πανάρχαιον ἱερὸν καὶ ἄγαλμα, ὃ πιστεύεται ὅτι ἐκομίσθη ἐξ Αἰγύπτου, ὂν τὸ τῆς αἰγυπτίας θεότητος Νηίθ. Εἶχε δὲ καὶ διάφορα ἄλλα ονόματα, κατά τάς ἀποδιδομένας αὐτῇ διαφόρους ἐνεργείας καὶ ἐπιρροάς, ἢ καὶ κατὰ τά μέρη ἔνθα ἰδίως ἐλατρεύετο, καί τινα θεαινῶν ονόματα ἦσαν κυρίως ἐπίθετα μόνον αὐτῆς. Οὕτως ελατρεύετο καὶ ὡς Ἀθηνᾶ Ὑγεία, καὶ ὡς Ἀθηνᾶ Νίκη, ἐν ᾧ ἡ Ὑγεία ἄλλως ἐθεωρεῖτο κόρη τοῦ Ἀσκληπιοῦ, καὶ ἡ Νίκη τοῦ Πάλλαντος. Ἐπελέγετο δὲ καὶ Ἀθηνᾶ Ἐργάνη ὡς προστάτις τῶν γυναικείων ἐργασιῶν, εἰς ἂς ἐπιδίδονται αἱ φρόνιμοι τῶν γυναικῶν. Ἄλλα δ’ ἐπίθετα αὐτῆς ἦσαν Παιωνία ( = Ὑγεία), Σώτειρα, Λαοσσόη, Ἀτρυτώνη (ἀνίκητος), Ἀγελαία, Λαφρία, Ληΐτης (ἡ τῶν λαφύρων), Σάλπίγξ (ὡς ἐφευρέτις τῆς σάλπιγγος), καί τινα τῶν ἐπιθέτων, ὡς Ἄγραυλος κτλ. ἐπροσωποποιοῦντο ὡς ἀνήκοντα εἰς ὀπαδοὺς αὐτῆς. Ἐκ γεωγραφικῶν δὲ θέσεων ἐλέγετο Ἀλαλκομενηὶς ὡς λατρευομένη ἐν Βοιωτίᾳ εἰς τάς Ἀλαλκομενὰς, καὶ Ὄγκα ἐν Θήβαις, καὶ Τελχινίᾳ, καὶ Τριτὼ, Τριτωνὶς, Τριτογενὴς, Τριτογένεια, διότι εἶχεν ἀρχαῖον ἱερὸν, ὅπου παρὰ τὰς ὄχθας τοῦ εἰς τὴν Κωπαΐδα εἰσρέοντος ποταμοῦ Τρίτωνος, ἔκειτο πόλις καλουμένη Ἀθῆναι, καὶ ὑπὸ τῆς λίμνης καταποντισθεῖσα, Ἰτωνις ἐκ τῆς πόλεως Ἴτωνος ἐν Θεσσαλίᾳ, Ἀχαία καὶ Παναχαιῒς ἐν Ἀχαιᾳ, Ἀσία ἐν Λακωνικῇ ἐξ ὁμωνύμου πόλεως. Ἐλατρεύετο δὲ καὶ πανταχοῦ ὅπου ὑπῆρχε τὸ ὄνομα Τρίτων, ὡς ἐν Λιβύῃ παρὰ τῇ Τριτωνίδι λίμνῃ (Ἠρόδ. Δ, 180), ὅπου Μινύαι ἐκόμισαν τὴν λατρείαν αὐτῆς ἐξ Ἕλλάδος. Ένταῦθα ἐλέγετο καὶ θυγάτηρ τοῦ Ποσειδῶνος, μεθ’ οὗ καὶ ἐν Ἐλλάδι διετέλει εἰς σχέσιν. Οὕτως ἐν Ἀθήναις ἐμυθολογεῖτο μετ’ αὐτοῦ περὶ τῆς ἀρχῆς τῶν Ἀθηνῶν ἐρίσασα, καὶ ὅτε ὁ Ποσειδῶν ἐπάταξε τὴν γῆν διά τῆς τριαίνης του καὶ ἀνέβλυσε τὸ ταῖς Ἀθήναις τοσοῦτο χρήσιμον ὕδωρ, διά τῆς Ἀθηνᾶς ἐβλάστησεν ἡ τὰς ’Αθήνας κοσμοῦσα καὶ πλουτίζουσα ἐλαία, καὶ ἡ νίκη ἐκηρύχθη ὑπὲρ τῆς θεας. Ταύτης τὸ πανάρχαιον ἄγαλμα ἦν ἐν Ἀθήναις ξόανον (ξύλινον) ἴσως ἐξ Αἰγύπτου
