καθ’ ὕψος τῆς χερσονήσου ὄρος, ἔνθα ἐξαπλοῦται ὀροπέδιον μέσου ὕψους 2000 μ., καὶ σειρὰ κορυφῶν 2400 — 2700 μ. διεσώθησαν μάρτυρες τῆς πάλαι ἐνεργείας τῶν παγετώνων (ποταμῶν πάγου ὁμοίων πρὸς τοὺς παγετῶνας τῶν Ἄλπεων), ἤτοι περὶ τὸ Ρίλον 22 καὶ ἀνατολικώτερον τούτου 40 μικραὶ γραφικώταται λίμναι. Μόνον ἐνταῦθα ὑπάρχουσιν ἄγριαι τῶν ὀρέων μορφαί, βράχοι ἀπότομοι, κορυφαὶ ὀξεῖαι καὶ χείμαρροι ὁρμητικοὶ καὶ παφλάζοντες.
Αἱ Β καὶ Ν τῆς Ροδόπης πλευραὶ εἶνε ἰδίως ἀπόκρημνοι, π. χ. πρὸς τὰ ΝΔ τοῦ Τατὰρ-Παζαρτζίκ, πρὸς Ν τῆς Φιλιππουπόλεως καὶ ἄνωθεν τῆς πεδιάδες τῆς Γκουμουρτζίνας. Ὁ μέγας τῆς Ροδόπης ὄγκος, ἡ τραχύτης καὶ τὸ πολλαχοῦ γυμνὸν τῶν ὑψιπέδων αὐτῆς καὶ ἡ ἔλλειψις κοιλάδων καθιστῶσι τὸ πυρηνῶδες τοῦτο ὄρος ἀδιάβατον καὶ μέγα κατὰ τῆς συγκοινωνίας πρόσκομμα, ὅπερ ἀποκλείει τοῦ Αἰγαίου τὰς κοιλάδας τοῦ Ἕβρου καὶ Ἀξιοῦ. Μόνον δι’ ἀτραπῶν δυσβάτων γίνεται ἡ συγκοινωνία, αἵτινες ὅμως καὶ δὲν ἀνέρχονται εἰς μεγάλα τοῦ ὄρους ὕψη. Οὕτω π. χ. ἡ ἀπὸ Τατὰρ-Παζαρτζίκ εἰς Σέρρας ὁδός, μήκους ἐν ὅλῳ 166, 5 χιλμ. ἐπὶ 94 χιλµ. εὑρίσκεται εἰς ὕψος 1000-1500 μ. καὶ ἐπὶ 30 χιλμ. εἰς ὕψος 1500 καὶ πλέον μέτρων.
Τὰ ἐπὶ τῆς Ροδόπης ὑπάρχοντα πυριγενῆ πετρώματα, ἅτινα κυρίως εἶνε τραχεῖται, ἀποτελοῦσι τέσσαρας διαφόρους περιοχάς, ἐν αἷς καὶ θερμαὶ πηγαί. Οὕτω τραχεῖται εὑρίσκονται ἐν τῇ λεκάνη τοῦ Νευροκοπίου, πλησίον τοῦ Βατὰκ (2000 μ. ὕψος), Ἀλμαλοῦ, Χασσκιόϊ, Σουφλί, ἢ Σοῦλφι, Δεδεαγὰτς κτλ.
Ἡ κυρία τοῦ ὄρους ράχις, ἧς ἡ ἐπικρατεστέρα διεύθυνσις εἶνε ΑΝΑ, καταλήγει μεταξὺ Ἕβρου καὶ τοῦ εἰς τοῦτον χυνομένου Ἄρδα, ἤτοι πρὸς Δ τῆς Ἀδριανουπόλεως, ἔχου-
