Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1890/Η παραμονή της απογραφής
| ←Εἰκόνα 2 | Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1890 Συγγραφέας: Ἡ παραμονὴ τῆς ἀπογραφῆς |
Ὁ μανάβης→ |
ΡΟ ὀλίγων ἡμερῶν εἴχομεν γενικὴν καθ’ ὅλην τὴν Ἑλλάδα ἐπανάστασιν, λανθάνουσαν μὲν καὶ ἀθόρυβον ἐν ταῖς ὁδοῖς, πολυθόρυβον δὲ ἐν ταῖς οἰκίαις μικρῶν καὶ μεγάλων, ποῦ μὲν ἐκραγεῖσαν διὰ γελώτων καὶ λογοπαιγνίων, ποῦ δὲ διὰ στεναγμῶν καὶ μεμψιμοιριῶν, καταλιποῦσαν δὲ εἰς πολλοὺς καὶ πολλὰς ἀφορμὰς ἐρίδων, μελαγχολικῶν σκέψεων, μέχρις ἴσως αὐτοκτονίας, οἰκιακῶν κωμῳδιῶν, φλυάκων, ἰλαροτραγῳδιῶν, μίμων καὶ τῶν τούτοις ὁμοίων ἢ παραπλησίων σκηνῶν. Ἠδύνατό τις νὰ τὴν ὀνομάσῃ ψυχολογικὴν ἐπανάστασιν, μὴ προξενήσασαν κρότον ἐν ταῖς ὁδοῖς, ἐὰν ἠδύνατο νὰ φαντασθῇ τί ἐτελεῖτο ἐν ἑκάστῃ οἰκίᾳ κατὰ τὴν ἑσπέραν, ἴσως δὲ καὶ ὅλην τὴν νύκτα τῆς παραμονῆς τῆς ἀπογραφῆς τοῦ πληθυσμοῦ, καθ’ ἣν οἱ οἰκογενειάρχαι καὶ οἱ ξενοδόχοι καὶ οἱ ἐνοικιάζοντες δωμάτια μετ’ ἐπίπλων, ὤφειλον νὰ συμπληρώσωσι, τὸ παραδοθὲν αὐτοῖς ὑπὸ τῶν ἀπογραφέων ἔντυπον δελτίον, τὸν μικρὸν ἐκεῖνον καθρέπτην, ἐν ᾧ ἔμελλε νὰ κατοπτρισθῇ καὶ νὰ παραμείνῃ διαρκῶς ὄχι ἡ φωτογραφία τῶν προσώπων τῆς οἰκογενείας, ἀλλὰ κἄτι σπουδαιότερον αὐτῆς, ὁ ἀριθμὸς τῶν ἐτῶν τῶν μελῶν τῆς οἰκογενείας, τὸ εἶδος τῆς τυχὸν ὑπαρχούσης νόσου των (φρενοβλάβεια, κωφότης κλπ.) ἡ λαλουμένη γλῶσσα, ἡ θρησκεία των, ἡ πολιτική των κατάστασις, οἱ διανυκτερεύσαντες κατὰ τὴν νύκτα ἐκείνην ἐν τῇ οἰκίᾳ των, ὅ,τι τέλος πάντων δὲν δύναται οὔτε ἡ φωτογραφία ἡ instantanée νὰ παραστήσῃ· αὕτη μάλιστα δύναται, ὑπὸ δεξιὸν φωτογράφον, νὰ περικαλύψῃ μερικὰ ἐλαττώματα τοῦ προσώπου ἢ τοῦ σώματος, πρὸ πάντων δὲ τοῦ ἐγκεφάλου. Τὸ ἀπογραφικὸν ὅμως δελτίον ἀπῄτει, ὡς ὁ ἐξομολογητὴς, ἔκθεσιν τῶν κρυπτομένων ἐτῶν τῆς ἀγάμου ἢ τοῦ ὑπερήλικος ἀγάμου, τῆς διανοητικῆς καταστάσεως αὐτῶν καὶ ἐν γένει τίποτε ὀλιγώτερον ἢ περισσότερον παρ’ ὅ,τι οἱ πλεῖστοι ἤθελον νὰ κρύπτωσι διὰ χιλίους δύο λόγους. Αὐτὸ τὸ ἀσυμπλήρωτον δελτίον τῆς ἀπογραφῆς, ὅπερ περιέργως παρελάμβανον αἱ ὑπηρέτριαι ἢ οἱ ὑπηρέται τῶν οἰκογενειῶν ἢ οἱ ἁπλοϊκοὶ χωρικοί, ἢ αἱ εἰς τὴν πλῦσιν καὶ τὸ μαγείρευμα καταγινόμεναι ἀσταί, εἶχε τὴν μαγικὴν δύναμιν ν’ ἀναστατώνῃ ἐπί τινας τοὐλάχιστον στιγμὰς πρὸς ἀνεύρεσιν τῆς ἡλικίας, ἢ τῆς ἀγραμματωσύνης, ἢ τῆς διανοητικῆς καταστάσεως καὶ νὰ θέτῃ εἰς πειρασμὸν πολλοὺς σκεπτομένους πῶς ἠδύναντο ἐπισήμως νὰ ψευσθῶσι, χωρὶς νὰ ὑποστῶσιν καταδίωξιν ἐπὶ ψευδορκία, ἀποκρύπτοντες ὅ,τι ἐπεθύμουν διὰ πολλοὺς λόγους νὰ μένῃ κρυπτὸν ἢ ἄγνωστον εἰς πολλούς, πρὸ πάντων δὲ εἰς τοὺς γείτονας καὶ τοὺς ἐνδιαφερομένους ὑπὲρ ἢ κατ’ αὐτῶν. Οὐδὲν ἴσως τῶν ὑπηρεσιακῶν ἐγγράφων ἢ τῶν ἐντύπων δελτίων τῶν προωρισμένων εἰς ἐκπλήρωσιν τοσοῦτον ἀθώου καὶ ἐπωφελοῦς σκοποῦ ἔδωκε πλείονα ὕλην καὶ ἐπὶ τοσαύτας ἡμέρας εἰς τὰς ἐφημερίδας ὅπως ἀναγράψωσι μυριάδας ἐπεισοδίων τῆς ἀπογραφῆς ταύτης. Ἂν δέ τις ἐκ τῶν δημοσιευθέντων ἐπεισοδίων ἠδύνατο νὰ εἰκάσῃ τὰ μὴ γενόμενα γνωστὰ εἰς τὸ κοινόν, ἤθελε δικαιώσει τὸν εἰπόντα ὅτι ἡ γενομένη ἀπογραφὴ παρήγαγεν ἂν ὄχι πολυήμερον ἀλλ’ ὀλιγόωρον καθολικὴν οἰκιακὴν ἐπανάστασιν, ἀναταράξασαν πολλῶν μὲν τὰς καρδίας καὶ τὴν συνείδησιν, ἀναξέσασαν δὲ ἄλλων ἐπουλωθείσας ἢ προσφάτους οἰκογενειακὰς πληγὰς κατὰ τὴν ἀπαρίθμησιν τῶν ἀπομεινάντων μελῶν τῆς οἰκογενείας, προκαλέσασαν διὰ βλασφήμους λόγους τῆς γεροντοκόρης ἢ τοῦ ὑπερήλικος ἀγάμου, παρ’ ἧς καὶ παρ’ οὗ ἀπῄτουν νὰ πιστοποιήση ἐγγράφως ὅτι ὑπερέβη τὴν ἡλικίαν, ἥτις ἠδύνατο νὰ τοῖς ἐπιτρέψῃ νὰ χορεύσωσι τὸν χορὸν τοῦ Ἠσαΐα.
Οὐδεὶς ἀπὸ τοῦ ἀπαθεστέρου φιλοσόφου ἢ τοῦ φιλοσοφοῦντος ἐπὶ τῶν ἀνθρωπίνων μέχρι τοῦ κουφοτέρου Δεκαστριάδου ἢ Παραξενοπούλου ἢ Ἀγαθοπούλου ἀπέφυγεν, ἔστω καὶ ἐπὶ στιγμὴν βραχεῖαν, κλονισμόν τινα ἐν τῇ συνειδήσει ἐπὶ τῇ σκέψει, ὅτι ἔπρεπε ν’ ἀναγράψη τι, ὅπερ κατ’ αὐτὸν μὲν ἦτο ἀδιάφορον εἰς τὴν πέριξ κοινωνίαν, ἀλλ’ ἐνδιαφέρον τοὺς συγγενεῖς ἢ ὡρισμένον τινὰ κύκλον φίλων ἢ ἐχθρῶν του. Φαντασθῆτε τὸν ἔχοντα ἐπὶ κλίνης ψυχορραγοῦν μέλος τι τῆς οἰκογενείας του, προκαλούμενον δὲ ὑπὸ τοῦ ἐντύπου ἀπογραφικοῦ δελτίου νὰ καταγράψῃ τὸν ἀριθμὸν τῶν ζώντων μελῶν καὶ τῶν διανυκτερευσάντων κατὰ τὴν νύκτα ἐκείνην ἐν τῷ οἴκῳ του, ἀγνοῦντα δὲ ἐὰν ὁ ψυχορραγῶν θὰ διέλθῃ ἐν τῇ ζωῇ τὴν νύκτα ἐκείνην! Ὑπολογίσατε τὰς πικρὰς σκέψεις τῆς ἀγάμου, ἥτις ἐπροκαλεῖτο νὰ ὁμολογήσῃ ὅτι ὑπερέβη τὴν τετάρτην ἢ πέμπτην δεκαετηρίδα τοῦ βίου της καὶ βλέπουσαν τὴν στήλην ἔνθα οἱ ἔχοντες τέκνα ἀνέγραφον τὸν ἀριθμὸν καὶ τὰ ἔτη αὐτῶν, σκεπτομένη ὅτι αὕτη οὐδ’ ἓν ἠδύνατο πλέον ν’ ἀποκτήσῃ καὶ ἂν ὑποτεθῇ ὅτι ἐνυμφεύετο! Συγκρίνατε τὴν χαρὰν τοῦ οἰκογενειάρχου ὅστις ἀναγράφει τέσσαρα ἢ πέντε ἄρρενα καὶ τοὺς συλλογισμοὺς τοῦ ἄλλου, ὅστις ἐν τῇ αὐτῇ στήλῃ ἀνακηρύττει ὅτι ἔχει ἐξ ἢ ἑπτὰ κόρας ἀγάμους ἢ μίαν ἢ δύο ἐξ αὐτῶν χήρας! ἢ τὸν ἐνθυμούμενον ὅτι εἶχε τόσα τέκνα καὶ ἀπώλεσεν αὐτά! Ἀκούσατε τὸν καγχασμὸν ἐκείνου τοῦ ἀέργου, ὅστις ἐπροκαλεῖτο νὰ καταγράψῃ τὸ ἐπάγγελμα του, γράφει δὲ τὴν λέξιν: κτηματίας ἢ εἰσοδηματίας, ἢ σύζυγος, ἢ διώκτης τύχης (ἵν’ ἀποφύγῃ τὴν λέξιν τυχοδιώκτης), καὶ τὸν ὑπόκωφον στεναγμὸν τοῦ ἄλλου, ὅστις ἐν τῇ οἰκείᾳ στήλῃ ζωγραφίζει τὴν λέξιν: ἀπόστρατος, ἀπόμαχος, συνταξιοῦχος κλπ., ἀνομολογῶν ὅτι δι’ αὐτὸν ἐξέλιπεν ἤδη ὁ χρόνος, καθ’ ὃν δύναται ν’ ἀναγράψῃ ὅτι ἐνασκεῖ ἐπάγγελμα προδίδον ἐνέργειαν, ἐργασίαν, κίνησιν, ζωήν!
Ὁ φόβος δὲ τῆς ἐγγράφου ὁμολογίας τῆς ἀληθοῦς ἡλικίας παρήγαγεν ἀριστουργήματα ἀριθμητικῶν ὑπολογισμῶν, ἀνατρέποντα τὸ κοινῶς γνωστὸν ὅτι ἡ ἡλικία τῶν μητέρων εἶνε μεγαλειτέρα τῆς τῶν τέκνων. Οὕτως ἀνέγνωσα ὅτι ἡ δεῖνα μήτηρ, ἄγουσα ἡλικίαν 22 ἐτῶν, ἔχει τέκνον ἂν ὄχι συνομίληκον αὐτῇ ἀλλὰ 13 ἢ 14 ἐτῶν· ἄλλη δὲ χήρα εἰκοσιτετραετὴς ὅτι ἔχει τρία τέκνα, ὧν τὸ μεγαλείτερον, εἶνε κόρη δεκαοκταετὴς μεμνηστευμένη μετὰ νέου, ὅστις ἐσημειώθη ἐν τῇ οἰκεία στήλῃ ὡς διανυκτερεύσας ἐν τῇ οἰκία κατὰ τὴν νύκτα τῆς ἀπογραφῆς· καί τις ἀπόστρατος ἄγαμος ὅτι ἔχει ἡλικίαν μὲν 40 ἐτῶν, δύο δὲ παράσημα, ὧν τὸ ἓν τοῦ συντάγματος τοῦ 1843 καὶ τὸ ἕτερον τοῦ 1821.
Ἡ συνοπτικωτέρα συλλογὴ τῶν ἀνεκδότων, παρατραγῴδων, παρεννοήσεων καὶ παρεξηγήσεων ἐν τοῖς δελτίοις τῆς ἀπογραφῆς ἠδύνατο νὰ πληρώσῃ τόμους ὁλοκλήρους, χρησιμεύσῃ δὲ ὡς βάσις εὐρυτάτων κοινωνιολογικῶν καὶ ψυχολογικῶν μελετῶν. Ἰδίως παρετηρήθη ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἡ προθυμία μερικῶν ἐξύπνων οἵτινες ἤθελον ν’ ἀστειευθῶσι κολακευόμενοι ἐκ τῆς πεποιθήσεως ὅτι μένει ἀτιμώρητος ὁ συμπληρῶν δι’ εὐφυϊῶν τὰς στήλας, καὶ ἀφ’ ἑτέρου ἡ πεποίθησις μερικῶν μὴ ἐφευρόντων τὴν πυρίτιδα ὅτι τὰ παραδιδόμενα αὐτοῖς πρὸς συμπλήρωσιν δελτία τῆς ἀπογραφῆς ἠδύναντο νὰ τοῖς χρησιμεύσωσιν ὡς ἀναφοραὶ παραπόνων κατὰ τῆς συζύγου των ἢ τῶν γειτονισσῶν. Ἄλλων δὲ αἱ κουτοπονηρίαι ἔφθασαν εἰς τὸ μὴ περαιτέρω, ἀποφυγόντων μὲν νὰ σημειώσωσι τὰ ἔτη τῆς ἡλικίας των, σημειούντων δὲ ἁπλῶς τὴν χρονολογίαν τῆς γεννήσεώς των ἐν πεποιθήσει ὅτι οἱ ἀπογραφεῖς ἢ μᾶλλον οἱ ἐνδιαφερόμενοι δι’ αὐτοὺς θὰ ἐβαρύνοντο νὰ ὑπολογίσωσιν ἐκ τούτων τὴν ἡλικίαν των· καί τις δὲ τῶν κουτοπονήρων ἐσκέφθη ὅτι ἂν συνεπλήρου τὰς στήλας γράφων διὰ μελάνης, εἰς ἣν ἀνεμίχθη πολὺ ὕδωρ, θὰ ἐξηλείφετο μετ’ οὐ πολὺ τὸ γραφέν, μὴ καταλεῖπον ἴχνη τῆς οὕτω γενομένης γραπτῆς ἐξομολογήσεώς του.
Ἐκ δὲ τῶν Ἀγαθοπούλων οἱ λογιώτεροι εὑρέθησαν εἰς δυσκολωτέραν θέσιν τῶν μὴ τοιούτων. Εἷς τούτων ἐπὶ πολλὰς ὥρας ἐσκέπτετο τί νὰ γράψῃ περὶ τῆς γλώσσης, ἣν ἐλάλει τὸ διετὲς τέκνον του, ἕτερος δὲ ἐδίσταζεν ἐὰν ἔπρεπε νὰ γράψῃ τι ἐν τῇ στήλῃ τῶν διανοητικῶν νοσημάτων, ἤτοι ὅτι δὲν εἶνε φρενοβλαβής, ἀλλ’ ἐχέφρων· ἕτερος δὲ παρερμηνεύων τὴν ἐν ἰδιαιτέρᾳ στήλῃ σχέσιν πρὸς τὸν οἰκογενειάρχην, ἤρξατο γράφων τὰς ἐν γένει σχέσεις, ἃς εἶχε· μὴ ἐπαρκοῦντος δὲ τοῦ χώρου τῆς οἰκείας στήλης εἰς τὴν ἀναγραφὴν ὅλων τῶν ὀνομάτων ἐκείνων μεθ’ ὧν εἶχε σχέσεις, ἐνεδύθη περὶ μέσας νύκτας καὶ ἐξῆλθε πρὸς ἀνεύρεσιν τινος ἐκ τῶν γνωρίμων ἀπογραφέων ἵνα τὸν ἐρωτήσῃ ἐὰν ἐπετρέπετο νὰ προσθέσῃ τεμάχιον χάρτου πρὸς συμπλήρωσιν τοῦ καταλόγου. Ἀνέγραφον δὲ καθ’ ἑκάστην αἱ ἐφημερίδες τὰ συμβάντα ἐμπεριστατωμένως· μία δὲ τούτων ἐβεβαίου ὅτι πρὸ πολλῶν οἰκιῶν ἐκλείοντο αἱ θύραι κατὰ τὴν ἐμφάνισιν τῶν ἀπογραφέων, ἢ ἐκρύπτοντο οἱ ἔνοικοι· εἰς ἄλλας δὲ κατὰ τὴν αὐτὴν ἐφημερίδα, αἰ κυρίαι, μὴ θέλουσαι ν’ ἀναλάβωσιν εὐθύνην τινὰ, παρεκάλεσαν αὐτοὺς νὰ διέλθωσι τὴν μεσημβρίαν ὅτε θὰ ἦνε παρὼν ὁ κύριος! Γραῖα δέ τις ἐνόμιζεν ὅτι θ’ ἀπέθνησκεν ἐὰν ἐλάμβανεν ἀνὰ χεῖρας τὸ δελτίον, μέχρι οὗ τέλος πεισθεῖσα εἰς τοὺς ὅρκους εἴρωνος γειτονίσσης τὸ ἔλαβε μετὰ μεγάλης προφυλάξεως· ἄλλη δέ, μαθοῦσα ὅτι ἐν τῷ δελτίῳ θὰ γραφῶσι τὰ ὀνόματα τῶν τέκνων της, ἐλιποθύμησεν ἐκλαβοῦσα ὅτι ταῦτα ζητοῦνται ὡς μάρτυρες, ἢ ὡς στρατεύσιμοι ἢ ὡς κατηγορούμενοι. Ἐν γένει δὲ τοσοῦτον ἐθορυβήθησαν πολλοί, ὥστε δὲν εἴξευρον τί ἔπρεπε νὰ εἴπωσιν, μία δὲ ἐντρεπομένη νὰ εἴπῃ εἰς τοὺς ἀπογραφεῖς ὅτι δὲν ἠξεύρει γράμματα ἠρώτησεν αὐτοὺς ποῦ θὰ ὑπογράψουν οἱ ἀγράμματοι!!
Τὰ προανακρούσματα τῆς ἑσπερινῆς ταύτης ἐπαναστάσεως ἠκούσθησαν ἀπὸ τοῦ ἀπογεύματος τῆς ἡμέρας ἐκείνης· οἱ ἁπλοϊκώτεροι συνήρχοντο ἀνὰ μικροὺς ὁμίλους ἔξω τῶν θυρῶν των, ὅπου αἱ γυναῖκές των περιέργως ἤκουον τὰς σκέψεις τῶν συζύγων, ἢ τῶν γειτόνων ἢ τῶν ἐμπειροτέρων τῆς συνοικίας. Τὸ πολύκροτον ἀπογραφικὸν δελτίον ἀνεγινώσκετο συλλαβὴν πρὸς συλλαβὴν εἰς ἐπήκοον ὅλων καὶ ἐξῃτεῖτο ἡ γνώμη τῶν Μεντόρων τῆς συνοικίας περὶ τοῦ τρόπου τῶν ἀπαντήσεων. Τὸ ἑσπέρας δὲ περὶ τὸν λύχνον τῆς τραπέζης ἤρχιζε νέα συζήτησις περὶ τῶν ἀπογραπτέων, ἐτίθετο δὲ ἐν προσοχῇ ἐν τῇ τραπέζῃ τὸ σκανδαλῶδες λευκὸν δελτίον, ἐὰν μέχρι τῆς στιγμῆς ἐκείνης δὲν εἶχε μεταβληθῆ εἰς κανὲν χάρτινον κοκοράκι ὑπό τινος μπεμπὲ τῆς οἰκίας. Λέγεται δὲ ὅτι εἷς ζητήσας ἐξηγήσεις περὶ τῆς στηλης ἐν ᾗ ἐζητεῖτο ὁ ἀριθμὸς τῶν διανυκτερευσάντων ἐν τῇ οἰκίᾳ κατὰ τὴν νύκτα ἐκείνην, εἶχεν ἀποφασίσει νὰ ἐπιτεθῇ κατὰ τῶν ἀπογραφέων, οἵτινες θὰ ἐζήτουν τὸ δελτίον ἐν πεποιθήσει ὅτι οὗτοι ἀφέντες τοιοῦτο δελτίον ἐν τῇ οἰκίᾳ των ὑπελάμβανον ὅτι αὕτη ἦτο ξενοδοχεῖον ἢ ζυθοπωλεῖον ἢ τέλος οἶκος, ἐν ᾧ δύνανται νὰ διανυκτερεύσωσι καὶ ἄνθρωποι μὴ ἀποτελοῦντες μέρος τῆς ἐντίμου οἰκογενείας του. Ἀλλ’ ἀπετράπη τοῦ σκοποῦ του μετὰ τὴν βεβαίωσιν γείτονος, ὅστις τὸ αὐτὸ περίπου ὡς πρὸς τὴν ἀναγραφὴν τῶν ὀνομάτων καὶ τοῦ ἐπαγγέλματος τῶν θυγατέρων του ἔπαθε, παρεξηγήσας ταῦτα, ὑποπτεύσας δὲ ὅτι ἐζητοῦντο τὰ ὀνόματα αὐτῶν ἵν’ ἀναγραφῶσιν εἰς τὰ οἰκεῖα βιβλία τῆς Ἀστυνομίας.
Ἐὰν δὲ ταῦτα ἐτελοῦντο ἐν ταῖς πεπολιτισμέναις πόλεσι, δύναταί τις νὰ εἰκάσῃ τί συνέβαινε κατὰ τὴν παραμονὴν τῆς ἡμέρας ἐκείνης ἐν τοῖς χωρίοις καὶ ταῖς κωμοπόλεσιν. Αἰ ἐξηγήσεις ἃς ἔδιδον οἱ ἀπογραφεῖς δὲν ἀπετυποῦντο καλῶς εἰς τὴν μνήμην τῶν ἀπογραψαμένων· συνεπλήρου δὲ ταύτας καλούμενοι καὶ παρακαλούμενοι ὁ πάρεδρος, ἢ ὁ παππᾶς τοῦ χωρίου, ἢ ὁ γραμματοδιδάσκαλος. Αὐθεντίαν ὅμως εἶχε πλείονα ἡ ἑρμηνεία ἣν ἔδιδεν ὁ Εἰρηνοδίκης ἢ ὀ γραμματεὺς τοῦ Εἰρηνοδικείου, ἔστι δ’ ὅτε καὶ ὁ δικαστικὸς κλητήρ. Ἐκ δὲ τῶν ἀναγραφέντων εἰς τὰς ἐφημερίδας περὶ τῶν ἐν τοῖς χωρίοις ἀπογραφικῶν ἀνεκδότων, σμικρὰν δύναταί τις νὰ συλλάβῃ ἰδέαν περὶ τῆς σπουδαιότητος, ἣν εἰς τοιαύτας περιστάσεις δίδωσιν οἱ χωρικοὶ εἰς τοιούτου εἴδους ἔγγραφα, προερχόμενα ἐκ τῆς Ἀρχῆς. Αἰ περὶ ἀπογραφῆς θεωρίαι καὶ οἱ πρακτικοὶ ὑπολογισμοὶ καὶ αἱ καταστατικαὶ μελέται, μὴ ἀντιληπταὶ καὶ εἰς πολλοὺς τῶν ἐν ταῖς μεγάλαις πόλεσιν, ἠδύναντο νὰ φανῶσι σανσκριτικὰ εἰς τοὺς ἁπλοϊκοὺς ἀγρότας καὶ χωρικούς, οἵτινες ἐνίοτε τρέμουσιν εἰς τὴν ἐμφάνισιν κλητῆρος ἐπιδίδοντος αὐτοῖς κλῆσιν πρὸς ἐμφάνισιν εἰς τὸ πλημμελιοδικεῖον ἢ τοῦ εἰσπράκτορος πρὸς πληρωμὴν φόρων. Τὸ ἀπογραφικὸν δελτίον, δι’ οὗ ἐζητοῦντο τόσαι περὶ τῆς οἰκογενείας των πληροφορίαι τοὺς ἐνέβαλεν εἰς σοβαρὰς σκέψεις βεβαίως, βροχηδὸν δὲ ἐξήγοντο τὰ συμπεράσματα περὶ ἑκάστης τῶν ἐν ταῖς στήλαις αὐτῶν ἐρωτήσεων.
Ἐκ τούτων σμικρὰν νύξιν δύναταί τις νὰ λάβῃ περὶ τῆς μικρᾶς ἢ μεγάλης διαστάσεως, ἣν ἔλαβεν ἡ ἐκ τῆς ἀπογραφῆς τοῦ πληθυσμοῦ ἑσπερινὴ κατ’ οἶκον ἐπανάστασις, ἀναλόγως τῆς διανοητικῆς ἀναπτύξεως τοῦ φιλυπόπτου ἢ κρυψίνοος χαρακτῆρος τῶν ἀπογραφομένων. Ἠδύνατό τις δέ, παρῳδῶν τὸ τοῦ Νέρωνος, εὐχηθέντος ἵνα ἡ ἀνθρωπότης εἶχε μίαν κεφαλὴν ἵνα διὰ μιᾶς τὴν ἀποκόψῃ, νὰ εἶχε τόσα ὄμματα καὶ ὦτα, ὅσα οἱ οἶκοι καὶ οἱ ἀπογραφόμενοι, ἵνα ἴδῃ καὶ ἀκούσῃ τί ἐτελεῖτο κατὰ τὰς ὀλίγας ἐκείνας ἑσπερινὰς ὥρας, καθ’ ἂς συνεπληροῦτο τὸ ἀπογραφικὸν ἐκεῖνο δελτίον.
Καὶ ποία μὲν ἡ πρακτικὴ σημασία τῆς ὁμολογουμένης ἐπιτυχούσης ταύτης ἐπιγραφῆς, γνωστόν· ἡ δὲ ὡριαία οἰκιακὴ ἢ ψυχολογικὴ ἐπανάστασις, ἡ ὡς ἄνω σκιαγραφηθεῖσα παρῆλθεν ἀναίμακτος, χωρὶς νὰ θραυσθῇ οὔτε φανὸς τῆς πρωτευούσης, κατὰ τὸ γνωστὸν δίστιχον, οὔτε μύτη ἀνθρώπου· τὸ πολὺ πολὺ ἐθραύσθη κανὲν μελανοδοχεῖον ὑπὸ ἰδιοτρόπου τινος ἀπογραφομένου.
- Ἀπρίλιος 1889.
Τιμολέων Ἀμπελᾶς.