το, διότι δι’ αὐτοῦ διήρχετο ἡ πομπὴ τῶν Ἐλευσινίων, καὶ διέβαινε διὰ τοῦ παρὰ τῇ Ἐλευσῖνι Θριασίου πεδίου· β) Ἡ παρ’ αὐτὴν, ὡς φαίνεται, Ἠρια ἢ Ἠριαία, δι’ ἧς διήρχοντο αἱ τῶν νεκρῶν ἐκφοραὶ (Ἁρπ.—Μέγ. Ἐτυμ. φ.)· γ) Μεσημβρινῶς τοῦ Διπύλου ἡ Πειραϊκὴ πύλη, ὅπου ἐπὶ Τουρκοκρατίας ἔκειτο περίπου ἡ Πύλη του Δράκου. Παρ’ αὐτῇ ἦν τὸ Πομπεῖον καὶ τὸ ἱερὸν τῆς Δήμητρος καὶ τοῦ Ποσειδῶνος. δ) Αἱ Μελιτίδες, πιθανῶς μεταξὺ τοῦ Λόφου τῶν Νυμφῶν καὶ τῆς Πνυκὸς, κατὰ τὸν ἅγιον Δημήτριον τὸν Βομβαρδάρην· ε) Ἡ Ἀχαρνικὴ πύλη, βορείως τοῦ Διπύλου, κατὰ τὴν ὁδὸν Πατησίων· στ) Αἱ Διόμειαι εἱς τὰ βορειανατολικὰ τῆς πόλεως, ἐπὶ τῆς πρὸς Κηφισίαν ἀγούσης· ζ) Αἱ Διοχάρους, παρὰ τὰς Διομείας, βορειότερον· — η) Αἱ Ἰτωνίδες, πρὸς τὸ νοτιανατολικὸν τῆς πόλεως, ἐπὶ τῆς Φαληρικῆς ὁδοῦ· θ) Αἱ Αἰγεῖαι ἢ τοῦ Αἰγέως, πιθανῶς αἱ πρὸς τὸ Στάδιον φέρουσαι· ι) Πυλὶς, παρά ταῖς Πύλαις τοῦ Διοχάρους. Ἐν τῷ μέσῳ τῆς πόλεως ἠγείρετο μεγαλοπρεπῶς, εἰς ύψος 100μ ἡ Ἀκρόπολις, μῆκος μὲν ἔχουσα ἐκ δυσμῶν πρὸς ἀνατολὰς 300μ, πλάτος δὲ οὐδαμοῦ ἀνώτερον τῶν 130μ, ἥτις ἐν τοῖς ἀρχαιοτάτοις χρόνοις καὶ Κρανάα καὶ Κεκροπία ἐλέγετο. Ἰσοπέδωσαν δὲ καὶ ὠχύρωσαν αὐτὴν, οὐχὶ ὅμως διὰ λιθίνου τείχους, ἀλλὰ διὰ προχωμάτων (ῥηχῷ. Ἡρδ. Ζ, 142.—Η, 55), οἱ Πελασγοί· εἰς τοὺς μετέπειτα ὅμως χρόνους ἐπεκράτησε Πελασγικὸν νὰ λέγηται μόνον τὸ βόρειον αὐτοῦ μέρος, ὡς καὶ ἡ ὑπ’ αὐτὸ κλιτύς· καὶ ἐλέγετο προσέτι Ἐννεάπυλον τὸ ἀρχαῖον Πελασγικὸν τεῖχος, διότι, εἰ καὶ ή Ἀκρόπολις βατὴ κυρίως ἦν μόνον πρὸς δυσμὰς, φαίνεται ὅμως ὅτι πλὴν ἀριθμοῦ τινος πυλῶν ἃς εἶχεν ἐνταῦθα, εἶχε καὶ ἄλλας στενὰς καὶ υπογείους ἐξόδους καὶ ἀλλαχοῦ. Μετὰ τὰ Μηδικὰ ὅμως ᾠκοδόμησεν εἰς τὸ δυτικὸν χεῖλος τὰ ἔτι σωζόμενα πολυτελή πεντάπυλα Προπύλαια ὁ Μνησικλῆς, καὶ αὓτη ἔμεινε τῆς Ἀκροπόλεως ἡ ἐπίσημος καὶ τοῖς πάσι προσιτὴ εἴσοδος. ’Εχρειάσθησαν δ’ εἰς τὴν οἰκοδομὴν αὐτῶν 5 ἔτη, καὶ ἐδαπανήθησαν 2012 τάλαντα. Ἐκ τῶν πρὸς δυσμάς στρεφομένων πτερύγων αὐτῶν ἡ βορεία περιεῖχε καὶ μέγα δωμάτιον, χρησιμεῦον εἰς πινακοθήκην τοῦ Πολυγνώτου καὶ ἄλλων ἐνδόξων ζωγράφων· πρὸ δὲ τῆς άλλης, ἐφ’ ὑψηλοῦ ἀνδήρου, ἴστατο ὁ Ναὸς τῆς απτέρου Νίκης οὕτω κληθείσης, διότι ἐν Ἀθήναις κατέθεσε τὰ πτερά της, ἢ κατ’ ἄλλας παραδόσεις καὶ παραστάσεις, ἔλυσε τὰ πέδιλά της, τὴν πόλιν ταύτην ἐκλεξαμένη ὡς σταθερὰν κατοικίαν της. Πρὸ τῶν Προπυλαίων προσετέθη ἡ μεγάλη ἀναβάθρα ἐπὶ Αὐγούστου, μετὰ τοῦ ἐπ’ αύτῆς σωζομένου μνημείου, καὶ ὑπ’ αὐτὴν, ἐπὶ Βυζαντινῶν, ὁ πρὸς δυσμὰς περίβολος μετὰ τῆς Πύλης. Ἐκ τῶν τειχῶν δὲ τῆς Ἀκροπόλεως, τὰ μὲν πρὸς βοράν ἀνῳκοδόμησεν ἀμέσως μετὰ τὰ μηδικὰ ὁ Θεμιστοκλῆς, μεταχειρισθεὶς πρὸς τοῦτο τὰ ἐρείπια τῶν οἰκοδομῶν ὅσας οἱ Πέρσαι κατέστρεψαν, τὰ δὲ πρὸς νότον καὶ ἀνατολὰς ἀνήγειρε πάγια καὶ εὐρέα ὁ Κίμων, Κιμώνια τείχη κληθέντα. Ἦν δ’ ἐν παλαιτάτοις χρόνοις ἐκεῖ ἡ κατοικία τῶν πρώτων βασιλέων (Κέκροπος, Ἐρεχθέως), καὶ παρὰ τὸν οἶκον αὐτῶν, οὗ λείψανά τινα ἔτι σώζονται, ἵδρυτο καὶ ἱερὸν τῆς Πολιαδος Ἀθηνας. Ἀφ’ οὗ δ’ ἐπυρπολήθη τοῦτο ὑπὸ τῶν Περσῶν, ἤγειρε τὸ 438 π. Χ. ὁ Περικλῆς ἄλλο, κατὰ 50 πόδας μεῖζον, ἐπὶ τῆς κορυφῆς ἢ τοῦ κέντρου τοῦ λόφου, τὸν Παρθενῶνα, κοσμηθέντα διὰ τῆς χρυσελεφάντινης Ἀθηνάς τοῦ Φειδίου καὶ μετὰ ταῦτα εἰς τὴν θέσιν περίπου τοῦ πυρποληθέντος ναοῦ τὸν τῆς Πολιαδος ἢ Ἐρέχθειον καλούμενον.
