Εθνικόν Ημερολόγιον του Έτους 1891/Αναμνήσεις εκ της θαλάσσης
| ←Εἰς τὴν Ἰταλίαν | Ἐθνικὸν Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1891 Συγγραφέας: Ἀναμνήσεις ἐκ τῆς θαλάσσης |
Δὲν εἶνε…→ |
ΒΑΔΙΖΩΝ πρωΐαν τινὰ ἐπὶ τῆς ὁδοῦ Πατησίων ἀνελογιζόμην τίνι τρόπῳ ἠδυνάμην νὰ ἀνταποκριθῶ εἰς τὴν εὐμενῆ πρόσκλησιν τοῦ ἀγαπητοῦ ἐκδότου τοῦ ἀνὰ χεῖρας Ἐθνικοῦ Ἡμερολογίου κ. Σκόκου, περὶ τίνος ἀντικειμένου νὰ γράψω, ὅτε σκηνή τις συμβᾶσα εἴς τινα ἔφιππον ἱερέα ἐρχόμενον ἐκ τῆς ἐξοχῆς μοὶ ἐπανέφερεν εἰς τὴν μνήμην γλυκείας ἀλλ’ ἀορίστους καὶ συγκεχυμένας ἀναμνήσεις ἐκ τῆς θαλάσσης. Τῶν ἀναμνήσεων τούτων τινὰς ἀπεφάσισα νὰ ῥίψω ἐπὶ τοῦ χάρτου. Εἶχον ἤδη τὴν ἐκλογὴν τοῦ θέματος.
Βεβαίως ὁ εἱρμὸς τῶν ἰδεῶν μου δὲν θέλει φανῆ εἰς τὸν ἀναγνώστην ἄψογος. Μεταξὺ ἐφίππου ἱερέως καὶ θαλασσίων ἀναμνήσεων δὲν φαίνεται ἐκ πρώτης ὄψεως ἡ ἑνωτικὴ γραμμή. Ἐν τούτοις προβαίνω εἰς τὴν ἀφήγησίν μου.
Τὸν ἱερέα τοῦτον συνήντησα κατὰ τὸ μέσον τῆς ὁδοῦ, ὅθεν στροφὴ πρὸς δεξιὰ ἄγει εἰς τὸ πεδίον τοῦ Ἄρεως. Τὸ σῶμα του ἀνεδύετο, ὡς ἀπὸ τῶν κυμάτων ἡ Ἀφροδίτη, ἐκ μέσου πλαισίου καλάθων ὀπωρῶν, δι’ ὧν εἶχε περιβάλει τὸν δύσμοιρον ἵππον.
Οἶκτον βαθὺν ἐνέπνεε τοῦ ἵππου τούτου ἡ θέα. Μὲ τὴν κεφαλὴν σχεδὸν προσψαύουσαν τὴν γῆν, τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐσβεσμένους, λιπόσαρκος, μὲ τὰς πλευρὰς μετρουμένας ὑπὸ τὸ δέρμα, ὡς νομεῖς διερρηγμένου πλοίου, ἔσυρε δυσπνοῶν μετὰ ρόγχου τοὺς τρέμοντας πόδας του, ἀδιάφορος πρὸς τὰ περὶ αὐτόν, ἀναίσθητος πρὸς τὰ σκληρὰ κτυπήματα, ἅτινα ρυθμικῶς κατῆγε διὰ τῆς ὀζώδους ῥάβδου ἐπὶ τοῦ τραχήλου του, ἐπ’ αὐτῆς τῆς ταλαιπώρου κεφαλῆς του ὁ ἱερὸς ἀναβάτης του ἦτο ἀποτετυπωμένη ἐπὶ τῆς μορφῆς τοῦ δυσμοίρου ζώου ἀδρανὴς ἐγκαρτέρησις, ἣν παρατηρεῖ τις καὶ ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων ἐκείνων, οἵτινες ἔπαυσαν ζῶντες πολὺ πρὶν ἀποθάνωσιν.
Αἴφνης μακρόθεν ἐκ τοῦ βάθους τοῦ πεδίου ἠκούσθησαν ἦχοι στρατιωτικοῦ σαλπίσματος. Ἠσκεῖτο ἐκεῖ μία ἱππαρχία. Ἡ σάλπιγξ ἐσήμαινε προσβολήν, ἡ δὲ πυκνὴ φάλαγξ ὡς ἓν σῶμα ἔβαινεν ἀκάθεκτος.
Ὁ κατεσκληκὼς ἵππος ἐστήλωσεν ἀμέσως τοὺς πόδας· ἄμορφοι εἰκόνες, ἀναμνήσεις ἀόριστοι περιεδινοῦντο τὴν στιγμὴν ἐκείνην πρὸ τῆς κεκμηκυίας μνήμης του. Παρευθὺς αἴγλη τις σφρίγους καὶ στρατιωτικοῦ μένους διεχύθη ἐπὶ τῆς ἐσβεσμένης μορφῆς του· ὕψωσε τὴν κεφαλήν, ἔκαμψεν ὑπερηφάνως τὸν αὐχένα, ὠσφράνθη διὰ τῶν μυκτήρων τὸν ἀέρα, τανύσας δὲ τοὺς πόδας ἔρρηξε παρατεταμένον χρεμετισμὸν καὶ ὡς βέλος ὥρμησε πρὸς τὴν πεδιάδα χωρίς ὁ ἀναβάτης του νὰ δυνηθῆ νὰ τὸν συγκρατήσῃ. Δὲν ἦτο χρεμετισμὸς ἐκεῖνος, ὄχι· ἦτο κραυγὴ ὀδύνης καὶ χαρμόσυνος μουσικὴ ἐν ταυτῷ, θρῆνος καί λυγμὸς παραμυθίας δακρύγελως. Τὸν εἶδον ἔπειτα λαμβάνοντα θέσιν εἰς τὸ ἀριστερὸν τῆς φάλαγγος, ὑπερήφανον, σφριγῶντα καὶ μετέχοντα μετὰ σθένους τοῦ φρενητιώδους καλπασμοῦ. — Ὁ μοναχὸς κατ’ ἐκείνην τὴν στιγμὴν εἶχε διωρισθῆ ἀκουσίως ὑπὸ τοῦ ἵππου του ἱερεὺς τοῦ Συντάγματος.
Ἐγέλων οἱ παρεστῶτες διὰ τὸ πάθημα τοῦ ἱερέως, ἐμοῦ δέ, ὁμολογῶ τοῦτο μεθ’ ὅλον τὸν ἀσφαλῆ κίνδυνον τοῦ γελοίου, ἐπληρώθησαν δακρύων οἱ ὀφθαλμοὶ διὰ τὸν γέροντα ἵππον.
Ταλαίπωρος ἀπόμαχος! Ἐπὶ μακρὰ ἔτη διήγαγε μετὰ τῶν συντρόφων του τὸν εὔθυμον ἐν κοινῷ βίον τοῦ στρατῶνος, τῶν στρατιωτικῶν πορειῶν, τῶν τερπνῶν καταυλισμῶν τῆς ἑσπέρας, ὅτε αἱ τρυφεραί θωπεῖαι τοῦ στρατιώτου τὸν ἀπεζημίουν δαψιλῶς διὰ τοὺς μόχθους τῶν ἀσκήσεων καὶ τῶν πορειῶν. Μάχας δὲν ηὐτύχησε νὰ ἴδῃ. Τὸν ἐμέθυον ἐν τούτοις ἐπὶ μακρὸν τῆς σπάθης ἡ κλαγγή, τὰ ἀριπρεπῆ σαλπίσματα. Ὅταν δὲ τὰ ἔτη ἐβάρυναν ἐπ’ αὐτοῦ, ὅταν κατέστη ἄχρηστος, δὲν ἔσχον τόσον πρὸς αὐτὸν οἶκτον, ὥστε νὰ φυτεύσωσιν εἰς τὸ ἔντιμον σῶμα του ὀλίγας σφαίρας, ἀλλ’ ἀφοῦ διὰ πεπυρακτωμένου σιδήρου ἐνεκόλαψαν ἐπὶ τοῦ σώματος αὐτοῦ τὸ στίγμα τῆς ἀχρηστίας, ἄδικον στρατιωτικὴν καθαίρεσιν εἰς τὸν τίμιον στρατιώτην, τὸν παρέδωκαν εἰς τὴν σφῦραν τῆς δημοπρασίας, ἥτις μετέβαλεν αὐτὸν εἰς ἀχθοφόρον ἐξαγοράζοντα διὰ σκληρῶν μόχθων τὸ ὑπόλοιπον τῶν ἡμερῶν του, μέχρις οὗ μεταπωληθῇ διὰ μόνον τὸ δέρμα του.
Τὸ σπαρακτικὸν ἐπεισόδιον τοῦ ἀπομάχου τούτου ἵππου μοὶ ἀνέμνησε τοὺς ἀπομάχους τῆς θαλάσσης, τὰ ἔμψυχα ναυάγια, τὰ συντρίμματα ταῦτα τοῦ ναυτικοῦ βίου, ἅτινα ἐξεμεῖ τὸ πέλαγος εἰς ὅλους τοὺς ναυτικοὺς λιμένας. Προσόμοιος εἶναι ὁ ἐπίλογος τῆς ζωῆς καὶ τούτων.
Ζῶντα ἐρείπια, φέροντα τὰ ράκη τῶν ναυτικῶν ἐνδυμάτων των, τὰ ῥᾶκη τῆς ζωῆς, ἣν αἱ πικρίαι τοῦ ναυτικοῦ βίου κατέσχισαν ὡς τὸν ἀρτέμονα τοῦ πλοίου των αἱ καταιγίδες, μορφαὶ κεραμόχροες, ἃς ἔψησεν ὁ ἥλιος καὶ ἡ ἀκτινοβολία τῶν θαλασσῶν, ἀγωνίζονται εἰσέτι ὅπως χρησιμοποιῶσιν ἐν τῇ ὑπηρεσίᾳ τῆς θαλάσσης τὰς ἀποστεωθείσας, τὰς ὀζώδεις, τὰς τρεμούσας χεῖρας τοῦ γήρατος.
Δὲν δύνανται νὰ ἀποσπασθῶσιν ἀπὸ τῆς θαλάσσης ἀλλ’ ἀνίκανοι νὰ ἀντιμετωπίσωσι τὰ πελάγη, μόλις κατορθοῦντες νὰ σύρωσιν ἐπιπόνως ἐλαφρὰν κώπην, λείχουσι τὰς ἀκτὰς ἐπὶ σαπρῶν μικρῶν ἐφολκίων, ἐπαιτοῦντες παρὰ τοῦ αἰγιαλοῦ τῶν λιμένων ὀκτάποδα τινα, ὄστρακα, σεσηπότα σχοινία, ἀπορρίματα ἐν γένει τῶν πόλεων, αὑτοὶ οἵτινες ἐξεμεταλλεύοντο τὰ πελάγη, τοὺς ὠκεανούς.
Τήκει τὴν καρδίαν ἡ θέα τῶν ἡττημένων τούτων ἐν τῇ κατὰ τοῦ κύματος πάλῃ, τῶν οἰκτρῶν τοῦ θαλασσίου βίου ναυαγίων.
Καί ὅμως ὁπόση ἄρρητος στοργή, οἷος ἄπειρος ἔρως ἕλκει τὰς καταπεπονημένας ταύτας ὑπάρξεις πρὸς τὴν θάλασσαν. Τοὺς βλέπει τις βυθίζοντας ῥεμβόν, πλῆρες ἀπέλπιδος στοργῆς τὸ βλέμμα πρὸς τὰ πελάγη, αἴφνης δὲ ἐμψυχουμένους, σφριγῶντας ἐπὶ τῇ θέᾳ δρόμωνος ὅστις πλησίστιος διέρχεται ἐν ἀπόπτῳ, ἢ κομψῆς πλαγιοδρομούσης ἡμιολίας. Τὸ ἐσβεσμένον βλέμμα των δανείζεται τότε ζωὴν παροδικήν, νομίζει τις ὅτι ἀνήβησαν πρὸς στιγμήν, καὶ ὅτι ἐν τῇ ἐκστάσει των θὰ ῥιφθῶσιν ἐν τῷ πελάγει ὅπως συναντήσωσι τὰ προσφιλῆ των σκάφη, ἀνέλθωσιν ἐπὶ τῶν περιτόνων, ἀναρριχηθῶσιν ἐπὶ τῶν ἱστῶν μέχρι τῆς κεραίας τοῦ φόσωνος ἢ τοῦ σιπάρου καὶ ἐπιζητήσωσιν ἐκεῖ ἐν τῇ κατὰ τῆς τρικυμίας πάλῃ τὰς συγκινήσεις ἐσαεὶ οἰχομένων χρόνων.
Ἡ θάλασσά ναι ἡ μάννα μου, τὸ κύμα ἡ ἀδελφή μου,
καὶ τὰ ψαράκια τοῦ γυαλοῦ, ἡ ἀγαπητική μου.
Ἡ πρὸς τὴν θάλασσαν προσήλωσίς του εἶναι ἴση πρὸς τὰς πικρίας τὰς ἀρρήτους δι’ ὧν ἐπότισεν αὐτόν, πρὸς τὰ δάκρυα ἅτινα ἔχυσεν ἐπ’ αὐτῆς· ἐνῷ δὲ λέγει πρὸς αὐτὴν
Θάλασσα ποῦ ὅλα τὰ νερὰ καὶ τὰ ποτάμια πίνεις
Πίνε καὶ μοῦ τὰ δάκρυα μου πλατύτερη νὰ γείνῃς.
τὴν περιβάλλει ἐν τούτοις δι’ ἀνεκφράστου στοργῆς, διότι ἔχεταί τις μετὰ περιπαθεστέρας στοργῆς ἐκείνων τῶν ὑπάρξεων, ὧν ἕνεκα πλειότερον ὑπέφερε.
Διὰ τοῦτο τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἡ ὑψιπέτις ποίησις, ἐνῷ ἐκτραγῳδεῖ τοῦ ναύτου τὰς συμφοράς, ἐν ἀντιθέσει ἐξόχου καλαισθητικῆς ῥώμης παριστᾷ τοῦτον ἀπαρνούμενον καὶ αὐτὴν τὴν ἐν τῷ ναῷ ταφήν, καὶ ζητοῦντα νὰ τὸν θάψωσι παρὰ τὸν αἰγιαλόν, διὰ νὰ βαυκαλᾷ τὸν αἰώνιον ὕπνον του τοῦ ναύτου τὸ μελαγχολικὸν ᾆσμα.
Ὁ ναύτης ὁ βαρειόμετρος ὁ κακοπαθημένος
κ’ ἂν μαγερέψῃ δὲν δειπνᾷ, κ’ ἂν στρώσῃ δὲν κοιμᾶται.
Κρίμα στὸν νιὸν τὸν ἄρρωστο, στοῦ καραβιοῦ τήν πλώρη
Μάνα δὲν ἔχει νὰ τὸν δῆ κόρη νὰ τὸν λυπῆται
Τὸν ναύκληρο παρακαλῶ καὶ τὸν καραβοκύρη,
νὰ μὴ μὲ θάψουν σ’ ἐκκλησιά, μηδὲ σὲ μοναστῆρι·
μόνο στὴν ἄκρη τοῦ γιαλοῦ, στὸν ἄμμον ἀπὸ κάτω,
ἐκεῖ οἱ ναῦτες νἄρχωνται νἀκούω τὴ φωνή τους·
ἔχετε γειὰ σύντροφοι μου καὶ σὺ καραβοκύρη
καὶ σὺ ἔα λέσσα μου γλυκό, γλυκύτερα ἔα μόλα.
Ἐν τῇ διηνεκεῖ κατὰ τῶν κινδύνων πάλῃ ἐσπούδασε νὰ μάχηται παίζων πρὸς τὸν θάνατον ὁ ναύτης· ἐν τῇ ἀγρίᾳ σχολῇ τοῦ ναυτικοῦ βίου ἐδιδάχθη νὰ ἀμύνηται κατὰ πᾶσαν στιγμὴν κατὰ τοῦ μένους τῶν στοιχείων. Τὸν ἐλίκνισε τῶν κυμάτων ἡ δίνη. Ἡ μυκωμένη κραυγὴ τῆς θυέλλης τὸν ἐβαυκάλησε διὰ τῶν γλυκυτέρων μελῳδιῶν· ἄφροντις ἀφέθη εἰς τῆς καταιγίδος τὴν δίωξιν, εἰς τῆς γαλήνης τὴν νάρκην, οὐδ’ ἐρωτᾷ οὐδὲ γνωρίζει ποῦ ἡ ὀργὴ τῆς θαλάσσης θὰ τὸν ῥίψῃ. Προσδέχεται εὐφροσύνως τὰς παλιντρόπους διαθέσεις της.
Soit qu’ il ait à franchir un détroit sinueux
Soit que par un beau temps ľ Ocean monstrueux
Qui brise quand il veut les rocs el les murailles
Le berce mollement sur ces larges écailles
Soit que ľ orage noir envolé dous les airs
Le batte à coups pressés de son aile ď éclairs.
Ἀναγκάσατε μετὰ τοιοῦτον βίον τὸν ἀπόμαχον ἐργάτην τῆς θαλάσσης νὰ ζήσῃ ἐν τῇ ξηρᾷ· στερήσατε τὸ εὐρὺ στῆθος του τῆς ἰσχυρᾶς εἰσπνοῆς τῶν ἐκ τῆς θαλάσσης ἀναφερομένων ἁλυκῶν ἀναθυμιάσεων καὶ θέλετε ἴδει τὴν ζωὴν ἀφιπταμένην ἀπ’ αὐτοῦ ὡς ἀπὸ τοῦ ἰχθύος ὃν ἀνειλκύσατε ἐκ τοῦ στοιχείου του. Διὰ τοῦτο προκρίνουσι τῆς θαλάσσης οἱ ἀπόμαχοι νὰ θνήσκωσι τῆς πείνης μᾶλλον παρὰ τοὺς αἰγιαλοὺς, ἢ νὰ μακρυνθῶσιν αὐτῶν.
Ἀλλ’ ὑπάρχουσι καὶ μεταξὺ τῶν δυστυχῶν τούτων οἱ ὄλβιοι, τῆς μοίρας οἱ προνομιοῦχοι· διότι τὰ πάντα εἶνε σχετικὰ ἐν τῇ ἀτελευτήτῳ κλίμακι τῆς ἀνθρωπίνης ἀθλιότητος. Οὗτοι εἶναι οἱ ἀντὶ τεσσαρακονταδράχμου μισθοῦ ἐπιτυγχάνοντες θέσιν φύλακος ἐν τῇ ὑπηρεσία τῶν φάρων καὶ φανῶν.
Εἶναι τοῦτο τὸ ἰδανικὸν τῆς εὐδαιμονίας τοῦ ἀπομάχου τῶν θαλασσῶν. Ἐπὶ ἐρήμου, κυματοπλήκτου νησίδος, διέρχεται τὴν ἡμέραν ὅλην προσβλέπων τὸ πέλαγος, συντρόφους τῆς μονώσεως αὐτοῦ ἔχων τοὺς περιιπταμένους λάρους καὶ τήν χρυσόπτερον ἀλκυόνα, πτερυγίζουσαν εὐθύμως περὶ τὸν αἰγιαλὸν ἐν νηνεμίᾳ, ἢ ῥηγνύουσαν τὰς μονοσυλλάβους, τὰς διατόρους ἐκείνας κραυγὰς τῆς ἀπογνώσεως ἐν μέσῳ τῶν μαινομένων κυμάτων, ἀσυγκρίτως θρηνωδεστέρας τῶν νυκτίων κραυγῶν τοῦ βύου ἐπικαθημένου τῶν ἐρειπίων.
Ἐκεῖ ὁ ναύτης ἀνακεφαλαιοῖ τὸν τρικυμιώδη βίον του, οὗ αἱ γλυκύπικροι ἀναμνήσεις ἐν ἀτελευτήτῳ γραμμῇ παρελαύνουσι πρὸ τῆς μνήμης του. Ὅταν δὲ πυρίνη, ἀλαμπὴς ἡ ἡλιακή σφαίρα καταδύεται ἠρέμα, ὅταν ἐν μεταιχμίῳ τοῦ φωτὸς καὶ τοῦ σκότους ἰοβαφὴς σινδόνη, προάγγελος τῆς νυκτὸς ἁπλοῦται ἐπὶ τῶν ἐσχατιῶν τοῦ ὁρίζοντος, ὁ δὲ ἕσπερος ῥίπτει ἐν τῷ φωτεινῷ ἔτι στερεώματι τὰς πρώτας τοῦ δειλοῦ αὐτοῦ φωτὸς μαρμαρυγάς, ἀνέρχεται ἐπὶ τοῦ πύργου τοῦ φάρου καὶ φρουρεῖ τὸ σωστικὸν αὐτοῦ φῶς, ὁδηγὸν καὶ παραμυθίαν τῶν ναυτιλλομένων.
Δὲν εἶμαι ναύτης, ἀλλ’ εἶμαι, ἂν μοὶ ἐπιτρέπηται ἡ ἔκφρασις, ἐρασιτέχνης τῆς θαλάσσης. Ἴσως αἰτία τούτου εἶναι ὁ ἀταβισμός, ἴσως καὶ αἱ τῆς πρώτης ἡλικίας ἕξεις. Δωδεκαετὴς ἤδη ᾐσθανόμην ἄφατον χαρὰν ἀφαιρούμενος ἐπὶ ὥρας ἐπὶ ἀπορρῶγος βράχου καὶ ἐπισκοπῶν τὸ πέλαγος, ἁλιεύων παρὰ τὴν ἀκτὴν διὰ καλαμίδος, ἐκλύων τὰ πρυμνήσια τῶν λέμβων καὶ πλανώμενος ἐν τῷ λιμένι ἢ νηχόμενος ἐπὶ ὥρας. Ἀλλ’ εἶμαι εἷς τῶν ἀναριθμήτων ἀτυχῶν, οἵτινες ἀπεπλανήθησαν ἐν τῇ ἐκλογῇ τῆς ἀτραποῦ τοῦ βίου. — Ἀντὶ τῶν ἁλυκῶν ἀναθυμιάσεων τοῦ πόντου ἀναπνέω τὸν ἀσφυκτικὸν ἀέρα τῶν δικαστικῶν γραφείων· τὸ πέλαγος δὲ ἐφ’ οὗ πλέω σήμερον καλύπτουσι κύματα ῥυπαρῶν χειρογράφων, φερόντων τὴν σφραγίδα τοῦ χαρτοσήμου. — Ἐν τῷ μονοτόνῳ καὶ ἀνιαρῷ τούτῳ βίῳ μόνην εὑρίσκω ὄασιν τὰς θαλασσίας ἐκδρομάς, ἰδία δι’ ἱστοπλοΐας. Μία νὺξ ἐν τῷ πελάγει εἶναι αὐτόχρημα ἀνάκλησις εἰς τὴν ζωήν. Ἀλλ’ ἀνέκφραστος εἶναι ἡ γοητεία ἠρέμου θαλασσοπλοΐας, κατὰ τὰς ἀσελήνους ἰδίως νύκτας.
Διότι ὑπὲρ τὸ δέον ἴσως ὑμνήθησαν τὰ θέλγητρα τοῦ πλοῦ ὑπὸ τὴν ἀργυρᾶν τοῦ συμπαθοῦς πλανήτου λάμψιν. Ὁ ὁμοειδὴς τῆς σελήνης φωτισμός, ὁ μονοτόνως τεφρόχρους, δυνατὸν νὰ καλλύνῃ ἐν τῇ ποικιλίᾳ καὶ τῇ ἐναλλαγῇ τῶν φωτιζομένων αντικειμένων χερσαῖα τοπεῖα. Ἀλλ’ ἐν τῷ πελάγει αἱ νύκτες, καθ’ ἃς κυριαρχεῖ ἡ σελήνη, ἐνέχουσι δι’ ἐμέ τι τὸ πενθίμως μονότονον καὶ ἀνιαρόν. Ὠχρόν, τεφρόχρουν τὸ στερέωμα, ὡς ἐπεστρωμένον διὰ θηραϊκῆς γῆς, ὠχρὰ καὶ τεφρόχρους ἡ τῆς θαλάσσης ἐπιφάνεια, ὡς πεπηγυΐα πομπηϊανὴ λάβα. Στιλπνὠσατε ἤδη τὸ ὅλον τοῦτο δι’ ἐπαργύρου λάμψεως καὶ ἔχετε τὴν εἰκόνα σεληνιαίας νυκτὸς ἐν τῷ πελάγει.
Ἀλλ’ αἱ ἀσέληνοι νύκτες! ὤ πῶς ἐκόσμησε ταύτας ὁ δημιουργός, ἰδίᾳ ὑπὸ τὸν ἑλληνικὸν οὐρανόν. Ἐπὶ βαθυκυάνου στερεώματος σελαγίζει κατ’ αὐτὰς ἀόριστον, μυστηριῶδες φῶς, ὡς ἐρυθρόχρυσος παιπάλη. Τὰ λευκοκύανα τοῦ Γαλαξείου κύματα διαγράφουσιν ἐπ’ αὐτοῦ εὐρεῖαν αὔλακα ἀρρήτου ἡδύτητος φωτός. Ἡ τεφρὰ τῆς σελήνης σινδόνη δὲν καλύπτει τοὺς ἀδάμαντας τοῦ στερεώματος, ὧν τὰς ἀναπάλσεις, τὰς γλυκερὰς ἀκτίνας ἀντικατοπτρίζει ὁ ἀχανὴς τοῦ πελάγους καθρέπτης διὰ θλωμένων χρυσῶν γραμμῶν, δι’ ἀναρίθμων ψηγμάτων χρυσοῦ, ἅτινα ὑποτρέμοντα φαίνονται κατερχόμενα πρὸς τὸν πυθμένα. Τὰ βαθυκύανα ὕδατα διχαζόμενα ὑπὸ τῆς πρώρας περιβάλλουσι τὸ πλοῖον διὰ φωσφορίζοντος πλαισίου καταλήγοντος εἰς αἰγλήεσσαν ὁλκήν, εἰς ἐνάλιον γαλαξείαν. Τὸ ὑπνῶττον κῦμα σιγᾷ· ὑποκρούουσι δὲ μόνον ἀφάτου ἁρμονίας μέλη τῶν φρισσόντων περὶ τὴν τρόπιν ὑδάτων ὁ ψίθυρος καὶ οἱ ἄτονοι ὡς πλαγιαύλου τῆς ἐπὶ τῶν ἐξαρτίων προσπνεούσης αὔρας ἦχοι, ἡδύμολπος ὀρχήστρα ἀρρήτως ἁρμοζομένη πρὸς τὸ αἴλινον τοῦ ναύτου ᾆσμα.
Δὲν εἶναι ἐν τούτοις πάντοτε οὕτως ἤρεμος καὶ εὔνους πρὸς τοὺς πλέοντας ἡ Ἀμφιτρίτη. Ἡ ὀργὴ ρυτιδοῖ πολλάκις τὴν μορφήν της τὴν συμπαθῆ· ἐγείρει τότε οὐρανοϋψῆ τὰ κύματά της, ἐξεμεῖ ἀφρούς, ἀληθὴς μαινάς, ὡραῖα ὅμως πάντοτε, ὡραιοτέρα ἐν τῇ παραφορᾷ της ἢ ὅταν ἤρεμος καὶ νωχελής φιλεῖ τοὺς αἰγιαλούς.
Ἀλλὰ τῶν καλλονῶν τῆς μυκωμένης θαλάσσης ἡ ἀπόλαυσις μόνον ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς εἶναι προσιτή. Ὁ παλαίων ὅμως κατὰ τῆς ὀργῆς της, ὁ ἀμυνόμενος ὑπὲρ τῆς ἰδίας ὑπάρξεως ἀδυνατεῖ νὰ ἀντιληφθῇ τοῦ μεγαλείου αὐτῆς, διότι αἴσθημα ἄλλο, ὁ παγερὸς φόβος καταλαμβάνει τότε ἐν ἡμῖν τὴν θέσιν τοῦ θαυμασμοῦ, ὅταν ὁ Κίνδυνος, ἀδυσώπητος, ἀνηλεής, ἐφίπταται τῶν μαινομένων κυμάτων ὡς ὁ κυματοχαρὴς κλυδωνομάντις, συμπλωτὴρ ἀπαίσιος, προσψαύων διὰ τῶν μελανῶν πτερύγων του τὰς παρειάς μας.
Ἔλαβον πολλάκις τούτου πείραν. Πρωΐαν τινα τοῦ Σεπτεμβρίου τοῦ 1884 μετὰ τοῦ φίλου Ι. Ζ. ἐπὶ ἐλαφρᾶς λέμβου, τῆς Χελιδόνος μου, ἡλιεύομεν διὰ συρτῆς ὁρμιᾶς ἰχθῦς τοῦ ἀφροῦ. Ἡ ἁλιεία αὕτη ἀπαιτεῖ ἱκανὴν τῆς λέμβου ταχύτητα, ἐπειδὴ δὲ ἀσθενεστάτη ἔπνεεν αὖρα εἰς κατεύθυνσιν βορρᾶ πρὸς ἀπηλειώτην εἴχομεν ἀναπεπταμένα καὶ τὸν πρόθοον καὶ τὸν ἀρτέμονα, πλέοντες ἐν ἀποστάσει πέντε περίπου μιλλίων ἀνατολικῶς τοῦ μεσημβρινωτάτου τῆς Σύρου ἀκρωτηρίου Βελοστάσι.
Ἦτο σπανία φθινοπωρινὴ ἡμέρα· ἡ ἐλαφρὰ αὔρα εἶχεν ἀποδιώξει τὴν λευκὴν πρωϊνὴν ὁμίχλην, ἥτις ἐπεκάθητο τοῦ πελάγους καὶ περιέβαλλε τὰς περικαλλεῖς τοῦ Αἰγαίου νύμφας, ὡς δι’ ἐσθῆτος ἀραχνοϋφάντου, ἀφ’ ἧς ῥοδόχρυσοι ἀνεδύοντο ὑπὸ τὴν ἐπήρειαν τῶν πρωϊνῶν ἡλιακῶν ἀκτίνων, ὡς ξανθαὶ κεφαλαί, αἱ κορυφαὶ τῶν ὀρέων των. Πληθὺς δὲ τροχαντήρων, ἡμιολιῶν καί ἄλλων πλοίων ηὐλάκουν καθ’ ὅλας τὰς διευθύνσεις, ἐφ’ ὅσον ἐξικνεῖτο ὁ ὀφθαλμός, τὴν ἀκύμαντον τοῦ Αἰγαίου λεκάνην, ἥτις ἐφαίνετο, ὡς ἐπεστρωμένη διὰ κυάνου.
Ἀλλὰ δὲν διήρκεσεν ἐπὶ πολὺ ἡ εἰκὼν αὕτη τῆς γαλήνης καὶ τῆς χαρᾶς. Ἀλλοίμονον εἰς τὸν παρέχοντα πίστιν εἰς τὸ Αἰγαῖον. Ὁ Οὐγκὼ λέγει, ὅτι ἡ Μάγχη εἶνε τὸ Αἰγαῖον τῆς Δύσεως. Διὰ τοὺς γνωρίζοντας οἵας ἀπαισίας ἐκπλήξεις αὐτοσχεδιάζει εἰς τοὺς ναυτιλλομένους ἡ Μάγχη, δυνάμεθα νὰ εἴπωμεν, ἀντιστρέφοντες τοὺς ὄρους, ὅτι τὸ Αἰγαῖον εἶναι ἡ Μάγχη τῆς Ἀνατολῆς.
Τὴν ἡμέραν ἐκείνην κάλλιστα ἐνόησα τὴν πικρὰν ταύτην ἀλήθειαν. Διότι ἐντὸς ὀλίγης ὥρας ἡ τέως θυμήρης σκηνὴ παρήλλαξεν ἀπαισίως. Ἡ αὖρα ἐξέπνευσεν ἀκαριαίως. Τὰ ἱστία δὲν ἐκολποῦντο πλέον, ἀλλὰ κατέπιπτον πλαδαρά, ἀδρανῆ. Θερμότης δυσπνοϊκὴ περιέβαλεν ἡμᾶς· νοτιοανατολικῶς δὲ τὰς ἀκτὰς τῆς Πάρου ἐκάλυψε ἀραιὰ τὸ πρῶτον ὁμίχλη, ἥτις κατόπιν ἐγένετο μολυβδόχρους, εἶτα μελανή, ἐπεκταθεῖσα καθ’ ὅλας τὰς διευθύνσεις, καλύψασα διὰ ζοφώδους σκιᾶς τὸν νοτιοανατολικὸν ὁρίζοντα καὶ συμφύρασα αὐτὸν μετ τῶν ἐσχατιῶν τῆς θαλάσσης. Ὁ ἥλιος ὕπερθεν ἐφαίνετο ἐρυθρός, ἀλαμπής, ὡς κατὰ τὴν ὥραν τῆς δύσεως· ἐνῷ δὲ οὐδ’ ἡ λεπτοτάτη ἔπνεεν ἀνέμου ριπή, ἐν τούτοις ἡ θάλασσα ἔφρισσε, τὸ δὲ κῦμα ὑφίστατο προκυλίνδημα, ὡς ὑπὸ τὴν ἐπήρειαν ἀφανοῦς, μυστηριώδους πνοῆς.
Αἴφνης ὑπόκωφος καὶ παρατεταμένη ἠκούσθη βροντή, ὡς συνεχὴς τυμπανοκρουσία. Ὁ ζόφος διὰ ταχύτητος ἀκαταλήπτου ἐκυριάρχησε τοῦ ὁρίζοντος· λευκὴ ἀστραπὴ διέσχισε αὐτὸν πρὸς μεσημβρίαν, ταυτοχρόνως δὲ σχεδὸν ἐξερράγη ὁ κεραυνός, ὡς συμπυροκρότησις ἑκατὸν στομάτων πυροβόλων. Ἦτο εἰσέτι πρωΐα καὶ ἐν τούτοις ἤθελέ τις νομίσει, ὅτι ὁ μέλας πέπλος τῆς νυκτὸς ἡπλώθη ἐπὶ τοῦ στερεώματος. Ἡ βαθεῖα ὁμίχλη, ὁ ἀκάθεκτος ὄμβρος ὅστις ἐξαπίνης ἐξεχύθη δέρων ἡμᾶς ἰσχυρῶς, ἐξ ὧν τὰ ὀργυιὰς μόλις τινὰς ἀπέχοντα ἀντικείμενα καθίσταντο ἀδιόρατα, δὲν ἐπέτρεψαν εἰς ἡμᾶς νὰ ἐννοήσωμεν ἐγκαίρως τὸν τυφῶνα, ὅστις ἐπέσκηπτε καθ’ ἡμῶν ἐκ τῶν νοτιοανατολικῶν σημείων τοῦ ὁρίζοντος, ἐγείρων κοχλάζοντα κύματα ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τῆς θαλάσσης, ἅτινα μετὰ καταχθονίου συριγμοῦ ἐθλάσθησαν ἐπὶ τῆς ἐλαφρᾶς λέμβου μας.
Τόσον ὀλίγων ἀνεμένομεν τὸν αἰφνίδιον τοῦτον ἄνεμον, ὥστε δὲν ἐδόθη ἡμῖν χρόνος ὅπως ἐκλύσωμεν ἢ κόψωμεν τὸν πόδα (σκότα) τοῦ ἱστίου. Ἡ λέμβος αὐτοστιγμεὶ ἀνετράπη ἄλλα τὰ ἀναπεπταμένα ἱστία, διὰ τῆς ἐπὶ τῶν ὑδάτων ἀντοχῆς των παρεκώλυον τὴν καταβύθισιν. Ἡ Θεία Πρόνοια ἐπέτρεψε νὰ ἐπιληφθῶμεν ἀμφότεροι τῶν δρυφάκτων (παραπέτα) ἐχόμενοι σπασμωδικῶς τῆς λέμβου, ἣν ὡς πτῶμα ἀδρανὲς ἐκύλιον ἀνάγοντα καὶ καταρρίπτοντα αὐτὴν τὰ ἐπιπίπτοντα κύματα. Ἡ ταχύτης των ἦν πολὺ μεγαλειτέρα τῆς ταχύτητος τῆς Χελιδόνος μας, πολλάκις δὲ τὸ κῦμα πλῆττον ἡμᾶς ἐκ τῶν νώτων ἐπεκάλυπτε τὰς κεφαλάς μας. Ἂν οἱ δάκτυλοί μας πρὸς στιγμὴν ἠτόνουν, ἐκεῖ θὰ ἔληγον τὰ πάντα.
Ἡ φορὰ τῆς καταιγίδος ἀπώθει ἡμᾶς κατὰ διεύθυνσιν βορειοδυτικὴν πρὸς τὴν Σῦρον, ἀπὸ τῶν ἀκτῶν τῆς ὁποίας ἀπείχομεν δύο περίπου μίλλια· ἄλλα τοῦτο δὲν ἐσήμαινε σωτηρίαν. Πολλοῦ γε καὶ δεῖ. Πρὸ ἡμῶν ἵσταντο ἀπαίσιοι, ἀπειλητικοὶ βράχοι πελώριοι οἱ λεγόμενοι «τὰ χονδρὰ τῆς Βάρης» ἀνερχόμενοι καθέτως ἀπὸ τῆς θαλάσσης εἰς ὕψος πεντήκοντα περίπου μέτρων, ἐνῷ πρὸ αὐτῶν ἦσαν ἐγκατεσπαρμένοι πελώριοι μονολίθων ὄγκοι, γίγαντες πεσόντες ἐκεῖ ἐν τῇ κατὰ τοῦ κύματος ἀπ’ αἰώνων μονομαχία. Μετὰ ἡμίσειαν ὥραν τὸ πολὺ ἠθέλομεν ἔλθει εἰς ἐπαφὴν πρὸς τὴν ἀκτὴν ταύτην. Ἀλλ’ ἡ φιλοξενία αὐτῆς δὲν ὑπέσχετο βεβαίως οὐδὲν εὐχάριστον.
Ἐν τούτοις ἡ Ἄτροπος δὲν ηὐκαίρει φαίνεται εἰσέτι νὰ ἀσχοληθῆ περὶ ἡμῶν. Διότι ὄπισθέν μας ἐφάνη αἴφνης εἰσερχομένη ἐν μεγάλῃ ταχύτητι καίτοι οὐδὲν φέρουσα ἱστίον (ξυλάρμενον) μικρὰ ἐκ Κιμώλου ἡμιολία. Διῆλθε παρὰ τὸ πλευρὸν μας πλαγιάσασα ὀλίγον πρὸς ἀνακώχευσιν μεθ’ ὅλον τὸν κίνδυνον, εἰς ὃν ὁ χειρισμὸς οὗτος τὴν ἐξέθετε, ἐρρίφθη πρὸς ἡμᾶς ὁ σωστικὸς κάλως καὶ μετ’ ὀλίγον ἀσφαλεῖς ἐπὶ τοῦ καταστρώματος ἀπελαμβάνομεν πάσης περιθάλψεως. — Εὔνους νὰ καταφιλῇ τὴν πρύμνην ὑμῶν ἡ αὗρα, ὦ ἀγαθοὶ νησιῶται, καὶ ἡ τύχη νὰ σᾶς μειδιᾷ πάντοτε ἀνυπόκριτον μειδίαμα στοργῆς.
Ἱστάμενος παρὰ τὸ πηδάλιον ἐθεώρουν μακρυνομένην ἀφ’ ἡμῶν ἐπὶ μᾶλλον τὴν ταλαίπωρον Χελιδόνα μου. Δὲν ἐλυπούμην διὰ τὴν ἀπώλειαν τῆς λέμβου μου, ὄχι, ἀλλ’ ὅπερ πλειστάκις μοὶ συμβαίνει, ἐν τῇ παραισθήσει τῆς φαντασίας ἀπέδιδον ζωὴν εἰς τὸ ἄψυχον σκάφος. Ἐνόμιζον ὅτι ὕπαρξις ζῶσα, αἰσθανομένη, ἔπασχεν ἐκεῖ, ἐπάλαιεν ἐγκαταλειφθεῖσα ὑφ’ ἡμῶν, πρὸς τὸν θάνατον. Ὅταν δὲ οἱ ὡς πελωρίου ὄφεως κυματισμοὶ τῆς θαλάσσης ἀνύψουν αὐτὴν καὶ ὁ ἱστός της μετὰ τῶν ἐσχισμένων ἱστίων ὑπηγείρετο τοξοειδῶς ἐπὶ τοῦ μελανοῦ ὁρίζοντος, ἐνόμιζον, ὅτι ἐτάνυε τὰς πτέρυγας εἰς ἐπίκλησιν ἀρωγῆς, ὅτι μᾶς ἀπεχαιρέτα ἡ ἀγαπητή μου Χελιδών, ἡ σύντροφος τόσων εὐτυχῶν ὡρῶν μονήρων περιπλανήσεων, ἡδείας μελαγχολίας. Προσωμοίαζε λάρον τετραυματισμένον, ὅστις πλήττει διὰ τῶν ἐκλελυμένων πτερύγων του ἐν σκληρᾷ ἀγωνίᾳ τὴν θάλασσαν, πειρώμενος μάτην νὰ ἀνεγερθῇ. — Μετ’ ὀλίγον μόνον τὸ ἀπορρακωθὲν ἱστίον, πενιχρὸν σάβανον τῆς Χελιδόνος μου, διεφαίνετο ἔτι ἀμυδρῶς ἐν τῷ ζοφερῷ ὁρίζοντι, ἀόριστον, συγχεόμενον μετὰ τοῦ ἀφροῦ τῶν μελανῶν κυμάτων, ὡς αἱ λευκαὶ μακρόθεν πτέρυγες τῶν κυματοχαρῶν πτηνῶν. Μετὰ μικρὸν ἐξηφανίσθη καὶ τοῦτο, ἡμεῖς δὲ ἀπεβιβαζόμεθα εἰς τὸν ὁρμίσκον Ἀχλάδι τοῦ μικροῦ χωρίου Βάρη, ὅπου ἡ ἡμιολία ἐζήτησε καταφύγιον.
Καὶ ἄλλοτε πλειστάκις ὁ ἔρως τῆς θαλάσσης μὲ ἔφερεν εἰς στενὰς σχέσεις πρὸς τὸν κίνδυνον. Θὰ μοὶ εἴπητε βεβαίως, ὅτι τοῦτο εἶναι παραφροσύνη. Δὲν λέγω ὄχι. Ἀλλ’ ἐν τούτοις δὲν ἔκαμον εἰσέτι τὴν γνωριμίαν τοῦ βυθοῦ, ὁ δὲ ἀτυχὴς φίλος μου, μεθ’ οὗ ὑπέστην τὰ ἀνωτέρω ἐκτεθέντα, κοιμᾶται τὸν αἰώνιον ὕπνον μετὰ μαρτυρικὴν ἐπὶ τῆς κλίνης ἀγωνίαν, ἐκ νόσου οὐδὲν ἐχούσης τὸ κοινὸν πρὸς τοὺς κινδύνους οὓς δημιουργεῖ ὁ πόθος θαλασσίων περιπετειῶν.
Δὲν εἶναι δὲ καὶ οἱ μόνοι ἐκ τῶν τρικυμιῶν κίνδυνοι· αἱ ἀναμνήσεις μου μοὶ φέρουσι πρόχειρον παράδειγμα.
Ἐγγὺς τῶν ἀκτῶν τῆς Δήλου τῆς ἱερᾶς νήσου ἡλιεύομεν διὰ παραγαδιοῦ. Ἦτο ὥρα δεκάτη τῆς ἑσπέρας· νὺξ ἀσέληνος. Ἔρριπτον ἐκείνην τὴν ὥραν νυχτερινὴ καλάδα. Ἀφοῦ ὁλόκληρον τὸ παραγάδι ἐρρίφθη εἰς τὴν θάλασσαν, ἔρριψα καὶ τὸ τελευταῖον ποδάρι προσδέσας ἐπὶ τοῦ ἄκρου τῆς καλούμας, ἥτις ἐδείκνυε βάθος ὀγδοήκοντα ὀργυιῶν, τὸν ἀναγκαῖον σημαντῆρα μετὰ τοῦ κωδωνίσκου, ὅπως διὰ τοῦ ἤχου του ἀνεύρωμεν ἐν τῷ σκότει τὸ παραγάδι, τὸ ὁποῖον ἔπρεπε κατὰ τὴν τεχνικὴν γλῶσσαν νὰ ἀφήσουμεν νὰ ψαρέψῃ περὶ τὴν ὥραν.
Ἤμην μόνος ἐν τῇ λέμβῳ μετὰ τοῦ γέροντος λεμβούχου Μπάρμπα Γεώργη, ὃν προετίμων εἰς τὰς ἐκδρομὰς ταύτας, ἂν καὶ εἶχε ἢ μᾶλλον, διότι εἶχε τὸν ἀριστερὸν βραχίονα σχεδὸν ἄχρηστον ἐξ ἀγκυλώσεως, ἣν ἐφιλοδώρησεν αὐτῷ ἄλλοτε πτῶσις ἐκ τῆς κεραίας τῆς μεγίστης (μαΐστρας) κατά τινα πλοῦν ἐν τῷ Εὐξείνῳ. Εἶχε παρεάσει τὰς κώπαις ὁ γέρων καὶ μοὶ διηγεῖτο σκηνὰς τοῦ ναυτικοῦ βίου, ἐνῷ ὕπτιος ἐπὶ τοῦ περιτόνου ἀφιέμην ἐν νωχελεῖ ῥέμβῃ εἰς τὸ ἐλαφρὸν λίκνισμα τῆς θαλάσσης.
Αἴφνης ἀναπηδᾷ ὁ μπάρμπα Γεώργης κράζων μετὰ τρόμου. «Ἄ! Τὸ Σμυρναίικο, ἀφεντικό, ἔρχεται ὁλόϊσα ἀπάνω μας.» Εἶναι σύνηθες εἰς τοὺς λεμβούχους τῆς Σύρου νὰ βαπτίζωσιν ἑκάστοτε τὰ ἀτμόπλοια διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ τόπου τῆς προελεύσεως ἢ τοῦ προορισμοῦ των. Ἐπὶ τοῦ προκειμένου λοιπὸν τὸ σμυρναίϊκο ἦτο, καθ’ ἃ ἔμαθον κατόπιν, τὸ Cambodge τῆς ἑταιρίας τῶν γαλλικῶν θαλασσίων διαπορθμεύσεων κατευθυνόμενον εἰς Σμύρνην.
Ἔστρεψα ἀμέσως τὴν κεφαλὴν καὶ εἶδον ἄντικρυ τῆς πρώρας μας δύο ἀπαισίους λάμποντας ὀφθαλμούς, ὡς ἐναλίου τέρατος, τὸν ἕνα πράσινον, τὸν ἕτερον ἐρυθρόν, οἵτινες προσέβλεπον ἡμᾶς ἀγρίως· ἦσαν οἱ πλοϊκοὶ τοῦ ἀτμοπλοίου φανοί. Τὴν ἀφ’ ἡμῶν ἀπόστασιν δὲν ἠδυνάμην ἕνεκα τοῦ σκότους νὰ ἐκτιμήσω ἀκριβῶς, διότι μόνον ὁ ὄγκος τῆς μετόπης τοῦ ἀτμοπλοίου διεφαίνετο ἀορίστως, εἰς τὰ πλευρὰ καὶ ὕπερθεν τῆς ὁποίας ἔλαμπον ἑκατέρωθεν οἱ ἐρυθροπράσινοι ὀφθαλμοί του.
Ἀλλ’ ἡ εἰσπνοὴ καὶ ἡ ἐκπνοὴ τοῦ κήτους, τὸ ὁποῖον διὰ τῶν πλαγίων στομάτων του ἐξήμει ἀτμοὺς καὶ ἀφρώδη ὕδατα, ὁ ῥόχος τῶν αὐλῶν τῆς ἰσχυρᾶς μηχανῆς του, καὶ τῆς ἕλικος ὁ ὑπόκωφος δοῦπος ἠκούοντο εὐκρινῶς. Δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ ἀπέχῃ ἀφ’ ἡμῶν πλέον τῶν ἑπτακοσίων μέτρων.
— Γιὰ τὸ Θεό, ἄναψε γλήγωρα τὸ φανάρι, Γιώργη
— Ἄχ, ἀφεντικό μου, τὸ λησμόνησα.
— «Δυστυχία! Κάργα λοιπὸν τὰ κουπιὰ ὅλο δεξιά.»
Ἡ ὁδηγία δὲν ἦτο ἀνόητος· ἦτο μάλιστα ἂν θέλετε σύμφωνος καὶ πρὸς τὰς διατάξεις τοῦ διεθνοῦς ναυτιλιακοῦ κανονισμοῦ. Ἂν τὸ ἀτμόπλοιον ἐτήρει ἀμετάβλητον πορείαν, πρὸ τῆς συναντήσεως, ἕνεκα τῆς κινήσεως ἡμῶν ταύτης, ὁ ἀριστερὸς τοῦ ἀτμοπλοίου φανός, ὁ ἐρυθροῦς ἤθελεν ἀποκρυβῆ ἀφ’ ἡμῶν, θὰ διήρχετο δὲ ἀριστερόθεν τῆς λέμβου μας.
Ἀλλὰ πρὸς μεγίστην μου ἀπόγνωσιν καὶ το ἀτμόπλοιον, ἀποφεῦγον φαίνεται τὴν γειτνίασιν τῶν ἀκτῶν τῆς Δήλου ἐστράφη πρὸς ἀριστερά, ὥστε ἡ κίνησις ἡμῶν οὐ μόνον δὲν μᾶς ἔσωζε, ἀλλ’ ἔφερεν ἡμᾶς μοιραίως πρὸς τὴν σπαθωτὴν πρῶραν του. Ἡ μεταξὺ ἡμῶν ἀπόστασις ἐσμικρύνετο. Ὁ λεμβούχος κατέλιπε τὰς κώπας· τί νὰ πράξῃ, δεξιὰ νὰ κινηθῇ ἢ ἀριστερά; Ἦτο ἄσκοπον νὰ ἐπαναληφθῇ, ὑπὸ συνθήκας τόσον ὀλίγον εὐαρέστους, ἡ ἀστεία ἐκείνη κίνησις τῶν συναντωμένων ἐπὶ τῶν πεζοδρομίων, οἵτινες, ἀφοῦ δεκάκις κινηθῶσιν ἀμφότεροι κατὰ τὴν αὐτὴν διεύθυνσιν τότε μόνον κατορθώνουν νὰ ἀπαλλαγῶσιν ἀλλήλων, ὅταν ὁ διαθέτων μεταξὺ αὐτῶν πλείονα κεφάλαια νοημοσύνης ἐννοήσῃ, ὅτι πρέπει νὰ σταθῇ ἀκίνητος. Ἠρχίσαμεν νὰ κραυγάζωμεν· μωρία, διότι ὅταν ἐν τῷ μέσῳ τῶν μυκηθμῶν τοῦ μεγαθηρίου θὰ ἦτο δυνατὸν νὰ ἀκουσθῆ ἡ φωνή μας, ἡ σύγκρουσις ἦτο ἀναπόφευκτος, διότι τότε οἱοσδήποτε τοῦ ἀτμοπλοίου οἰακισμὸς ἤθελεν εἶσθαι ἀνωφελής, τὸ τιμόνι δὲν ἐπρόφθανε ν’ ἀκούσῃ.
Τὴν στιγμὴν ἐκείνην τοῦ ὑπερτέρου κινδύνου σωτήριος ἀκτὶς ἔλαμψεν ἐν τῇ διανοίᾳ μου.
— «Γιώργη, τὰ σπίρτα στὴν στιγμή.»
Ἀμέσως δὲ σχίζων φίλα βιβλίου, ὅπερ εἶχον μαζύ μου, φάρμακον κατὰ τῆς ἀνίας τῶν μεσημβρινῶν ὡρῶν, τὰ ἤναψα ἐπὶ τῶν χειρῶν μου, καίων τοὺς δακτύλους, ὀρθὸς ἐπὶ τοῦ περιτόνου ἐνῷ ὁ λεμβοῦχος προσέθετεν ἕτερα τροφοδοτῶν τὴν φλόγα. Ὁ ἐπὶ τῆς πρῴρας σκοπιωρὸς τοῦ ἀτμοπλοίου μᾶς εἶδεν αὐτοστιγμεί· τὸ πλοῖον μετ’ ὀλίγον δι’ ἀποτόμου κινήσεως ἐστράφη πρὸς ἀριστερά, μετά τινα δὲ δευτερόλεπτα ἡ πελωρία πρώρα του διῆλθε δεξιόθεν τῆς πρώρας ἡμῶν, σχεδὸν ἐφαπτομένη τῆς λέμβου μας ἥτις ἤρξατο περιδινουμένη ἐν τῇ αὔλακι τῶν διχασθέντων ὑδάτων. Λυσσώδεις κατὰ τὴν στιγμὴν ἐκείνην ἀραὶ καὶ βλασφημίαι, ὑλακαὶ τοῦ θαλασσολύκου πλοιάρχου ἢ τοῦ ἀξιωματικοῦ τῆς ὑπηρεσίας ἀντήχησα ἀπὸ τοῦ ὕψους τῆς γεφύρας. Ἡ ἔννοιά των μοὶ διέφυγεν εἰκάζω ὅμως, ὅτι θὰ ἦσαν αἱ εὔγλωττοτεραι ἃς ἠδύνατο νὰ τῷ προμηθεύσῃ ἡ διάλεκτος τῆς Προβηγκίας, ἐξ ἧς ἡ ἑταιρία τῶν θαλασσίων διαπορθμεύσεων ναυτολογεῖ τὸ προσωπικόν της. Ἀλλὰ ταυτοχρόνως σχεδόν, ἐνῶ διηρχόμεθα διὰ τῶν φωταγωγημένων θυρίδων τῆς πρύμνης ἡδεῖα μελωδία ἔπληττε τὰ ὦτα μας. Ὑπὸ τὴν συνοδείαν τοῦ κλειδοκυμβάλου ἄγνωστος σειρὴν ἔψαλλε τήν περιπαθῆ Serenade τοῦ Shubert, ἐνῶ δὲ ἤδη περιεδινούμεθα ἐν τῇ κοχλαζούσῃ ὁλκῇ τῆς ἕλικος, ἔφθανεν μέχρις ἡμῶν ἐν παλμώδει μελῳδίᾳ ὁ στίχος
Τὰ ἐσχισμένα τοῦ βιβλὶου φύλλα ἐφλέγοντο ἔτι ἐπὶ τῶν περιτόνων· ἐνῶ, δὲ κύψας ἐλάμβανον αὐτά, ὅπως τὰ ῥίψω εἰς τὴν θάλασσαν, ἀνέγνων ἐν τῇ λάμψει τῆς φλογὸς τοὺς ἑξῆς εἴρωνας στίχους:
Poéte tu fait bien, poéte au triste frout
tu reves pres des ondes
Et tu tires des meres bien des choses qui sout
Sous les vagues profondes
Ἀκαταλληλότεροι διὰ τὴν περίστασιν στίχοι δὲν ἠδύναντο νὰ εὑρεθῶσιν· οὔτε ποιητὴς ἤμην οὔτε ὠνειροπόλουν, (ὡραία στιγμὴ δι’ ὀνειροπολήσεις,) οὔτε καλῶς εἶχα πράξει, ἀπ’ ἐναντίας μάλιστα εἶχα πράξει ἀνοητότατα πλανώμενος ἐκεῖ ἄνευ φανοῦ, οὔτε ἐξῆγον τι ἐξ ἐκείνων, ἅτινα, εὑρίσκονται ὑπὸ τὰ βαθέα κύματα· εἶναι ἀληθές, ὅτι πρό τινων ὡρῶν εἶχον ἐξαγάγει σαργούς τινας ἐρυθρίνους καὶ πέρκας, ἀλλὰ κατ’ ἐκείνην τὴν στιγμὴν μικροῦ δεῖν ἐγὼ νὰ εἰσαχθῶ sous les vagues profondes.
Ὅπως δήποτε ἡ μεγάλη τοῦ Ποιητοῦ τῶν chants du crepuscule καρδία ἤθελεν αἰσθανθῆ ἄρρητον χαρὰν, ἂν ἐγνώριζεν, ὅτι αἱ φλόγες, ἃς ἤναψα ἐπὶ τῶν σπινθήρων τῆς διανοίας Του, ἔσωσαν τὴν ζωὴν ἑνὸς ταπεινοῦ θαυμαστοῦ Του καὶ ἑνὸς ἀναπήρου ἀπομάχου τῆς θαλάσσης, καὶ ἀρχηγοῦ πενομένης οἰκογενείας.
Ὤ θάλασσα ἐπλάσθης ἀντικείμενον τῆς ἀποκλειστικῆς στοργῆς, τοῦ περιπαθοῦς ἔρωτος τῶν λαῶν, οἵτινες ἔπηξαν τὴν καλιάν των παρὰ τὰ κράσπεδα τῶν αἰγιαλῶν σου, προσόμοιοι πρὸς τὰ ὑδατοχαρῆ πτηνά, ἅτινα μόνον διὰ σοῦ ζῶσι.
Καὶ ὅμως δὲν εἶναι ψεῦδος, ὅτι ἡ πικρία τῶν κυμάτων σου ὀφείλεται εἰς τὰ δάκρυα, τὰ αἰώνια δάκρυα, ἅτινα λαίμαργος εἰσδέχεσαι.
Οἴμοι! πόσας συντρίβεις μητρικὰς καρδίας. Ποσάκις ἀνάλγητος, ἄκαρδος ἀκούεις τῆς μητρὸς τὸ παράπονον, τῆς αἱμασσούσης ψυχῆς της τὴν δέησιν ὅταν σοῦ ζητῇ νὰ τῆς φέρῃς πάλιν τὸ τέκνον της, τὸ ξενητεμένο ναυτόπουλο, ἐνῶ σύ, εἴρων τοῦ πόνου της, κυλινδεῖς ἀναίσθητος μετὰ τῶν τροχάλων σου τὰ λευκὰ ὀστά του. Δύστυχη μητέρα!
Σὰν περδικοῦλα θλίβεται, ὡσὰν παππὶ μαδιέται,
Σὰν τῶν κοράκων τὰ φτερά, ἔχει τὴ φορεσιά της,
Στὸ παραθύρι κάθεται, τὸ πέλαγο ἀγναντεύει
Κ’ ὅσα καράβια κ’ ἂν περνοῦν, ὅλα τὰ ἐρωτάει
Βαρκοῦλες, καραβάκια μου, χρυσᾶ μου περγαντίνια.
Ἡ σύντροφος τοῦ ναύτου ὁτὲ μὲν ἐρωτᾶ τὴν ἀχανῆ του ἔκτασιν σιωπηλὴ βυθίζουσα τὸ βλέμμα στυγνὸν πρὸς τὸν πόντον, ὡς εἰς τὰς πενθίμους τοῦ Delacroix θαλασσογραφίας, ἄλλοτε δὲ ἐν τῇ ἀσφαλεῖ προβλέψει τῆς συμφορᾶς της μαίνεται καὶ νομίζει ὅτι ἐκδικεῖται τὸν πόνον της κατὰ τοῦ γίγαντος αὐτὴ ἡ συντετριμμένη, λιθοβολοῦσα σε ἐν τῇ ἀκινδύνῳ ὀργῇ της, ὡς εἰς τὸ περιπαθὲς δημοτικὸν ἆσμα,
Στὸ περιγιάλι κάθουνται τῶν ναύτων ἡ γυναῖκες,
Ἔχουν γουλιὰ στὸν κόρφο τους, χαλίκια στὴν ποδιά τους,
Τὴ θάλασσα πετροβολοῦν, τὴ θάλασσα λιθιάζουν,
Θάλασσα ποῦν’ οἱ ἄνδρες μας, ἄχ! ποῦνε οἱ καλοί μας.
Ἡ κόρη ῥεμβὴ μάτην ἀναμένει νὰ τῆς ἀποδώσῃς, ὦ θάλασσα, τὴν λατρείαν της, τῶν ἡμερῶν της τὸ χάρμα, μάτην δέεται τῶν κυμάτων σου καὶ τῆς αὔρας, ἥτις φιλεῖ τὰς γαλανὰς παρειάς σου· συντρίβεται ἐκ τῶν γόων της τοῦ διαβαίνοντος ναύτου ἡ καρδία, λησμονεῖ τὸν οἴακα καὶ τὰ ἱστία· σὺ μόνη μένεις ἀνάλγητος εἰς τὰς ἱκεσίας της σὺ μόνη δὲν θὰ ἐξαγγείλῃς ποτὲ τοὺς λόγους τῆς στοργῆς, οὓς ἐμπιστεύεται εἰς σὲ ἡ συντετριμμένη καρδία της, τοὺς χαιρετισμοὺς τοὺς τρυφερούς, τοὺς ὁποίους ποτὲ δὲν θὰ ἀκούσῃ ὁ δύσμοιρος ναυτίλος.
Κορίτζι ἀγγελοκάμωτο κ’ ἐρωτοπληγωμένο
Στὸ παραθύρι τοῦ γιαλοῦ ἐγλυκοτραγουδοῦσε,
Τὰ κύματα παρακαλεῖ καὶ στὸν ἀέρα λέγει,
Ὅπου κ’ ἂν δοῦν τὸν ἀγαπᾷ νὰ τῆς τὸν χαιρετᾶνε,
Κ’ ἐκεῖ καράβι διάβαινε, μὲ τὰ πανιὰ ἁπλωμένα·
Ναύταις π’ ἀκοῦνε τὴ φωνὴ καὶ βλέπουν τέτοια κάλλη,
Ἀλησμονοῦνε τὰ πανιὰ κ’ ἀφίνουν τὴ δουλειά τους,
Νὰ ταξιδέψουν δὲν ’μποροῦν κι’ ἀλλ’ οὔτε ν’ ἀρμενίσουν,
«Σύρτε καράβια στὸ καλό, καὶ στὴν καλὴ τὴν ὥρα.
Τί ἐγὼ δὲν ἐτραγούδισα, γιὰ ναύταις, γιὰ καράβια,
Παρακαλῶ τὰ κύματα, μὲ τὸν ἀγέρα κρίνω.
Καὶ στέλνω χαιρετίσματα στὸν κλέφτη τῆς ἀγάπης.
Ἂν ἦτο δυνατὸν ἡ μορφή σου, ὦ θάλασσα, νὰ ἐξαγγείλῃ τὴν ἀδυσώπητον σκληρότητά σου, ἔπρεπε πάντοτε νὰ μαίνεσαι· πάντοτε οὐρανοϋψῆ, ἀφρόεντα νὰ ἐγείρῃς τὰ κύματά σου, ἅτινα τοσάκις κρύπτεις ἐνεδρεύοντα ὑπὸ τὴν φιλομειδῆ γαλήνην σου, ὡς τὸν κροταλίαν ἡ ἀνθοστεφὴς πόα, ὡς οἱ χλοάζοντες λειμῶνες τὴν τίγριν· ἔδει, μαστιγουμένη ὑπὸ τῆς καταιγίδος, ἀτελεύτητον νὰ βρυχᾶσαι ἐν ἁρμονίᾳ τοῦ κεραυνοῦ, πλήττουσα τοὺς βράχους, ὧν ἕλκεις ἐν τοῖς κόλποις σου τὰ συντρίμματα. Οἱ τυφῶνες, οἱ λαίλαπες, αἱ ἀστραπαί, αἱ βρογχώδεις κραυγαί σου, οἱ συριγμοὶ τῆς νεμομένης τὴν κοχλάζουσαν ἐπιφάνειαν σου θυέλλης, ἔπρεπεν ἀκοίμητοι νὰ ψάλλωσι πάντοτε τὸ στυγνὸν μεγαλεῖον σου. Δὲν ἁρμόζει, ὄχι, εἰς τὴν παντοδυναμίαν σου τὸ ψεῦδος, ἡ γαλήνη ἡ ὑπηρετική.
Εἰς μόνους τοὺς ἐρεβώδεις βυθούς σου ἁρμόζει ἡ σιγή, ἡ γαλήνη, σιγὴ τῶν τάφων, γαλήνη τοῦ μηδενισμοῦ, εἰρήνη ἀτέρμονος ἐναλίου κοιμητηρίου, ἐπεστρωμένου δι’ ὑποστάθμης δακρύων, διὰ μωσαϊκοῦ ἀνθρωπίνων ὀστῶν.
Σιωπηλοὶ οἱ ἐρεβώδεις βυθοί σου εἰσδέχονται τὰ ὄνειρα, τοὺς πόθους, τὰς ἐλπίδας τῶν ἀνθρώπων. Χωνεύουσι τὴν βορὰν τῶν μαινομένων κυμάτων σου. Ἐνῶ δὲ ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας σου, ὦ θάλασσα, ἡ ἀνθρωπίνη φιλοδοξία συγκροτεῖ μυριονέκρους ἀγῶνας, σὺ ἐν τῷ βυθῷ σου τῷ σκοτεινῷ ὑφαίνεις ἐπὶ τῶν ὀστῶν τῶν ἡρώων τὴν ζωήν ἀπειροπληθῶν ἐναλίων ὑπάρξεων. Τὰς ἐνδόξους τριήρεις, τὰς ἀσπίδας καὶ τὰ δόρατα τῶν Σαλαμινομάχων περιέκτισαν ὄστρεα καὶ μαλάκια, ὑπαμειβόμενα ἐν τῇ ῥοῇ τῶν αἰώνων. Τὰ κύματά σου, νεκροθάπται ἀκάματοι, κατορύττουσιν ἀτελευτήτως τοὺς χαίνοντας τάφους, τὰ δὲ ζωόφυτα τῶν ἀνηλίων ἀβύσσων σου ἐγείρουσιν ἐπὶ τῶν ὀστῶν τῶν θυμάτων σου μεγαλοπρεπῆ μαυσωλεῖα, ἅτινα οὐδέποτε θέλει φωτίσει ἡ λυχνία τοῦ πόνου τῶν τεθλιμμένων, μνημεῖα ἀπρόσιτα, οἴμοι, εἰς τὸ προσκύνημα καὶ τὸ δάκρυ τῶν ἐπιζώντων.
Εμμανουηλ Σ. Λυκουδησ