Ο Κόδρος/επίμετρο
| ←Μέρος IΧ | Ὁ Κόδρος Συγγραφέας: |
- Φίλε ἀναγνῶστα!
Ὅτε τὸ παρελθὸν ἔτος, μαθητεύων ἐν τῇ κατὰ Χάλκην θεολογικῇ Σχολῇ, ἐπεχείρουν, ἐκ τυχαίας ἀφορμῆς, νὰ στιχουργῆσω τὸν ἡρωϊκὸν θάνατον τοῦ τελευταίου τῶν ἀρχαίων Ἀθηνῶν βασιλέως, οὔτʾ ἐγὼ ἐτόλμων νὰ φαντασθῶ, οὔτʾ ἄλλος τις ἤθελε μὲ πείσει, ὅτι, μετὰ μίαν ἀκριβῶς ἐνιαυτοῦ περιτροπήν, ὁ παλαιὸς ἥρως μου ἔμελλε νὰ τύχῃ παρὰ τῶν νεωτέρων αὑτοῦ συμπολιτῶν τῆς ἀπὸ τοῦ Παρνασσοῦ περιμαχήτου δάφνης. Καὶ τοῦτο ὄχι μόνον διότι τὸ ἀτελὲς ἐκεῖνο σκιαγράφημα καὶ τοῦ ἀναγκαίου πρὸς διαγωνισμὸν μεγέθους ἐστερεῖτο, ἀλλὰ καὶ διότι οὐδέποτʾ ἐνόμισα, ὅτι ἔπρεπε νὰ ἔχω ἀξίωσίν τινα ἐπὶ τοῦ πολυθέου τῆς νεωτέρας Ἑλλάδος Ἑλικῶνος.
Ἀλλʾ ηὐλίζετο ἐκεῖ, ἀγαθῇ τύχῃ, ἡ καλλικέλαδος τῆς Θρᾴκης Μοῦσα· ἐχάλασεν ἐκεῖ ἀπὸ πολλοῦ τὰς ἑαυτοῦ πτέρυγας ὁ τεθλιμμένος τοῦ Βοσπόρου κύκνος, ἡ δʾ ἀχαρίστως λησμονουμένη λύρα τοῦ ἀλαοῦ γέροντος Ἡ. Τανταλίδου, ἀναδίδουσα ἐν τῷ ἐκπνέειν τοὺς τελευταίους αὑτῆς τόνους, ὡσεὶ ἄρωμα ἑσπερινῆς προσευχῆς μοναζούσης παρθένου, τόσον ἐνεθαρρυνε τὰ πρῶτά μου ψελλίσματα, ὥστε ἀπεφάσισα νὰ δώσω εἰς τὸ ἔργον μου, πάντοτʾ ἐν σμικρῷ, τὴν μορφὴν ἔπους, ἵνα χρησιμεύσῃ πρὸς ἐκπλήρωσιν καθήκοντος.
Ἀλλὰ μαθητής, μέλλων μετʾ ὀλίγον νὰ καθήσῃ ἐπὶ τοῦ ὀχληροῦ τῶν ἐξετάσεων ἑδωλίου, ἠδύνατο νὰ διαθέτῃ ἔστω καὶ στιγμάς τινας πρὸς ἐπεξεργασίαν καὶ συμπλήρωσιν ποιημάτων;
Ἡ Μοῦσα, φίλτατε, φαίνεται ἐξασκοῦσα ἰδιαιτέραν τινὰ τυραννίαν ἐπὶ τῶν ἱεροφαντῶν της. Ὁμοία πρὸς ἰδιότροπον ἐρωμένην, οὐδέποτε σχεδὸν ὑπακούει προσκαλουμένη, καὶ σπανίως ἀπαλλάσσεται ἀποπεμπομένη. Πίστευσον δέ, ὅτι ὁ Ὅμηρος ἔψαλε τὸ «Μῆνιν ἄειδε, θεά,» ἀφοῦ ἤδη ἐκείνη προσελθοῦσα εἶχεν ἐμπλήσει θείας τὸν ἄνδρα δυνάμεως. Ὥστε καὶ ἡ πρώτη λέξις τοῦ ποιήματός του εἶναι ὑπὸ τὴν ἔποψιν ταύτην θεόπνευστος.
Ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας, ἐπὶ πολλοὺς μῆνας διατελεῖ ἄνευ οὐδεμιᾶς ὁ ποιητὴς ἀσχολίας, καὶ μολαταῦτα δὲν κατορθοῖ οὔτε μίαν ἰδέαν νὰ περιγράψῃ ἀξίως τοῦ Ἑλικῶνος. Μάτην χαράττει βεβιασμένους τινὰς στίχους ἵνα τοὺς ἀπαλείψῃ μετʾ ὀλίγον· μάτην ἀποσῦρεται κατὰ μόνας καὶ ζητεῖ νὰ ἐκβιάσῃ τὴν καρδίαν αὑτοῦ εἰς ἔκχυσιν αἰσθημάτων, ἐμβαπτίζων αὐτὴν εἰς τὰ νάματα τῆς Κασταλίας. Ἐκείνη, σπόγγος, ἀλλὰ σπόγγος ἀδιάβροχος, ὅσῳ καὶ ἂν πιεσθῇ οὐδεμίαν ὑπαφίησι σταγόνα, δροσίζουσαν τὸν ὑπὸ τῆς ἀδημονίας φλεγμαίνοντα ποιητήν. Λείπει ἡ κινοῦσα δύναμις, ἡ δὲ μηχανὴ ἠρεμεῖ ὡς ἀδρανὴς ὕλη.
Ὅταν ὅμως, ἀπολείπουσα τὴν χορείαν τῶν οἰκείων ἀδελφῶν, κατέρχηται προθύμῳ ποδὶ τὰς Ἑλικωνίους παρυφὰς ἡ ἰοστέφανος Μοῦσα, ὅταν καὶ ἀπʾ αὑτοῦ τοῦ οὐρανίου της ἐνδιαιτήματος δὲν ἀπαξιοῖ προσμειδιῶσα νʾ ἀπευθύνῃ εὐνοϊκὸν πρὸς τὸν λατρεύοντʾ αὐτὴν βλέμμα, τότε μάτην οὗτος θὰ προσπαθῆσῃ νὰ ὑπεκφύγῃ τὰς ἐπιπνοίας της οὐδὲ δύνανται ἐξωτερικαὶ περιστάσεις καὶ συμβεβηκότα νʾ ἀπαλλάξωσιν αὐτὸν ἀπὸ τῆς δεσποζούσης δυνάμεως.
Ὁ ποιητὴς καὶ ἐν αὐτῇ ἀκόμη τῇ ἐπιθανατίῳ κλίνῃ θὰ κινήσῃ σπασμωδικῶς τὰ χείλη του, τονίζων αὐτὰ πρὸς ᾠδήν, ὅπως τὰ μέλη τοῦ νενεκρωμένου σώματος συσπῶνται ὑπὸ τὸ ῥεῦμα τοῦ μυστηριώδους ἠλεκτρισμοῦ.
Οὕτω, στιχουργεῖ τις ἐνῷ τρώγει· συλλαμβάνει καὶ ἐπεξεργάζεται παραβολήν τινα ἐνῷ περπατεῖ· ἀντιλαμβάνεται εἰκόνος τινὸς καθʾ ἣν στιγμὴν ἀπέρχεται νὰ κατακλιθῇ, καὶ ἐν μουσοπέμπτῳ ὀνείρῳ ἀνελίσσει ἐνώπιόν του τὰς καλλονὰς καὶ τὰ ἐλαττώματα αὐτῆς. Κʾ ἐν αὐτῇ δὲ τῇ μελέτῃ θʾ ἀπαντήσῃ λέξιν τινὰ, θʾ ἀνακαλύψῃ μίαν ἔννοιαν, ἥτις ὡς ἔναυσμα χρησιμεύουσα, ἀνάπτει καὶ φωτίζει πρὸ τῆς διανοίας αὐτοῦ ὁλόκληρον κόσμον.
Ἐπεξέτεινα λοιπὸν τὸ ποίημά μου, καί, περιγράψας εἰς 650 στίχους, προσεφώνησα αὐτὸ τῷ Σεβαστῷ Προστάτῃ μου, οὗτινος ἔλαβον καὶ τὴν ἄδειαν, ὅπως τὸ συνεκδώσω μετὰ καὶ τῶν λυρικῶν ἔργων μου, ἅμα ἐλθὼν εἰς Ἀθήνας.
Ἄλλη ὅμως ἐπεφυλάσσετο τῷ Κόδρῳ τύχη. Φίλοι τινὲς ἐνταῦθα, λίαν εὐνοϊκῶς πρὸς τὴν ἄρτι πτερυγίζουσαν Μοῦσάν μου διακείμενοι, ἀγνοῶ ποίας ἀρετὰς διϊδόντες ἐν αὐτῇ, μὲ προτρέπουσι ν’ ἀποδυθῶ εἰς τὸν προσεχῆ ἀγῶνα. Ὑπακούω· καὶ ἀπὸ πέντε, παρατείνω τὸ ποίημά μου εἰς δέκα ᾀσμάτια, ἀκολουθήσας ἐν τῷ ὑποκλέπτειν τὸν χρόνον τὴν συνήθη μοι μέθοδον, ὥστε ἀναγινώσκων τώρα νὰ ἐνθυμῶμαι, ὅτι ἐκεῖνο τὸ συμβεβηκὸς μοὶ παρέσχε ταύτην τὴν παρομοίωσιν· ὅτι αὕτη ἡ στροφὴ ἐγράφη ἐπί τινος στήλης τοῦ Ὀλυμπίου· ἐκείνη εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ Ὑμητττοῦ· ἡ ἄλλη παρὰ τὸν Παρθενῶνα, αἱ δὲ περισσότεραι εἰς τοὺς περιπάτους καὶ κατὰ τὴν ὁδὸν τὴν ἀπὸ τοῦ οἴκου μου εἰς τὸ Γυμνάσιον ἄγουσαν.
Ἡ ὡρισμένη ἡμέρα ἐπέστη, ὁ δὲ Κόδρος βραβεύεται. Ἴσως τινὲς νομίζουσιν, ὅτι σφόδρα ἐξήρθη τὸ φρόνημα τοῦ νέου ποιητοῦ, καὶ ὅτι οὗτος κατεχώρισε πλέον ἰδιογράφως τὸ ὄνομά του ἐν τῷ καταλόγῳ τῶν ἀπὸ τῆς Κασταλίας ἀντλούντων.
Ἀπεναντίας. Ἐπιστρέφων ἐκεῖνος εἰς τὴν ἀφάνειαν, ὅθεν πρὸς στιγμὴν προέκυψεν ἵνα στεφανωθῇ, ὑποβάλλει τὴν πρωτόπειρον αὑτοῦ Μοῦσαν ὑπὸ τὴν εὐνοϊκὴν ἐπίβλεψιν πάντων τῶν ἀρχαιοτέρων λειτουργῶν τῆς δαίμονος ταύτης, καὶ διακηρύττει ἀπὸ τοῦ νῦν τὴν πρὸς αὐτοὺς εὐγνωμοσύνην, διὰ τὰς ὁποίας ἤθελον τῷ ἐπιδαψιλεύσει ἐν τῷ μέλλοντι συμβουλὰς καὶ ὁδηγίας. Ἐξομολογεῖται δʾ ἐνταῦθα, ὅτι θλιβερά τις ἰδέα, κατὰ τὴν στιγμήν τῆς ἐπιδόσεως τοῦ βραβείου ἀναβᾶσα εἰς τὴν κεφαλήν του, ἐπεσκότισε καὶ εἰς ἀθυμίαν μετέβαλε καὶ αὐτὴν τὴν προσωρινὴν χαράν! Ἡ ἰδέα, ὅτι ἡ Ἑλλὰς ἡ γεννήσασα τοὺς Ὁμήρους τοὺς Σοφοκλεῖς καὶ τοὺς Πινδάρους τοσοῦτον ὑστερεῖ σήμερον καὶ κατὰ τὴν ποίησιν ὥστε περιέρχεται ἐρευνῶσα καὶ τὰ Γυμνάσια ἀκόμη, ὅπως στεφανῶσῃ ἕνα ἀγωνιστήν!
Πᾶσα ἐπὶ τοῦ παρόντος ἔργου μου παρατήρησις, ἐξ ἀγαθῶν ἀνατέλλουσα προθέσεων, εὑρίσκει οἵαν ἀποδοχὴν εὑρίσκουσι παρὰ τοῖς ἄρτι ἀφυπνιζομένοις ἄνθεσιν αἱ πρῶται εὐεργετικαὶ ἀκτῖνες τοῦ ἀστέρος τῆς ἡμέρας.
Πᾶσα ὅμως τοιαύτη, ἀλλαχοῦ ἔχουσα τὴν πηγήν της, ὡς ἀπόβρασμα τρικυμιώδους σάλου, θραυομένη ἐπὶ ἀφώνου καὶ ἀναισθήτου βράχου, ἐπανακάμπτει ὅθεν ἐξεκίνησεν.
- Ἔγραφον ἐν Ἀθήναις
- τῇ 10ῃ Μαΐου 1874.
Ἔρρωσο
Γ. Μ. Β.