1450, κατὰ τὰς παραμονὰς τῆς ἀναρρήσεως τοῦ μεγίστου τῶν σουλτάνων, τοῦ Μωάμεθ Β΄. Τούτου ἀναβάντος τὸν θρόνον ἀρχαῖα κράτη καὶ μεσαιωνικαὶ ἡγεμονίαι ἐξηφανίσθησαν ὡς δια μαγείας καὶ πολιτικὸς σεισμὸς ἐκλόνησε τοὺς θρόνους τῆς Ἀνατολῆς μέχρι τῶν θεμελίων αὐτῶν. Καὶ τῷ μὲν 1453 ὁ τελευταῖος αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου ἔπεσε μαχόμενος παρὰ τὰ τείχη τῆς Κωνσταντινουπόλεως· οὕτω κατελύθη τὸ ἀρχαιότατον τῶν ἐν τῷ κόσμῳ πολιτικῶν καθιδρυμάτων, καὶ ἡ τουρκικὴ πρωτεύουσα μετετέθη ἐκ τῆς Ἀδριανουπόλεως εἰς τὸν Βόςπορον. Τῷ δὲ 1456 ἡ Μολδαβία ἠναγκάσθη νὰ γείνῃ ὑπόφορος, οἱ Γατελοῦζοι ἐξεδιώχθησαν ἐκ τῆς Αἴνου καὶ οἱ Ἀτζαϊῶλαι ἐκ τοῦ ἄστεως τῶν Ἀθηνῶν· τῷ 1459 ἔπαυσεν ὑφισταμένη ἡ Σερβία, τῷ δὲ 1460 ἐδουλώθη ἡ Πελοπόννησος καὶ τὸ ὑπόλοιπον τοῦ δουκάτου τῶν Ἀθηνῶν. Τῷ 1461 προςηρτήθη εἰς τὴν Τουρκίαν ἡ αὐτοκρατορία τῆς Τραπεζοῦντος[1] καὶ τὸ ἑπόμενον ἔτος δὲν ἧρχον πλέον τῆς Λέσβου οἱ Γατελοῦζοι. Τῷ 1463 ὁ τελευταῖος ἰθαγενὴς βασιλεὺς τῆς Βοσνίας ἀπεκεφαλίσθη ἐπὶ παρουσίᾳ τοῦ σουλτάνου ἐν τῷ λειμῶνι τῷ κειμένῳ ἀπέναντι τῆς ἐρασμίας πόλεως Jajce· τῷ δὲ 1468 ὁ θάνατος τοῦ Σκενδέρβεη ἐστέρησε τὴν Ἀλβανίαν τοῦ γενναίου αὐτῆς ὑπερμάχου. Μετά δύο ἔτη ἡ Βενετία ἐθρήνει τὴν ἀπώλειαν τῆς Εὐβοίας, ἧς ἡ πτῶσις ὑπῆρξε τὸ μέγιστον τῶν τραυμάτων ὅσα ὑπέστη ποτὲ ἡ βενετικὴ πολιτεία. Τῷ 1479 οἱ Τόκκοι ἐξεδιώχθησαν ἐκ τῆς νησιωτικῆς αὑτῶν κομιτείας, περὶ δὲ τὸ 1483 ἡ Ἑρζεγοβίνη ἀπέβη τελείως τουρκική. Οἱ δὲ ἄρχοντες καὶ εὐπατρίδαι πολλῶν τῶν χωρῶν τούτων ἐπεζήτησαν ἄσυλον εἰς τὴν Ῥώμην, καὶ οὕτως ὁ ἐπίλογος τοῦ μακροῦ καὶ τραγικοῦ δράματος τῆς ἱστορίας τοῦ Αἵμου διαδραματίζεται ἐν ταύτῃ τῇ πόλει. Καὶ ἡ μὲν Ἰταλία ἦτο ἡ πλησιεστάτη χώρα, εἰς ἦν ἠδύναντο νὰ καταφύγωσι, καὶ εἶχεν ὑπάρξει ἡ κοιτὶς πολλῶν τῶν προγόνων αὐτῶν, ὁ δὲ πάπας ἦτο ἡ κορυφὴ τῆς ἑσπερίας χριστιανωσύνης, πρὸς ἦν ἔνιοι αὐτῶν εἶχον ἀπευθύνει ἔκκλησιν ἐν τῇ στενοχωρία αὑτῶν.
- ↑ [Ἡ ἅλωσις τῆς Τραπεζοῦντος συνέβη μεταξύ τῆς 2 Μαρτίου τῆς 21 Σεπτεμβρίου 1461. Ἴδε Νέου Ἑλληνομνήμονος Τόμ. Β΄ σ. 333].
