κροατηρίου ὑπὲρ ἢ κατ' αὐτοῦ ἦτον εἰς τὸν ἔσχατον βαθμὸν τεταμένη.
Κατ' ἀρχὰς ἐξετάσθησαν ἐκ νέου οἱ προανακριθέντες μάρτυρες, καὶ ἀνεγνώσθησαν τῶν ἀπόντων αἱ καταθέσεις. Μεταξὺ τῶν πρώτων ἰδίως εἵλκυσε τὴν προσοχὴν καὶ τὴν συμπάθειαν τοῦ κοινοῦ ὁ γέρων Νικολός. Ἀπὸ κεφαλῆς μέχρι ποδῶν τὸν ἐκάλυπτον ἐνδύματα μελανὰ, ἡ πολιά του κόμη ἐκρέματο ἐπὶ τῶν ὤμων του ἑκατέρωθεν, ἡ κεφαλή του ἔκυπτε πρὸς τὴν γῆν, ὡς ἂν διπλῆς ἡλικίας ἄχθος τὴν εἶχε κυρτώσει ἀπό τινων ἡμερῶν, καὶ ἡ θλίψις ἦν γεγραμμένη ἐπὶ τοῦ μετώπου καὶ ἐπὶ τῶν ἐρυθρῶν ὀφθαλμῶν του. Ἡ ἀναμφισβήτητος τῶν λόγων του εἰλικρίνεια, καὶ ἡ ἀντίφασίς του πρὸς τὴν ἐξομολόγησιν τοῦ Ῥοδίνου ὡς πρὸς τὴν χρῆσιν τοῦ καιροῦ αὐτοῦ κατὰ τὴν νύκτα τῆς δολοφονίας, ἐπροξένησαν μεγίστην ἐντύπωσιν καὶ εἰς τὸ ἀκροατήριον καὶ εἰς τοὺς δικαστάς.
Τοῦ Βοράτου ἡ θλίψις δὲν ἦτον ὀλιγωτέρα. Ὅταν ἐκλήθη ὄπως ἐξετασθῇ, καὶ εἶδε τὸν Ῥοδίνην εἰς τὴν ἕδραν τῶν κατηγουουμένων, ἠθέλησε νὰ ῥιφθῆ εὶς τὰς ἀγκάλας του, ἀλλ' οἱ κλητῆρες τὸν ἀνεχαίτισαν. Ἀφ' οὗ δὲ συνῆλθεν, ἐπανέλαβε τὴν μαρτυρίαν του, καὶ ἰδίως ἐβεβαίωσεν ἐντόνως, ὅτι δὲν ὑπῆρχε διαθήκη τοῦ γέροντος ὑπὲρ τοῦ Ῥοδίνου, πεπεισμένος ὅτι τοῦτο ἦτον ἡ ἀλήθεια, καὶ ὅτι ἡ ἀλήθεια εἶναι πάντοτε τῆς ἀθωότητος σύμμαχος. Ὁ δὲ Ῥοδίνης ἠθέλησε νὰ ὁμιλήσῃ, ἀλλ' ὁ πρόεδρος τὸν διέταξε νὰ σιωπήσῃ μέχρις οὗ ἐρωτηθῇ.
Ὁ δὲ Τἀπας, ὃταν εἰσῆλθε νὰ μαρτυρήσῃ, εἶχε τὰ δίοπτρα ἐπὶ τῶν ὀφθαλμῶν· ἐπὶ τῆς μορφῆς του ἐπλανᾶτο μειδίαμα ἐπαγγελλόμενον συμπάθειαν πρὸς τὸν κατηγορούμενον καὶ μετριοφροσύνην ὑπὲρ ἑαυτοῦ· εἰς τὴν φωνήν του ἐπροσπάθει νὰ δώσῃ τόνον ἐπαγωγὸν καὶ οὕτως εἰπεῖν μελιτώδη, καὶ ὁ κατηγορούμενος ἦτον δι' αὐτὸν πάντοτε ὁ ὁνοράβιλες σινιὸρ Ῥοδίνης, ὁ πρετζιέβολες σινιὸρ Ῥοδίνης, καὶ ἐνίοτε ὁ καρίσσιμος σινιὸρ Ῥοδίνης. Οὗτος κατέθεσεν, ὃτι ὁ ἐστιμάβιλες σινιὸρ Ῥοδίνης, μερικαῖς ὥραις πρὶν βιρβόνοι δολοφονήσουν τὸν πόβερον κόντε Ναννέτον, τῷ εἶπεν ὃτι εἶναι βέβαιος εἰς ὀλίγον καιρὸν νὰ ἔχῃ μεγάλα πλούτη· ὅτι τὸν ἐβεβαίωσε περὶ ὑπάρξεως διαθήκης τοῦ κόμητος ὅστις τὸν ἄφηνε γενικὸν κληρονόμον του· ὅτι τοῦτο ἐφάνη εἰς αὐτὸν, τὸν Τάπαν, παράδοξον, διότι πρὸ ἑνὸς μηνὸς ὁ κόμης εἶχε συντάξει διαθήκην εἰς τὸ γραφεῖόν του, καὶ πᾶσα μεταβολὴ εἰς αὐτὴν ἔπρεπε νὰ προστεθῇ ἐν εἴδει κωδικέλλου. Ἐρωτηθεὶς δ' ὁ Τάπας περὶ τῆς ὑπογραφῆς τῆς ἰδιωτικῆς διαθήκης, εἶπεν. ὃτι ὁμοιάζει μὲ τὴν τοῦ Κόμητος, ἀλλὰ τῷ φαίνεται ὅτι ἔχει καί τινας διαφοράς.
Ἀφ' οὗδ' ἐτελείωσεν ἡ ἐξέτασις τῶν μαρτύρων ἔλαβε τὸν λόγον ὁ δημόσιος συνήγορος εἰς γλῶσσαν ἰταλικήν· διότι, κατὰ δυστυχίαν, καὶ τότε ὡς καὶ μέχρι τοῦδε ἡ Ἑλληνικὴ γλῶσσα ἦτον εὶς τὴν Ἑπτάνησον ἀποκεκλεισμένη ἀπὸ τῆς Θέμιδος τοὺς ναούς. Ἂς μᾶς ἐπιτραπῇ δ' ἐνταῦθα παρεκβαίνοντες νὰ ἐρωτήσωμεν ἂν τερατῶδες δὲν εἶναι νὰ παρουσιάζηται ὁ Ἑπτανήσιος ἐνώπιον τῶν δικαστῶν του, ν' ἀκούῃ τὸν κατήγορον καὶ τὸν ὑπερασπιστὴν του διακυβεύοντας τὴν τιμὴν, τὴν ἰδιοκτησίαν καὶ τὴν ζωήν του αὐτὴν, καὶ οἱ λόγοι των νὰ τῷ εἶναι ἐντελῶς ἀκατάληπτοι, ἂν δὲν εἶναι ἀπαίσιον εἰς χώρας Ἑλληνικὰς να μένῃ κεκλεισμένον εἰς τὴν Ἑλληνίδα μοῦσαν τὸ δικαστικὸν βῆμα, τὸ πρώτιστον τοῦτο καὶ βεβαιότατον τῆς ῥητορείας διδασκαλεῖον. Ἄς ἐλπίσωμεν δ' ὅτι οἱ εἰς ἐκεῖνο τῆς Ἑλλάδος τὸ τμῆμα τὸν εὐγενῆ ἀγῶνα τῶν γενναίων ἀναλαβόντες μεταῤῥυθμίσεων, θέλουσι σταθερῶς ἐπιμείνει ν' ἀνασπάσωσι καὶ τὸ γελοῖον τοῦτο ἀτόπημα, νόθον παραφυάδα τῆς μισητῆς Ἑνετοκρατίας, καὶ θέλουσιν ἀνδρείως ἀντιστῇ εἰς πᾶσαν παραβίασιν τοῦ φυσικοῦ αὐτῶν δικαιώματος τούτου. Οὐδ' ἀς ἀναχαιτίσῃ δὲ τοὺς ἀπειροτέρους ὁ φόβος τῶν δυσχερειῶν κατ' ἀρχὰς καὶ τῶν παραδρομῶν τῆς ἀγυμνάστου των γλώσσης. Εἰς τὴν σκιὰν τοῦ Ὁδυσσέως θέλει εἶσθαι πολὺ μᾶλλον εὐπρόσδεκτος ἡ πάτριος φωνὴ καίτοι μὴ καθαρίζουσα, καὶ μάλιστα ἡ ἀτρόμητος προσπάθεια πρὸς εἰσαγωγὴν καὶ ἐμπέδωσιν αὐτῆς μεταξὺ τῶν ἀπογόνων του, ἀφ' ὅλας, καὶ τἀς ἐντελεστέρας, ἐπιδείξεις τῆς ξένης καλλιεπείας. Ἄλλως τε ἡ πεποίθησις εἶναι πάντοτε εὔγλωττος. Καὶ εἰς τὴν Ἑπτάνησον ἡ ἐντελὴς ἀναγέννησις τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης θέλει εἶσθαι ἡ ἰσχυροτέρα διαμαρτύρησις τῆς Ἑλληνικῆς ἐθνικότητος.
Ὁ δημόσιος λοιπὸν συνήγορος ὡμίλει ἰταλιστὶ, ὡμίλει ὅμως μετὰ πολλῆς εὐγλωττίας καὶ μετὰ μεγάλης σφοδρότητος. Ἡ λογική του ἦτον πυκνοτάτη, καὶ ἐφαίνετο ἀκαταμάχητος. Ἀνέφερεν ὅλας τὰς περιστάσεις αἵτινες ἀπεδείκνυον ἀναμφισβητήτως ὅτι ὁ Κόμης ἐδολοφονήθη. Ὑπενεθύμισεν ὅτι ἡ θύρα τοῦ οἴκου εὑρέθη τὴν πρωΐαν τοῦ ἐγκλήματος ἀνοικτὴ καὶ οὐδόλως παραβεβιασμένη, ὥστε ἠνεώχθη ἀναμφισβητήτως διὰ κλειδίου, καὶ ἐκτὸς τοῦ πιστοῦ ὑπηρέτου Νικολοῦ, ὃστις οὐδὲν εἶχε συμφέρον εἰς τὸν θάνατον τοῦ κυρίου του ὃν ἐλάτρευε, τὶς ἄλλος εἶχε κλειδίον τοῦ οἶκου ἐκτὸς τοῦ Ῥοδίνου; Ἀνέπτυξεν ὅτι ὁ δολοφόνος δὲν ἦτον λῃστὴς, διότι τὰ χρήματα καὶ τὰ πράγματα τοῦ κόμητος εὑρέθησαν ἀνέπαφα ὅλα. Τὶς λοιπὸν εἶχε συμφέρον εἰς τὸ φρικῶδες ἔγκλημα τοῦτο, εἰμὴ ὁ παρουσιαζόμενος ὅπως δρέψῃ τοὺς καρποὺς αὐτοῦ, ὁ φαινόμενος μὲ διαθήκην τοῦ κόμητος εἰς τὴν χεῖρα Ῥοδίνης, Ἀλλ' ἡ διαθήκη αὕτη δι' ἧς ἀπὸ τοῦ βυθοῦ τῆς πενίας ὁ Ῥοδίνης ἀνακύπτει εἰς μέγιστον πλοῦτον, ὁποία τις εἶναι; Ὅλη γεγραμμένη διὰ χειρός του, καὶ φέρουσα τοῦ κόμητος μόνην τὴν ὑποτιθεμένην ὑπογραφὴν, καὶ αὐτὴν ἀμφισβητουμένην ἀπὸ μάρτυρας τοὺς μᾶλλον ἀξιοχρέους. Καὶ τοιαύτη οὖσα, ἰδιωτικὴ καὶ μὴ ἐπίσημος, ἡ διαθήκη αὕτη, ἀκυροῖ ἄλλην προϋπάρχουσαν καὶ συμβολαιογραφικὴν, χωρὶς νὰ εἶναι ἐκείνης κωδίκελλος, ἀπ' ἐναντίας ῥητοῦ ὁρισμοῦ τῆς πρώτης. Καὶ πότε συνετάχθη; ὀλίγας ὥρας πρὸ τοῦ ἐγκλήματος. Καὶ πότε παρουσίασεν αὐτὴν ὁ Ῥοδίνης, ἀφ' οὗ μόνον ἐπράχθη τὸ ἔγκλημα, ἀφ' οὗ ὁ κόμης δὲν ὑπάρχει πλέον διὰ νὰ τὸν ψεύσῃ. Ὥστε τίς δύναται ν' ἀμφιβάλλῃ; Ἢ εἶναι πλαστὴ, ἢ ὑπεγράφη διὰ τῆς βίας. Ἔπειτα ὁ Ῥοδίνης ἐπι-
