Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας/Αγορά

Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας
Συγγραφέας: Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής
Ἀγορά

Δείτε στη Βικιπαίδεια: Αρχαία Αγορά

Ἀγορὰ. ἦν ἐν τοῖς Ὁμηρικοῖς χρόνοις ἡ συνέλευσις τοῦ λαοῦ, ἡ μεταγενεστέρως ἐν Ἐλλάδι ἐκκλησία (ἴδ.) κληθεῖσα. Καὶ εἰς αὐτὴν συνήρχοντο μὲν πάντες, ἁλλὰ μόνον ἵνα ἁκούωσι τὰς ἀποφάσεις, ἴσως καὶ τὰς συζήτὴσεις, τῶν ἡγεμόνων καὶ τῶν προῦχοντων, οὐχὶ δὲ ἵνα καὶ οἱ ἴδιοι συζητῶσι (Ἀριστ. Ἀθ. Νικομ. Ι, 17). Οὐχ ἧττον ὃμως ἐθεωρεῖτο τὸ «εἰς τὴν ἁγορὰν εἰσιέναι» ὡς πολύτιμον δικαίωμα τῶν Ἑλληνικῶν λαῶν, καὶ ὁ Ὅμηρος (Ὀδυσ. Ι, 112) ὡς ἀγρίους περιγράφει τοὺς Κύκλωπας «τοῖσιν οὔτ ἀγοραῖ βουληφόροι, οὔτε θέμιστες.» Ἀλλ' εἰς τοὺς μετὰ ταῦτα χρόνους ἀγορὰ ἐκαλεῖτο ἐν ἐκάστῃ πόλει τὸ μέρος ἔνθα ὁ λαὸς συνέρρεε δι' ἀγοραπωλησίας, συνὴθως κατὰ τὸ κέντρον τῆς πόλεως, ἐν Ἀθήναις βορειοδυτικῶς τῆς Ἀκροπόλεως, εἰς παραθαλασσίους δὲ ,πόλεις παρὰ τὴν ἀκτήν· καὶ ἐκοσμοῦντο, ὡς ἐν Ἀθήναις, διὰ στοῶν, ναῶν καὶ ἀγαλμάτων (ἴδ. Ἀττικὴ, Πνὺξ), διότι ὑπῆρχον «θεοὶ ἐπίσκοποι ἀγορᾶς» (Αἰσχὺλ. Ἑπτ. ἐ. Θ. 271), καὶ Ἑρμῆς Ἀγοραῖος ἐλατρεύετο ἐν τῇ τῶν Ἀθηνῶν. Ταύτην δὲ κατεκόσμησεν ἔτι μᾶλλον ὁ Κίμων, καὶ ἑφύτευσεν αὐτὴν πλατάνοις, ὡν εἷς ὀψιθαλὴς, ἢ ἴσως ἐκείνων ἀπόγονος, ἐσώζετο ἔτι εἰς τὴν αὐτὴν θέσιν καὶ μετὰ τῶν Ἀθηνῶν τὴν ἀπελευθέρωσιν. Διῃρεῖτο δ' ἡ ἀγορὰ, κατὰ τὰ πωλούμενα εἴδη, ἄρτον, ὄψα, ἰχθῦς, στεφάνους, ἄνθη, καλλιτεχνήματα, κτλ., ἢ ἐνίοτε καὶ κατὰ τὴν προέλευσιν τῶν πωλητῶν, εἰς διάφορα μέρη, ἃ ἐκαλοῦντο κύκλοι, περιέχοντα ἐργαστήρια καὶ σκηνάς. Καὶ οἱ μὲν πολῖται ἐχρῶντο ἐλευθὲρως τῇ ἀγορᾷ· ἀλλ' οἱ ξένοι καὶ οἱ μέτοικοι κατέβαλλον φὸρον εἰς τὸν ἀγορανόμον. Κοινὸν δ' ἔθος ἐπεκράτησε κατ' ὀλίγον τὸ «περιέρχεσθαι κατὰ τὴν ἀγοράν·» καὶ μάλιστα κατὰ τὰς πρωϊνὰς ὥρας (9—12) ἦν «πλήθουσα ἡ ἀγορὰ» (Ἡροδ. Β, 173, Ζ, 223), καὶ ἡ ἕναρξις αὐτῆς ἠγγέλλετο διὰ κωδονοκρουσίας. Διὰ δὲ τὴν εἰς αὐτὴν συρροὴν τοῦ ὄχλου, ἡ λέξις ἀγοραῖος, ἐπ' ἀνθρώπου, ἐπεκράτησε σημαίνουσα τὸν χυδαῖον. Καὶ αἱ θρησκευτικαὶ πομπαὶ δὲ διήρχοντο συνήθως διὰ τῆς ἀγορᾶς. Ἠ ἐν Πειραιεῖ ἀγορὰ ὠνομάζετο «Ἱπποδαμία» ἐκ τοῦ οἰκοδομήσαντος αὐτὴν (ἴδ. Ἰππὸδαμος). Κατά Βιτρούβιον δὲ (V, 1) ἦσαν αἱ ἀγοραὶ συνήθως τετράγωνοι, καὶ αἱ στοαὶ αὐτῶν εἶχον καὶ ὑπερῷα. Εἰς ῥωμαϊκοὺς χρόνους ᾠκοδομοῦντο πολυτελεῖς ἀγοραὶ κεκλεισμέναι καὶ καθ' ἑαυτὰς εἰς ἰδιαίτερα μέρη τῶν πόλεων (Vitr. Arch. V, 1).