἐποχήν. Εἰς τὰς παραδόσεις αὐτοῦ συνωστίζοντο ἀθρόοι καὶ μέχρις ἀποπνιγμοῦ οὐ μόνον οἱ φοιτηταὶ πασῶν ἀνεξαιρέτως τῶν Σχολῶν, ἀλλὰ καὶ πλεῖστοι ἔξωθεν λόγιοι, βιομήχανοι, ἔμποροι, καὶ πάσης τάξεως ἀστοὶ πλημμυροῦντες καὶ τὰς παρακειμένας αἰθούσας, τοὺς διαδρόμους, τὰ ὑπόστοα καὶ τὰ προπύλαια ἔτι αὐτὰ τοῦ Πανεπιστημίου, ὅπως ἐνωτισθῶσι τῆς μελισταγοῦς εὐφραδείας τοῦ σοφοῦ ἱστορικοῦ, ἀπὸ τὰ χείλη τοῦ ὁποίου ἐξηρτᾶτο ὅλον ἐκεῖνο τὸ συμπαγὲς ἑκάστοτε πλῆθος καὶ ὅςτις ἐγνώριζε νὰ ἠλεκτρίζῃ αὐτὸ εἰς ἐνθουσιασμὸν πρὸς τὰ διδάγματα τῆς ἐθνικῆς ἡμῶν ἱστορίας. Τὸν Δεκέμβριον τοῦ 1863 ἐδημοσίευσε τὴν περισπούδαστον πραγματείαν: Τρία μαθήματα περὶ Ὁμήρου καὶ Ὁμηρικοῦ ζητήματος, δι’ ἧς ἐπεσφραγίσθη ἡ περὶ τὴν ἀρχαίαν φιλολογίαν δεινότης τοῦ Βερναρδάκη. Ἀλλ’ ἔτι μᾶλλον ἐστερέωσεν αὐτὴν ἐν τῇ συνειδήσει καὶ τῶν ἀλλοδαπῶν σοφῶν ἑλληνιστῶν, ὅταν, σπουδαστὴς ἔτι ὧν ἐν Γερμανία, συνέθετο κατ’ ἐντολὴν τῶν αὐτόθι ὁμογενῶν συσπουδαστῶν ᾠδὴν πινδαρικὴν ἐπὶ τῇ εἰκοσιπενταετηρίδα τοῦ Φιλέλληνος Θειρσίου, ἣν ὁ σοφὸς ἐν Γοτίγγῃ ἑλληνιστὴς Ἐλλισσὲν δημοσιεύσας ἐν τῷ ὑπ’ αὐτοῦ ἐκδιδομένῳ περιωνύμῳ περιοδικῷ ἀποφαίνεται ὅτι ἐξ ὅλων τῶν ἐπὶ ἑλληνομαθείᾳ φημιζομένων φιλολόγων καὶ μυστῶν τῆς ἀρχαίας γλώσσης ὅσοι ἔγραψαν κατὰ τὸ ἀρχαῖον ἰδίωμα, μόνον δύο ᾠδὰς κρίνει ἀπταίστως καὶ καθ’ ὅλους τοὺς κανόνας γεγραμμένας, ἐκείνην τοῦ Βερναρδάκη καὶ ἑτέραν τοῦ Φιλίππου Ἰωάννου.
Ἐκτὸς τῶν ποιητικῶν καὶ τῶν καθαρῶς φιλολογικῶν ἔργων ὁ Βερναρδάκης ἠσχολήθη περὶ τὴν ἐκπόνησιν καὶ πλείστων διδακτικῶν βιβλίων, τὰ ὁποῖα ἔτυχον ἀρίστης ὑποδοχῆς ὑπὸ του διδασκαλικοῦ κόσμου καὶ εἰςήχθησαν πρὸς χρῆσιν τῶν διαφόρων σχολείων, κριθέντα ὡς καταλληλότατα διά τε τὸ εὐμέθοδον, τὴν ὀργανικὴν κατάταξιν τῆς ὕλης καὶ τὴν σαφήνειαν τῆς φράσεως, ἐν γένει δὲ ὡς ἐκπεπονημένα κατὰ τὰς νεωτέρας ἀπαιτήσεις τῆς παιδαγωγικῆς ἐπιστήμης, ἧς καὶ ταύτης εἶνε μύστης καὶ κάτοχος. Καὶ δὲν το δυνατὸν νὰ γίνῃ ἄλλως. Ὁ Βερναρδάκης, ὅςτις κατεῖχε τὴν σπανίαν δύναμιν τοῦ νὰ σαγηνεύῃ διὰ τῆς διδασκαλίας του καὶ νὰ καθιστᾶ αὐτὴν ἐπαγωγὸν καὶ ἐποικοδομητικήν, δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ μὴ κατέχη ἐπίσης τὴν ἰδιοφυΐαν τῆς συγγραφῆς καταλλήλων διδακτικῶν βιβλίων. Θὰ ἦτο μάταιον νὰ ἐκθέσωμεν ἐνταῦθα λεπτομερῆ σημείωσιν τῶν ὅσων συνέγραψε καὶ ἐξέδωκε χάριν τῆς σπουδαζούσης ἑλληνικῆς νεολαίας. Σημειοῦμεν μόνον ὅτι ἐξ αὐτῶν ἡ Ἱερὰ Κατήχησις καὶ ἡ Ἱερὰ Ἱστορία πανηγυρικῶς ἐβραβεύθησαν τῷ 1872 εἰς τὸν ἐπὶ τούτῳ προκηρυχθέντα ὑπὸ τοῦ ἐν Κωνσταντινουπόλει Πατριαρχείου διαγωνισμόν. Τῷ 1876 ἐφιλοπόνησε τὴν Εὐφροσύνην δρᾶμα πεντάπρακτον εἰς ἰάμβους, διδαχθὲν ἀπὸ τῆς ἐν Ἀθήναις ἑλληνικῆς σκηνῆς. Τὸ αὐτὸ ἔτος ἔγραψε πραγματείαν περὶ Ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς, μεγάλως ἐκτιμηθεῖσαν ὑπὸ τῶν εἰδότων. Τῷ 1888 ἐξέδοτο τὰς Φοινίσσας τοῦ Εὐριπίδου μετὰ πλείστων ἑρμηνευτικῶν καὶ κριτικῶν σχολίων μεγίστης φιλολογικῆς σημασίας. Εἰς τὸν δεινὸν καὶ ἀριστοτεχνικὸν κάλαμον τοῦ Βερναρδάκη ἀποδίδεται ὁμοφώνως καὶ ἡ πρό τινος χρόνου ἐν τῇ Νέᾳ Ἡμέρᾳ τῆς Τεργέστης δημοσιευθεῖσα τὸ πρῶτον ἐπιστημονικωτάτη διατριβή· Ψευδαττικισμοῦ ἔλεγχος, καὶ ἡ σχετικὴ πρὸς ταύτην: Ἐπιστολὴ περὶ ἐπιστολῆς, κλπ.
Πλὴν τῶν ἄνωθι μνημονευθέντων ἔργων ὁ Βερναρδάκης ἐδημοσίευσε κατὰ καιροὺς καὶ εἰς διαφόρους ἐφημερίδας καὶ περιοδικὰ πλείστας ὅσας διατριβὰς ἐπιστημονικάς, καλλιτεχνικάς, πολιτικάς, γλωσσολογικάς, κριτικὰς καὶ πάσης φύσεως ἐπὶ παντοίων ζητημάτων τῆς ἡμέρας. Ἀπὸ τινων δ’ ἐτῶν ἰδιωτεύων ἐν Μιτυλήνῃ οὗ παύεται συγγράφων καὶ μοχθῶν ὑπὲρ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων, πλεῖστα εἰςέτι φιλοπονήσας ἀνέκδοτα ποιητικά, φιλολογικὰ καὶ ἱστορικὰ ἔργα, ἐν οἷς καὶ τὴν πολύτιμον Γενικὴν Ἱστορίαν, ἧς προςεχῶς ἡ ἔκδοσις γενήσεται γενναιόφρονι δαπάνῃ τοῦ ἐν Ἀλεξανδρείᾳ ὁμογενοῦς κ. Ἀβέρωφ.
Ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ τῶν βιογραφικῶν τούτων σημειώσεων παρατιθέμεθα ᾧδε τὸ ἐν τῇ Α′ πράξει τῆς Εὐφροσύνης ἐξαίρετον φάσμα τῆς Μαγίσσης, τὸ ὁποῖον μὴ ἄλλως τε πολὺ γνωστόν, ἐσμὲν βέβαιοι ὅτι ἀναγνωσθήσεται ἀπλήστως καὶ ὑπ’ ἐκείνων ἀκόμη, οἵτινες καὶ ἄλλοτε ἴσως ἐνετρύφησαν εἰς τοὺς γλυκεῖς καὶ τρυφεροὺς αὐτοῦ στίχους.
- ↑ ΣΗΜ. Ἀπορίας ἄξιον εἶνε ὅτι τινές, τίς οἶδεν ἐκ τίνων ὑπολογισμῶν ἀναχωροῦντες, ἠθέλησαν ν᾿ ἀμφισβητήσωσι τὴν ἐκ Κρήτης καταγωγὴν τοῦ Βερναρδάκη, ἰσχυρισθέντες ὅτι τὸ ἀληθὲς δῆθεν ἐπώνυμον αὐτοῦ εἶνε Τρανταλίδης, ἐνῷ ἐξ ἐπισήμων ἐγγράφων τῆς ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, τὰ ὁποῖα ἔχομεν ὑπ’ ὄψιν, καταφαίνεται ὅτι ὁ πατὴρ αὐτοῦ ὠνομάζετο Νικόλαος Μπεναρδάκης, καὶ ἀνῆκεν εἰς τὸν ἱστορικὸν φερώνυμον οἶκον τῆς Κρήτης. Εἰς τὴν ἀστείαν ταύτην πλάνην προήχθησαν, φαίνεται, ἐκ τοῦ ὅτι ὁ Βερναρδάκης ἐν τῷ προλόγῳ βιβλιαρίου τινὸς, ὅπερ ἐδημοσίευσε μόλις εἰκοσαέτης, ἐπιγραφομένου τὸ Τρωγάλιον, ὑπεγράφετο Δ. Τρανταλίδης Βερναρδάκης, προςθεὶς τουτέστι πλὴν τοῦ πατρικοῦ, καὶ τὸ τῆς ἑαυτοῦ μητρὸς οἶκογενειακὸν ἐπίθετον.