Αθηναΐς/Α/2/Γεωγραφία της Ελλάδος
| ←Καταγωγὴ κορινθιακοῦ κιονοκράνου | Ἀθηναΐς-Ἔτος Α΄, τεῦχος 2 Γεωγραφία τῆς Ἑλλάδος |
Ποικίλα→ |
Ὁ θαυμασμὸς, ὁ καταλαμβάνων τοὺς περιηγητὰς ἐπὶ τῇ θέᾳ τῆς Ἑλλάδος προέρχεται βεβαίως ἐκ τῶν ἀναμνήσεων τῶν συναπτομένων μεθ’ ἑκάστου ποταμοῦ, μετὰ τοῦ ἐλαχίστου ῥυακίου καὶ τοῦ ἀσθενεστέρου τῶν θαλασσῶν αὐτῆς σκοπέλου. Ὁμοία θέσις πρὸς τὰς ὡραίας τῆς Ἑλλάδος σκηνογραφίας ἐν Προβηγγίᾳ καὶ Ἱσπανίᾳ καί ὑπερέχουσα ἴσως αὐτῶν κατὰ τὴν χάριτα καὶ τὴν ἐλευθερίαν τῶν γραμμῶν, δὲν εἶναι γνωστὴ, ἢ δι’ ἐλαχίστου ἀριθμοῦ θαυμαστῶν, καὶ τὸ ἀναρίθμητον πλῆθος διέρχεται πρὸ αὐτῆς ἀδιάφορον μόλις ἀξιοῦν νά ῥίψῃ ἓν βλέμμα ἐπ’ αὐτῆς· καὶ τοῦτο διότι δὲν φέρει τὸ ἔνδοξον τοῦ Μαραθῶνος τῶν Λεύκτρων καί τῶν Πλαταιῶν ὄνομα, και διότι δὲν ἀκούει παρ’ αὐτῇ τὸν βόμβον τῶν διαῥῥευσάντων αἰώνων. Καὶ ἐν τούτοις ἀνεξαρτήτως τῆς λαμπρότητος, ἣν περιβάλλει εἰς αὐτὰς ἡ δόξα τῶν προγόνων δὲν εἶναι δ' αὐτὸ οὐχ’ ἧττον ἀξιοθέατοι. Ὅ,τι ἐκθαμβοῖ τὸν τεχνίτην ἐν τοῖς σκηνογραφήμασι τῶν κόλπων τῆς Ἀττικῆς καὶ τῆς Ἀργολίδος δὲν εἶναι μόνον τὸ κυανοῦν τῆς θαλάσσης καὶ τὸ ἄπαυστον τῶν κυμάτων μειδίαμα (le sourire infini des flots), τὸ καθαρὸν τοῦ οὐρανοῦ, ἡ φεύγουσα τῶν ἀκτῶν θέα καὶ ἡ τραχεῖα τῶν ἀκρωτηρίων ἐξοχὴ, ἀλλὰ καὶ τὸ τόσῳ καθαρὸν καὶ στιλπνὸν τῶν ἐν στρώμασι τιτάνου καί μαρμάρου ὀρέων· ἤθελεν εἴπει τις, βλέπων τὰς ἀρχιτεκτονικὰς σωρείας καὶ τοὺς ἀπείρους ναοὺς, οἵτινες στέφουσιν αὐτὰ, ὅτι συγκεφαλαιοῦσιν ἐν αὐτοῖς τὸν τύπον αὐτῆς.
Τὸ χλοανθὲς, τὸ διαυγὲς τῶν ῥυακίων ὕδωρ, ἰδοὺ ὅ,τι μάλιστα ἐλλείπει ἐκ τῶν παραλίων τῆς Ἑλλάδος. Τὰ γειτνιάζοντα τῇ θαλάσσῃ ὄρη εἶναι ὅλα γεγυμνωμένα ἀπὸ τὰ μεγάλα δένδρα των· δὲν μένουσι πλέον ἐπ’ αὐτῶν ἢ δενδρύλλια, κύτισοι, σχῖνοι, κόμαροι καί ῥοδοδάφναι· καὶ αὐτὸς ἔτι ὁ τάπης τῶν εὐόσμων φυτῶν, ὁ περιβάλλων τὰς κλιτύας, καὶ ὃν νέμονται οἱ ὀδόντες τῶν αἰγῶν εἶναι πολλαχοῦ περιωρισμένος εἰς μικρὰ τεμάχια· αἱ χειμαρώδεις βροχαὶ παρασύρουσι καὶ αὐτὴν τὴν φυτικὴν γῆν· ὁ βράχος δείκνυται γυμνός· μακρόθεν δὲν βλέπει τις ἢ ὑποφαίους κρημνοὺς, πεποικιλμένους ἐδῶ καὶ ἐκεῖ ὑπὸ ξηρῶν βάτων. Ἤδη ἀπὸ τῶν χρόνων τοῦ Στράβωνος ἅπαντα σχεδὸν τὰ παραθαλάσσια ὄρη ἀπώλεσαν τὰ δάση των· «ἐπὶ τῶν ἡμερῶν μας λέγει συγγραφεύς τις, ἡ Ἑλλὰς δὲν εἶναι ἢ σκελετὸς τῆς παλαιᾶς» Εἰρωνικῶς πως τὰ δένδρων περιεκτικὰ ὀνόματα εἶναι πολυάριθμα καθ’ ἅπασαν τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν ἑλληνικὴν Τουρκίαν. Καρυαὶ σημαίνει «πόλις καρυῶν·» Βαλανίδια, ἡ τῶν βαλανοφόρων δρυῶν· Κυπαρίσσι ἡ τῶν κυπαρίσσων· Πλατάνι ἢ Πλατανίκι ἡ τῶν πλατάνων κτλ. Παντοῦ εὑρίσκονται τοποθεσίαι, ὧν τὸ ἀγροτικὸν ὄνομα δὲν ἀληθεύει δυστυχῶς πλέον. Μόνη ἐξαίρεσις εἶναι τὰ μεσογειότερα ὄρη καὶ τὰ παρὰ τὴν ἀκτὴν τοῦ Ἰονίου πελάγους, ἅτινα διετήρησαν τὰ δάση των· Ἡ Οἴτη, ὄρη τινα τῆς Αἰτωλίας, τὰ ὑψηλότερα τῆς Ἀκαρνανίας, καὶ ἐν τῇ Πελοποννήσῳ ἡ Ἀρκαδίᾳ, ἡ Ἧλις, ἡ Τριφυλία καὶ αἱ κλιτύες τοῦ Ταϋγέτου διετήρησαν τὰ μεγάλα των δάση. Πρὸς δὲ εἰς τὰς δασώδεις ταύτας χώρας, ἃς μόνον ποιμένες διατρέχουσιν, ἀπαντῶνται ἔτι λῦκοι, ἀλώπεκες καὶ θῶες. Ἡ ἀντιλόπη, ὁ αἴγαγρος (Chamois) δὲν ἠφανίσθη ἔτι ὁλοκλήρως, ἀπαντᾶται εἰς τὴν Πίνδον καὶ τὴν Οἴτην· ὁ Ἐρυμάνθιος κάπρος ὅστις, ἐὰν κρίνωμεν ἐκ τῶν σωζομένων ἀρχαίων γλυφῶν, ἦτο μοναδικὸς εἰς τὸ εἶδος του δὲν εὑρίσκεται πλέον ἐν Ἑλλάδι· ὁ λέων, οὗ μνημονεύει καὶ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης, δὲν εὑρίσκεται πλέον μετὰ παρέλευσιν χιλίων ἐτῶν. Ἐκ τῶν μικρῶν ζώων, τὸ κοινότερον εἶναι εἰς τινας χώρας τῆς Πελοποννήσου χελώνη, ἣν οἱ αὐτόχθονες βλέπουσι μὲ εἶδος φρίκης, ὅμοιον πρὸς ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον καταλαμβάνει πολλοὺς τῶν Εὐρωπαίων ἐπὶ τῇ θέᾳ φρύνου ἢ σαλαμάνδρας.
Ἡ Ἑλλὰς εἶναι μικρὰ καὶ ὅμως οἱ παραλλαγαὶ τοῦ κλίματος ἐν αὐτῇ εἶναι μέγισται. Ἡ ἀντίθεσις ὀρέων καὶ πεδιάδων, τόπων δασωδῶν καὶ πεδιάδων ἀφόρων, ἀκτῶν ἐκτεθειμένων πρὸς Βοῥῥᾶν καὶ πρὸς Νότον φέρει εἰς τὰ τοπικὰ κλίματα ἀξιοσημειώτους διαφοράς. Ἀλλ’ ἀνεξαρτήτως τῶν διαφορῶν τούτων, δύναταί τις νὰ εἴπῃ ὅτι ἡ Ἑλλὰς ἐν τῷ συνόλῳ της δὲν παρουσιάζει ἀπὸ Βοῥῥᾶ μέχρι Νότου, ἢ κλιματολογικὴν κλίμακα, ἧς ἡ πλουσιότης δὲν ἀπαντᾶται, ἢ εἰς ὀλιγίστας χώρας. Πρὸς Βοῥῥᾶν τὰ Αἰτωλικὰ ὄρη μὲ τὰς ὑπὸ φηγῶν κεκαλυμμένας κλιτύας των φαίνονται ἀνήκοντα εἰς τὰς εὐκράτους τῆς κεντρικῆς Εὐρώπης χώρας ἐν ᾧ αἱ πρὸς Ἀνατολὰς νῆσοι καὶ χερσόννησοι μὲ τοὺς ἐλαιῶνας καὶ τὰ λεμονιῶν καὶ πορτοκαλλεῶν ἄλση των, ἔτι δὲ καὶ τοὺς σωροὺς τῶν φοινίκων τῶν κάκτων καὶ τῶν ἀγανῶν των ἀποτελοῦσι πλέον μέρος τῆς διακεκαυμένης τῶν τροπικῶν ζώνης, ἐν ᾧ ἀμέσως γειτνιάζουσαι χῶραι ἔχουσι λίαν διάφορον κλίμα· π. χ. ἡ λιμνώδης Βοιωτικὴ κοιλὰς μὲ τοὺς ψυχροὺς χειμῶνας καὶ τὰ καυστικὰ θέρη πλησίον τῆς Ἀττικῆς πεδιάδος ἀλληλοδιαδόχως ψυχουμένης καὶ θερμαινομένης ὑπὸ τῆς θαλασσίας αὔρας. Ἐν γένει δὲ ἐν μικροτάτῳ χώρῳ ἡ Ἑλλὰς περιλαμβάνει ἀξιοσημείωτον ἐν τῇ γηΐνῃ σφαίρᾳ, ζώνην. Δὲν δύναται δέ τις νὰ ἀμφιβάλλῃ ὅτι ἡ ἔκτακτος αὕτη ποικιλία τῶν κλιμάτων καί ὅλαι οἱ ἐξ αὐτῆς διαφοραὶ ἔσχον ὡς ἐπακολούθημα τὸ νὰ διεγείρωσι ζωηροτέραν τὴν φυσικὴν τῶν Ἑλλήνων ὀξύνοιαν, καὶ τὸ νὰ προκαλέσωσι τὴν πολυπραγμοσύνην, τὴν πρὸς τὸ ἐμπόριον ἔφεσιν καὶ τὸ πολυμήχανον αὐτῶν.