Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας/Αγαθοκλής
| ←Ἀγαθοεργοί | Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας Συγγραφέας: Ἀγαθοκλῆς |
Ἀγάθυρσοι→ |
| Δείτε στη Βικιπαίδεια: Αγαθοκλής (τύραννος) |
Ἀγαθοκλῆς. 1) Βασιλεὺς τῶν Συρακουσῶν. Ὁ πατὴρ αὐτοῦ Καρκῖνος, ἐκ Ῥηγίου, κατέφυγεν εἰς τὴν ἐν Σικελίᾳ ὑπὸ τοὺς Καρχηδονίους διατελοῦσαν πόλιν Θέρμας, ὃπου ἤσκει τὴν κεραμευτικήν. Ὅτε δ' ἐγεννήθη ἐνταῦθα ὁ Ἀγαθοκλῆς τὸ 361 π.Χ. ἐπειδὴ χρησμὸς διεδόθη καθ' ὃν τὸ παιδίον ἔμελλέ ποτε μεγάλως νὰ βλάψῃ τὴν Καρχηδόνα, κατέφυγεν ὁ Καρκῖνος μετ' αὐτοῦ εἰς Συρακούσας καὶ ἐπολιτογραφήθη αὐτόθι. Ὡς κεραμεὺς ἀνατραφεὶς καὶ ὁ Ἀγαθοκλῆς, εἰσῆλθε μετὰ ταῦτα εἰς τὴν στρατιὰν, καὶ εἰς χιλίαρχον προβιβασθεὶς ἐπὶ τοῦ πολέμου κατὰ Μαμερτίνων καὶ Καμπανῶν καὶ τῆς πόλεως Αἴτνης, διεδέχθη τὸν στρατηγὸν Δάμαν (ἢ Δαμάσκωνα Just. XXII, 1, 12) καὶ ἐνυμφεύθη τὴν πλουσίαν του χήραν. Ὑπὸ τοῦ Ἡρακλείδου καὶ Σωσιστρὰτου, οἵτινες προῆρχον τῆς ἀριστοκρατίας, ἐκ Συρακουσῶν ἐκβληθεὶς, συμπαρέλαβε πάντας τοὺς δυσηρεστημένους, ὑπηρέτησεν ὑπὸ τοὺς Ταραντίνους, ἐβίασε τοὺς δύο ἀντιπάλους αὐτοῦ νὰ λύσωσι τοῦ Ῥηγίου τὴν πολιορκίαν, καὶ ἐξεδίωξεν αὐτούς ἐκ τῶν Συρακουσῶν. Ἀλλ' ἐξεβλὴθη καὶ αὐτὸς αὖθις ὑπὸ τῶν ὑποπτευόντων αὐτὸν ὡς ἀποβλέποντα εἰς τὴν τυραννίδα, καὶ ἀνεκλήθησαν οἱ ἀντιφρονοῦντες. Συλλέξας ὃμως παρ' ἑαυτὸν νέους τολμητίας καὶ δὴ καὶ λῃστάς (Just XXII, 1, 14), ἐπανῆλθε, καὶ συνετῶς προσενεχθεὶς, ἐξελέγη ἀρχηγὸς τῆς Κυβερνήσεως. Ἀλλά τότε, ἀπορρίψας τὸ προσωπεῖον, καὶ βοηθείᾳ τῶν ὀπαδῷν του, ἐδείχθη σκληρότατος, ἐθανάτωσε περὶ τοὺς, τετρακισχιλίους πολίτας, καὶ πλείστους ἄλλους ἐξέβαλε, παραδοὺς τὰ κτὴματά των εἰς λεηλασίαν (Just. XXII, 2). Οἱ ἐκβληθέντες ἐξῆγειραν κατ' αὐτοῦ πολλὰς πόλεις, ἱδίως τὸν Ἀκράγαντα· ἀλλὰ, βοηθείᾳ τῶν Ταραντίνων, κατέβαλεν αὐτοὺς, καὶ τοὺς ἠνάγκασεν εἰς εἰρήνην, τὸ 314. Μετὰ δύο δ' ἔτη, ἐκστρατεύσας κατὰ τῆς σικελικῆς Μεσσήνης, περιεπλάκη εἰς πὸλεμον πρὸς τοὺς Καρχηδονίους, καὶ τὸ ἑπὸμενον ἔτος παρὰ τὸν ποταμὸν Ἱμέραν ὑπ' αὐτῶν νίκηθεὶς, ἐπολιορκήθη εἰς Συρακούσας. Τότε δὲ, ναοὺς καὶ ἰδιώτας συλήσας ἐπὶ προμηθείᾳ χρημάτων, τὴν φρούρησιν τῆς πόλεως εἰς τὸν ἀδελφόν του Ἄντανδρον ἀναθεὶς, καὶ ἑξήκοντα τριήρεις ὁπλίσας, διέσχισε μετ' αὐτῶν τὸν ἐχθρικὸν στόλον, καὶ ἔπλευσε, τὸ 310, εἰς Ἀφρικὴν, ἵνα μεταφέρῃ εἰς Καρχηδόνα τὸν πόλεμον (Just. XXII, 4.—Διοδ. XVII, 23). Ἀφιχθεὶς δ' ἔκαυσε τὰ πλοῖά του, καὶ μετὰ 11,000 ἀνδρῶν ἐνίκησε τριπλασίους ἐχθροὺς, ὑπὸ τὸν Ἄννον καὶ Βωμίλκαν. Ὁ ἐν Σικελίᾳ Καρχηδόνιος στρατηγὸς Ἁμίλκας ἔπεμψε μέρος τοῦ στρατοῦ αὐτοῦ εἰς βοὴθειαν τῆς πατρίδος του, ἀλλ' ἐφονεὺθῃ μετ' ὀλίγον (306) ὑπὸ τῶν Συρακουσίων. Ὁ δὲ Ἀγαθοκλῆς, κατευνᾶσας στάσιν διεγερθεῖσαν ἐν τῷ στρατῷ του, ἑνίκησεν ἐπανειλημμένως τοὺς Καρχηδονίους (Διοδ. Κ, 29)· συμμαχήσας δὲ μετὰ τοῦ Ὀφέλλα, βασιλέως τῆς Κυρήνης, ἐφόνευσεν αὐτὸν προδοτικῶς, καὶ ἠνάγκασε τὸν στρατὸν αὐτοῦ νὰ ἑνωθῇ μετὰ τοῦ ἱδικοῦ του (Διοδ. Κ, 40.—Just. XXII, 7). Οὐχ ἧττον δὲ δολίως καὶ ἀπανθρώπως προσηνέχθη καὶ πρὸς τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τὰς ἁπ' αὐτοῦ ἀποστάσας πόλεις. Ἐν τούτοις δὲ (306) ἐνύμφευσε τὴν θυγατέρα του μετὰ τοῦ Πύρρου, τοῦ· βασιλέως τῆς Ἠπείρου, καὶ ἀνέλαβε καὶ αὐτὸς τὸν βασιλικὸν τίτλον. Ἀλλ' οἱ Ἀκραγαντῖνοι, ἐπιπεσόντες κατὰ τῶν Συρακουσῶν, ἠνάγκασαν αὐτὸν νὰ ἐπανέλθῃ εἰς Σικελίαν, ἀφεὶς τὴν ἀρχηγίαν τοῦ στρατοῦ εἰς τὸν υἱόν του Ἀγάθαρχον. Ἀλλ' ὁ Συρακοὺσιος Δεινοκράτης εἶχεν ὁπλίσει ἐν τούτοις ἐπίφοβον στρατὸν κατ' αὐτοῦ, καὶ συγχρόνως ὁ υἱός του ἡττατο ἐν Ἀφρικῇ, καὶ ἀπεσύρθη εἰς Τύνιδα. Ἐβιάσθη λοιπὸν νὰ ἐπιστρέψῃ αὖθις εἰς Καρχηδόνα, ἀλλ' ἐνικήθη κατὰ κράτος, καὶ ἀπεφάσισε νὰ φύγῃ κρυφίως, ἐγκαταλείπων τὸν υἱόν του καὶ τὸν στρατόν. Τοῦτο ὃμως μαθὸντες οἱ στρατιῶται, τὸν συνέλαβον καὶ τὸν ἐδέσμευσαν. Ἀπολυθεὶς δὲ πάλιν, ἐδραπέτευσεν εἰς Σικελίαν, καὶ τότε οἱ στρατιῶται πλήρεις ὀργῆς, ἐθανάτωσαν τοὺς υἱούς του, καὶ ηὐτομὸλησαν οἱ πλεῖστοι εἰς τοὺς Καρχηδονίους. Ὁ δ' Ἀγαθοκλῆς ἐξεδικὴθη δι' ἀπαισίων ὠμοτήτων κατὰ τῶν ἐν Συρακοὺσαις οἰκογενειῶν αὐτῶν (Διοδ. Κ,54). Οὕτως ηὔξησεν ἡ ἐπιρροὴ τοῦ Δεινομένους, μεθ' οὗ ἠναγκάσθη νὰ συνθηκολογήσῃ ὁ Ἀγαθοκλῆς. Συγχρόνως δὲ διηλλάγη μετὰ τῶν Καρχηδονίων, παραδοὺς αὐτοῖς ἀντὶ χρημάτων τὰς σικελικὰς πόλεις, (Just. XXII, 8). Εἶτα δὲ τοὺς ἐξορίστους ἐν μάχῃ νικήσας, κατεδίκασε πολλὰς χιλιάδας εἰς θάνατον, καὶ συνεβιβάσθη μετὰ τοῦ Δεινομένους (Διοδ. Κ, 89). Νικήσας δὲ καὶ ἄλλας πόλεις, ἤρχισεν ἔκτοτε, ἠπιώτερον κυβερνῶν (Πολ. Θ, 23. - Just. XIII, 1, 2). Καὶ ἐβυσσοδόμευε μὲν πάντοτε νέας ἐπιχειρήσεις κατά Καρχηδόνος· ἁλλ' ἐν τῷ μεταξὺ ἐδηλητηρίασεν αὐτον ὁ ἔγγονος αὐτοῦ, Ἀγάθαρχος δι ὀδοντογλυφίδος, καὶ τὸ φάρμακον κατέτρωγε τὰς σάρκας αὑτοῦ καὶ τον ἐβασάνιζεν εἰς βαθμὸν ὥστε ἀνῆψε πῦρ καὶ ἐκάη ζῶν, το 289, εἰς ἡλικίαν 72 ἐτῶν (Διοδ. ΚΑ, 12. — Just. XXIII, 2), βασιλεὺσας ἔτη 28. Πρὸ τοῦ ,θανάτου του δ' ἔτι διημφισβήτουν ὁ υἱὸς καὶ ὁ ἔγγονὸς του τὴν κληρονομίαν του, καὶ τούτου ὑπερισχύσαντος, ἔπεμψεν εἰς Αἴγυπτον τὴν γυναῖκα καὶ τὰ παιδία του μικρον πρὶν ἤ ἀποθάνῃ. 2) υἱὸς Λυσιμάχου, τοῦ στρατηγοῦ Ἀλεξάνδρου τοῦ Μεγάλου, καὶ μετὰ ταῦτα βασιλέως τῆς Θρᾴκης ( Ἐν πολέμῳ κατὰ τῶν παραδουναβίων Γετῶν, ᾐχμαλωτεύθη ὑπὸ τοῦ βασιλέως αὐτῶν Δρυμιχαΐτου, ὡς καὶ ὁ Λυσίμαχος, ἐλθὼν νὰ τὸν σώσῃ (292 π.Χ.), ἀλλ' ἀμφότεροι ἀπηλευθερώθησαν (Πλουτ. Δημητρ. ΛΘ). Ἐν Καρίᾳ δὲ καὶ Λυδὶᾳ πολεμῶν ὁ Ἀγαθοκλῆς ἐν ἔτει 287 Δημήτριον τὸν Πολιορκητὴν (Πλούτ. αὐτ. ΜΣΤ), ἠνάγκασεν αὐτὸν νὰ ὑποχωρήσῃ. Μετά τινα δ' ἔτη ἡ μητρυιὰ αὐτοῦ Ἀρσινόη, θυγάτηρ τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ Πτολεμαίου τοῦ Λάγου, καὶ συγχρόνως γυναικαδέλφη τοῦ Ἀγαθοκλέους, ἔχοντος εἰς γυναῖκα τὴν ἀδελφὴν αὐτῆς Λυσάνδραν, ἐκ φθόνου ἐσυκοφάντησεν αὐτὸν ὡς θέλοντα νὰ φονεύσῃ τὸν πατέρα του, καὶ ὁ Λυσίμαχος, πιστεύσας τὴν ἄδικον κατηγορίαν, ἠθέλησε νὰ τὸν δηλητηριάσῃ· ἀποτυχὼν δὲ, τὸν ἐθανάτωσε διὰ Πτολεμαίου τοῦ Κεραυνοῦ, υἱοῦ τοῦ Λάγου, τὸ 284 π.Χ. Ἡ δὲ σύζυγος καὶ τὰ τέκνα του κατέφυγον παρά τῷ Σελεύκῳ, βασιλεῖ τῆς Συρίας (Just XVII, 1, 4—9).