Λεξικόν Γεωγραφικόν/Α/Άγιον Όρος

Λεξικὸν Γεωγραφικόν
Ἅγιον Ὄρος

Ἅγιον Ὄρος. Εἰς τὴν Ἀνατολικὴν χερσόνησον τῆς Εὐρωπαϊκῆς Τουρκίας καὶ πρὸς τὰ νοτιοανατολικὰ τῆς Θεσσαλονίκης, ἀρχίζει ὁ ἰσθμὸς τῆς περιφήμου Χαλκιδικῆς Χερσονήσου, εἰς τῆς ὁποίας τὸ ἄκρον ἐξυψώνεται τὸ ὄρος ὁ Ἄθων, ὀνομαζόμενον ἀπὸ τοὺς νέους Ἕλληνας Ἅγιον ὄρος. Πρὸ πεντήκοντα ἤδη ἐτῶν καθ’ ὃν καιρὸν ἤκμαζαν τὰ μέρη ταῦτα ἐβάσταζεν εἰς τὰς ῥάχεις τοῦ τὸ περίφημον τοῦτο ὅρος πολλὰς κώμας, καὶ 22 μοναστήρια, 500 παρεκκλήσια, κελλία καὶ σκήτας, ὅπου ἐκατοίκουν ὑπὲρ 10,000 μοναχοί. Οἱ ὀνομαζόμενοι ἐρημῖται καὶ ἀσκηταὶ ἔζων εἰς τὰς σκήτας ἱκανὰς τὸν ἀριθμόν. Οἱ μοναχοὶ οὗτοι μετὰ τὰς προσευχὰς τῶν ἐκαλλιέργουν τὴν γῆν, ἐφύτευαν ἀμπελῶνας καὶ ἐλαιῶνας, ἔτρεφαν μελίσσια, ὥστε ἐτησίως ἐξέφεραν 36,000 ἕως 40,000 ὀκάδες κηρίου· ἤδη πολλοὶ κατασκευάζουσι μέγα πλῆθος ἁγίων εἰκόνων, μαχαίρια, κοχλιάρια καὶ πολλὰ λεπτουργήματα ξύλινα, τὰ ὁποῖα σχηματίζουν ἀξιόλογον εἶδος ἐμπορίας ἐξαγομένης ἀπὸ τὸν λιμένα Ἀλβαρὰν, ὀχυρωμένην κώμην, ἥτις κεῖται, εἰς τὴν ἀνατολικὴν πλευρὰν τούτου τοῦ ὄρους καὶ κατοικεῖται ἀπὸ περίπου 500 μοναχούς. Εἰς τὸ ἅγιον ὄρος κατεστάθη πρὸ ἐνιαυτῶν ἡ φιλοσοφικὴ σχολὴ Εὐγενίου τοῦ Βουλγάρεως, ὅστις ἔφερε τὰ εὐρωπαϊκὰ σπέρματα τῆς νέας φιλοσοφίας εἰς τὴν Ἑλλάδα· αὐτοῦ εὑρίσκετο τὸ πρῶτον ἐκκλησιαστικὸν σεμινάριον τῆς ἀνατολικῆς ἑλληνικῆς ἐκκλησίας, καὶ τὰ λείψανα τῶν περιφήμων βιβλιοθηκῶν, αἱ ὀποῖαι ἔδωκαν πρό τινων ἑκατονταετηρίδων εἰς τὴν σοφὴν Εὐρώπην τὰ χειρόγραφα τόσον πολλῶν ἀριστουργημάτων τῆς παλαιᾶς Ἑλληνικῆς φιλολογίας. Κατὰ τὸν Μαλτεβροὺν ἡ φιλοσοφία προητοίμασε ταύτην τὴν ἐρημικὴν καὶ μυθιστορικὴν διατριβὴν τῆς φιλοθεΐας. Ὁ Φιλόστρατος μᾶς διδάσκει, ὅτι πολλοὶ Ἕλληνες φιλόσοφοι ἐσυνήθιζαν ν’ ἀναχωροῦν εἰς τὸν Ἄθωνα διὰ νὰ θεωροῦν καλῄτερον τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν φύσιν. Τὸ ὄρος ὁ Ἄθων γίνεται αἰτία λογοτριβῆς καὶ εἰς τὴν ἀτελῆ περὶ ὀρέων διδασκαλίαν τῶν παλαιῶν γεωγράφων, οἵτινες τοῦ ἀπέδιδαν παράδοξον ὕψος ὑποθέτοντες ὅτι ὁ ἥλιος φαίνεται εἰς τὰς κορυφάς του τρεῖς ὥρας ἀρχήτερα παρὰ εἰς τὸν Αἰγιαλὸν τοῦ Αἰγαίου Πελάγους· ἀλλ’ ὁ Οὐμβὸλδτ ἀπέδειξε τὴν ἀλογίαν ταύτης τῆς γνώμης, παριστάνων ὅτι εἰς τὴν κορυφὴν τῆς Τενερίφας, τῆς ὁποίας τὸ ὕψος εἶναι διπλάσιον παρὰ τὸ τῆς κορυφῆς τοῦ Ἄθωνος, ὁ ἥλιος φαίνεται μόνον 12 λεπτὰ πρότερον παρὰ εἰς τὴν ὄχθην τοῦ Ὠκεανοῦ. Εἶναι προσέτι γνωστὸν ἐκ τῆς ἱστορίας ὅτι ὁ Ξέρξης διὰ νὰ ἀποφύγῃ τὸν περὶ τὸ ἀκρωτήριον τοῦτο πλοῦν, ὅστις ἦτο τόσον δυστυχὴς διὰ τὸν στόλον τοῦ Δαρείου, ἐπρόσταξε καὶ διέσκαψαν τὸν ἰσθμὸν, ὅστις συνάπτει τὸν Ἄθωνα μὲ τὴν στερεάν. Ὁ Χοϊσεὺλ (Choiseul), καὶ ἄλλος περίφημος θαλασσινὸς, ὁ Δυμὸντ Δουρβίλλιος, ἐπαρατήρησαν τὰ ἴχνη τούτου τοῦ τεχνητοῦ καναλίου, τὸ ὁποῖον ἠφάνισεν ὁ χρόνος. Ἀρχιτέκτων τις ὀνομαζόμενος Στασικράτης ἐπρόβαλεν εἰς τὸν μέγαν Ἀλέξανδρον νὰ τοῦ κατασκευάσῃ τὸν Ἄθωνα περιφανέστατον ἄγαλμα κρατοῦν εἰς μὲν τὴν ἀριστερὰν πόλιν οἰκουμένην μυρίανδρον, εἰς δὲ τὴν δεξιὰν σπένδοντα ποταμὸν εἰς τὴν θάλασσαν (Πλούτ. Ἀλεξ. Β. § οβ.).