βορείαν Ἑλλάδα αἱ πεδιάδες τῆς Κωπαΐδος, τῆς Χαιρωνείας, τῆς Φωκίδος, αἵτινες δὲν ἀπέχουν ἀπὸ τῆς θαλάσσης καὶ τῶν λιμένων της περισσότερον τῶν δώδεκα χιλιομέτρων. Ἡ Λάρυμνα εἰς τὸν Εὐβοϊκὸν κόλπον ἦτο τὸ ἐπίνειον τοῦ Ὀρχομενοῦ, ὅστις εἰς παναρχαίους ἤδη χρόνους—τοῦτο τὸ γνωρίζομεν ἀσφαλῶς—ἀνέπτυξεν ἐμπόριον καὶ δύναμιν θαλασσίαν. Ἄλλοι λιμένες τὴς αὐτῆς θαλάσσης συνέδεον τὴν μέχρι τῶν Θερμοπυλῶν χώραν πρὸς ὅλην τὴν ἐν τῷ Αἰγαίῳ καὶ τῇ ἀνατολικῇ λεκάνῃ τῆς Μεσογείου ναυτικὴν καὶ ἐμπορικὴν κίνησιν.
Περὶ τὰ τέλη τῆς τρίτης χιλιετηρίδος, ὅτε ἡ Κρήτη ἐξήρχετο τῆς πρωτομινωϊκῆς λεγομένης περιόδου—περὶ τὰ 2000, καθὼς ἀκριβῶς ὁρίζουν οἱ ἐρευνηταὶ τῆς νήσου Ἄγγλοι σοφοί—, μία μεγάλη ἐπίδρασις ἐνησκήθη ἐκ τοῦ νότου, ἤτοι τῆς Κρήτης ἅμα καὶ τῶν Κυκλάδων, ἐπὶ τῆς βορείας Ἑλλάδος. Τὴν ἀπόδειξιν ταύτην μᾶς δίδει περιτράνως ὁ συνοικισμὸς τῆς Ἁγίας Μαρίνης. Καὶ τοῦτο εἶναι τὸ δεύτερον σπουδαιότατον ἐξαγόμενον διὰ τὴν προϊστορίαν τοῦ τόπου, τὸ ὁποῖον προσφάτως παρέσχεν ἡ τόσον διδακτικὴ ἀνασκαφὴ τῆς θέσεως.
Πᾶσα ἡ ἀνάπτυξις τοῦ πρωΐμου χαλκοῦ αἰῶνος, τὴν ὁποίαν παρηκολουθήσαμεν εἰς τὸ πρῶτον στρῶμα τοῦ συνοικισμοῦ, διεκόπη τότε διὰ μιᾶς. Χωρὶς καμμίαν ἀπολύτως σχέσιν πρὸς αὐτὴν ἀρχίζει μία ἄλλη, ἡ ὁποία ἀμέσως συνδέεται πρὸς τὸ τέλος τῆς πρωτομινωϊκῆς περιόδου τῆς Κρήτης, μεταβαίνει εἰς τὴν μεσομινῶϊκὴν περίπου (καθὼς σήμερον χρονολογεῖται αὕτη εἰς τοὺς μεταξὺ 1900 καὶ 1600 πρὸ Χριστοῦ χρόνους) καὶ εἰσέρχεται ἀκολούθως ἀμέσως εἰς τὴν τελευταίαν ἐποχὴν τῆς λεγομένης «ἐσχάτης μινωϊκῆς» περιόδου περὶ τὰ 1400-1100, ἤτοι τὴν ἐκ πλείστων τόπων καὶ ἀνασκαφῶν γνωστὴν πλέον τελείως μυκηναϊκὴν περίοδον τῶν περὶ τὸ Αἰγαῖον καὶ τὴν Μεσόγειον ὅλην χωρῶν.
Ὁλόκληρον στρῶμα πάχους τεσσάρων μέτρων ἀκολουθεῖ εἰς τὸν συνοικισμὸν τῆς Ἁγίας Μαρίνης τὸ πρῶτον ἐκεῖνο τῶν τεσσάρων ἕως πέντε μέτρων τοῦ πρωΐμου χαλκοῦ αἰῶνος. Ἐπειδὴ τὸ δεύτερον τοῦτο στρῶμα ἀμέσως προηγεῖται τοῦ μυκηναϊκοῦ, ὀνομάζομεν αὐτὸ ἁπλῶς προμυκηναϊκόν. Τὸ προμυκηναϊκὸν λοιπὸν στρῶμα, τὸ ὁποῖον ἐσχηματίσθη ἐκ τῶν
