Σελίδα:Περί του Γαλατικού Πολέμου (1871).pdf/15

Ὅστις ἐξετάζει τὰς περιστάσεις, ἐν αἷς ἔζη καὶ ἐπολιτεύετο, βεβαίως καὶ κατὰ τὴν ἐξέτασιν τῶν ἐλαττωμάτων αὐτοῦ δὲν θὰ παρίδῃ πόσον συνέτεινεν ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἡ ἀναπόφευκτος φορὰ τῶν γεγονότων, ἀφ’ ἑτέρου δὲ ἡ τότε κατάστασις τῆς Ῥωμαϊκῆς πολιτείας, καὶ κυρίως ὁ ἐθνικὸς χαρακτὴρ (διότι ἦτο Ῥωμαῖος καθ’ ὅλην τὴν σημασίαν τῆς λέξεως), νὰ διαμορφώσωσι τὸν χαρακτῆρα αὐτοῦ τοιοῦτον, ὁποῖον τὸν γνωρίζομεν. Ἂν ἀφ’ ἑνὸς δὲν πρέπει νὰ ἀρνηθῇ τις ὅτι ἡ φιλοδοξία ὑπερίσχυεν ἐν αὐτῷ πάσης ἠθικῆς τάσεως καὶ διαθέσεως, ἀφ’ ἐτέρου ὅμως δὲν πρέπει καὶ νὰ ἀπασιωπήσῃ τις ὅτι πρὸς ἐκπλήρωσιν τῆς φιλοδοξίας ταύσης μετεχειρίσθη ὅσον τὸ δυνατὸν ὀλιγώτερον ἀθέμιτα μέσα· οὐδεμίαν ἀνωφελῆ σκληρότητα διέπραξεν. Οἱ δὲ λόγοι οὓς ὑπερβαίνων τὰς Ἄλπεις, ὅτε ἀπήρχετο εἴς τὴν ἐπαρχίαν Ἱσπανίαν λέγεται ὄτι εἶπε: «προτιμῶ νὰ εἶμαι ὁ πρῶτος ἔν τινι κώμῃ τῶν Ἄλπεων ἢ ὀ δεύτερος ἐν τῇ Ῥώμῃ», καὶ ἂν πραγματικῶς δὲ ἐλέχθησαν, τοὐλάχιστον ἐπενοήθησαν καλῶς ἵνα χαρακτηρίσωσιν αὐτόν. Ἦτο ἐλεύθερος τοῦ μικροπρεποῦς φθόνου τοῦ Πομπηΐου, ἄλλως καὶ δὲν ἠδύνατο νὰ ὑποφέρῃ ἀλαζονείαν μὴ στηριζομένην εἰς ἀληθῆ ἱκανότητα. Ἡ δύναμις τοῦ πνεύματος του ἦτο ἔξοχος καὶ ἀνεξάντλητος· τὰ προτερήματα αὐτοῦ ἦσαν παντοῖα καὶ ποικιλότατα. Ἀνυπέρβλητος ὡς πολιτικὸς καὶ στρατηγὸς ἐκέκτητο τὴν γενικωτάτην ἐπιστημονικὴν μόρφωσιν. Ἡ δὲ ἁρμονία τῆς πολιτικῆς καὶ ἐπιστημονικῆς αὐτοῦ ἐνεργείας μόνον παρὰ τῷ Κικέρωνι εὑρίσκεται ἐν ἴσῳ βαθμῷ κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην· ἐκέκτητο ἀπαράμιλλον εὐκολίαν ἐν τῇ χρήσει καὶ ἐφαρμογῇ τῶν προτερημάτων αὐτοῦ, καθὼς καὶ ἔκτατον ὀξύνοιαν, ἥτις ἀείποτε ἐπετύγχανεν τοῦ ὀρθοῦ· ὅθεν πᾶν ὅτι πράττει φέρει τὸν χαρακτῆρα ἐκείνης τῆς εὐκολίας καὶ τῆς νεαρότητος, οὐχὶ δὲ τὴν σφραγῖδα τῆς ἐργασίας καὶ τῆς πολυμόχθου σπουδῆς. Ὁ Καίσαρ εἶναι ἐξ ἐκείνων τῶν εὐτυχῶν ἀνθρώπων, οἵτινες ἀντιλαμβάνονται ἀείποτε σαφῶς καὶ ὥρισμένως πάντων τῶν φαινομένων τοῦ ἐξωτερικοῦ καὶ πνευματικοῦ βίου, καὶ