Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1890/Αριστοτέλης Βαλαωρίτης

Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1890
Ανωνύμου
Ἀριστοτέλης Βαλαωρίτης

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ

ΙΣ ἐκ τῶν ἑλλήνων δὲν γνωρίζει τὸ ὄνομα καὶ τίς δὲν κατεκηλήθη ἐκ τῶν ποιήσεων τοῦ Ἀριστοτέλους Βαλαωρίτου, ὅςτις ὑπῆρξεν ἀναντιρρήτως ὁ συμπαθέστερος, γνησιώτερος καὶ ἐνθουσιωδέστερος τῶν ποιητῶν τῆς ἀναγεννηθείσης Ἑλλάδος;

Ὁ Ἀριστοτέλης Βαλαωρίτης ἐγεννήθη τῇ 2 Αὐγούστου τοῦ 1824 ἐν Λευκάδι ἐξ ἀρχαίας καὶ ἐπιφανοῦς οἰκογενείας καταγομένης ἐκ Βαλαώρας τῆς Ἠπείρου ἐγγὺς τῆς Ἄρτης, ἧς οἱ ἀρχαῖοι πρόγονοι ἦσαν ἐγγεγραμμένοι ἐν τῇ «Χρυσῇ Βίβλῳ» τῶν εὐγενῶν ὑπὸ τῆς Ἑνετικῆς Δημοκρατίας. Ὁ πατὴρ αὐτοῦ Ἰωάννης Βαλαωρίτης ἀνῆλθεν εἰς ὕψιστα ἀξιώματα ἐν Λευκάδι διατελούσῃ ὑπὸ τὴν ἀγγλικὴν προστασίαν, ἐκλεγεὶς πολλάκις ἀντιπρόσωπος τοῦ λαοῦ καὶ γερουσιαστής. Ὁ Ἀριστοτέλης Βαλαωρίτης εἶδε τὸ φῶς ἐν μέσῳ τῶν φλογῶν καὶ τῶν παιάνων τῆς ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως καὶ ἐλικνίσθη βαυκαλισθεὶς ὑπὸ τῶν ἠπειρωτικῶν ᾀσμάτων, τῶν πλήρων ἐλεγειακοῦ πάθους, δραματικότητος καὶ πατριωτικοῦ πυρετοῦ, καὶ ἐνωτισθεὶς τῶν ὡραίων ἐκείνων παραδόσεων, εἰς ἃς ὀφείλει ὁ ποιητὴς τὴν πρώϊμον ἐκδηλωθεῖσαν ῥωμαντικὴν αὐτοῦ φύσιν. Ἐσπούδασεν ἐν ἀρχῇ φοιτήσας εἰς τὴν Ἀκαδημίαν τῆς Κερκύρας, βραδύτερον δὲ ἐν Γενεύῃ τῆς Ἐλβετίας τυχὼν δύο πτυχίων, τῆς φιλολογίας καὶ τῶν φυσικῶν ἐπιστημῶν. Ἀπὸ Γενεύης εἶτα μετέβη εἰς Παρισίους, ἐγγραφεὶς ἐν τῇ αὐτόθι Νομικῇ Σχολῇ. Ἀλλ’ ἕνεκεν τοῦ ἀπροςφόρου κλίματος διὰ τὴν ἀσθενῆ αὐτοῦ κρᾶσιν ἠναγκάσθη νὰ μεταβῇ τῷ 1846 εἰς Πίζαν τῆς Ἰταλίας, ἔνθα μετὰ τριετεῖς σπουδὰς ἀνηγορεύθη διδάκτωρ τῆς Νομικῆς. Ἀλλ’ ἡ ζωηρὰ καὶ ἀτίθασσος ποιητικὴ φαντασία τοῦ Βαλαωρίτου οὐδαμῶς συνεβιβάζοντο πρὸς τὰς σοβαρὰς ἐπιστημονικὰς μελέτας, ὧν, καίπερ κάλλιστα πρὸς αὐτὰς κατηρτισμένος, ἐδέησε ν’ ἀπόσχῃ. Ὁ Βαλαωρίτης εἵμαρτο νὰ γεννηθῇ ποιητής, νὰ ζήσῃ, νὰ δράσῃ, νὰ μεγαλουργήσῃ ὡς ποιη

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ

τής, καὶ νὰ ἀποθάνῃ ὡς ποιητής. Παλινοστήσας εἰς τὴν προςφιλῆ του Λευκάδα καὶ καταστήσας μᾶλλον ἀδιαρρήκτους τοὺς μετ’ αὐτῆς δεσμούς διὰ τοῦ εὐτυχοῦς γάμου του μετὰ τῆς μονογενοῦς θυγατρὸς τοῦ Αἱμυλίου Τυπάλδου, ἀπηλλαγμένος πάσης βιωτικῆς μερίμνης καὶ ἐνοχλήσεως, ἐπεδόθη μετ’ ἀφοσιώσεως εἰς τὰς ἰδιαιτέρας φιλολογικὰς μελέτας, αἷς ἐνησμενίζετο, καὶ ἰδίως εἰς τὴν τῆς πατρίου ἱστορίας, ἐξ ἧς ἤντλει ἀδιαλείπτως τὰς ὑψηλὰς καὶ μεγαλοπρεπεῖς ποιητικὰς αὑτοῦ ἐμπνεύσεις. Ἐν τοῖς προλεγομένοις τῆς Κυρὰ-Φροσύνης «Αἰσθάνομαι — λέγει — ἐμαυτὸν ἐλαυνόμενον πρὸς τὴν Ἤπειρον, καὶ τοῦτο εἴτε διότι ἡ Ἤπειρος περικλείει τὰ ὀστᾶ τῶν προγόνων μου, εἴτε διότι ἐσυνείθισα ἀπὸ τῆς πρώτης παιδικῆς μου ἡλικίας νὰ βλέπω ἐνώπιόν μου τὸν Πίνδον ὑψούμενον καὶ τείνοντά μοι τὴν χεῖρα. Ἡ καρδία μου θὰ πάλλῃ πάντοτε ὑπὲρ τῆς Ἠπείρου.»

Ὁ Ἀριστοτέλης Βαλαωρίτης εἶχε ἀναφανῇ ἐπί τινα χρόνον καὶ ἐπὶ τῆς πολιτικῆς σκηνῆς ἐκλεχθεὶς ἐπανειλημμένως βουλευτὴς καὶ ἀντιπρόσωπος τοῦ ἔθνους. Ἀλλὰ, πλήρης ἀηδίας καὶ ἀπογοητεύσεως, ἀπεσύρθη, παραιτηθεὶς τοῦ βουλευτικοῦ ἀξιώματος, εἰς τὴν μόνωσιν καὶ τὴν γαλήνην τοῦ ἐν Λευκάδι σπουδαστηρίου του, ἔνθα μακρὰν τῆς πολιτικῆς τύρβης ἠδύνατο νὰ συναστρέφεται πρὸς τοὺς ὁμηρικοὺς ἥρωας τῆς ἁρματωλικῆς ἐποχῆς, οὓς ἐγνώριζε μετὰ τόσης θαυμαστῆς δυνάμεως νὰ ἀπεικονίζῃ εἰς τὰ ἀθάνατα αὐτοῦ ἔργα. Ὁ φιλολογικὸς καὶ ποιητικὸς βίος τοῦ Βαλαωρίτου ἄρχεται κυρίως ἀπὸ τοῦ 1857, καθ’ ὃν χρόνον ἐδημοσίευσε τὰ «Μνημόσυνά» του, τὰ ὁποῖα ὁ πολὺς Τομμαζέος παραβάλλει πρὸς τὸ 31^ον ᾆσμα τῆς Κολάσεως τοῦ Δάντου, καὶ τὰ ὁποῖα εἰσὶ κατὰ τὸ πλεῖστον θρηνώδεις ἐλεγεῖαι, εἰλημμέναι ἐκ τῶν μυθωδῶν δημοτικῶν θρύλων περὶ τοῦ Κάτου Κόσμου, τοῦ Χάρου, τοῦ Βρυκόλακα, κλπ. Ἐν τῷ προλόγῳ τῶν «Μνημοσύνων» κηρύττεται ὑπὲρ τῆς δημώδους γλώσσης καὶ τῆς καθιερώσεως καὶ διαμορφώσεως αὐτῆς ἐν τῇ νεωτέρα φιλολογίᾳ. Δι’ αὐτῆς ἐπίστευε, καὶ δικαίως, ὅτι ἠδύναντο νὰ ἐγχαραχθῶσιν ἐν τῇ ψυχῇ καὶ τῇ μνήμῃ τοῦ λαοῦ οἱ ἥρωες τῶν ποιημάτων του καὶ τὰ ἐξυμνούμενα ἀνδραγαθήματα τοῦ ἔθνους καὶ τῶν μεγάλων προγόνων. Τῷ 1859 ἐδημοσιεύθη ἐν Κερκύρᾳ τὸ ποίημα «Κυρὰ-Φροσύνη,» μετὰ ἀκαθέκτου ποιητικῆς ἐξάρσεως καὶ ἐν ἀχλύϊ ἀκράτου ῥωμαντισμοῦ περιγράφον τὸ θλιβερὸν ἐπεισόδιον τῆς ὡραίας ἑλληνίδος οἰκτρῶς ἀποπνιγείσης ἐν τῇ λίμνῃ τῶν Ἰωαννίνων. Ὀκτὼ ἔτη μετὰ τοῦτο ἐξεδόθη ὁ «Ἀθανάσιος Διάκος» καὶ ὁ «Ἀστραπόγιαννος.» Εἰς τὸν Ἀστραπόγιαννον διὰ στίχων φλογερῶν, ὁρμητικῶν καὶ μεστῶν ἀγρίας μεγαλοπρεπείας παρελαύνει ἡ ἀποθέωσις τῆς Κλεφτουριᾶς, κατὰ τὸν συμπαθῆ καὶ δημοφιλῆ ποιητὴν κ. Κωστῆν Παλαμᾶν, γράψαντα ἐσχάτως περισπούδαστον καὶ ἀναλυτικὴν μελέτην περὶ τοῦ βίου, τῶν ἔργων καὶ τῆς ποιητικῆς ἰδιοφυΐας τοῦ Βαλαωρίτου, ἣν συνιστῶμεν θερμῶς τοῖς ἀναγνώσταις τοῦ Ἡμερολογίου. Ὁ «Ἀθανάσιος Διάκος» δύναται νὰ χρησιμεύσῃ ὡς ἀκραιφνὲς ὑπόδειγμα ἐθνικῆς ἐποποιΐας καὶ εἶνε κατὰ τὸν ἴδιον Βαλαωρίτην, «ἡ ἐνσάρκωσις τοῦ ἁρματωλικοῦ πνεύματος.» Ἀλλὰ πλὴν τῶν ποιητικῶν καλλονῶν ὁ Βαλαωρίτης προικίζει τὰ ἔργα αὐτοῦ διὰ πολυτίμων καὶ ἀφθόνων ἱστορικῶν σημειώσεων, ἐξ ὧν καταφαίνεται ὅτι ἦτο καὶ ἄριστος πεζογράφος, πρὸ πάντων βαθὺς ἱστοριοδίφης καὶ ὅτι, πρὶν ἢ ὑποτυπώσῃ τὰ ἔξοχα δημιουργήματα τῆς φαντασίας αὐτοῦ, εἶχεν ἐγκύψει εἰς ἐμβριθεῖς καὶ βαθείας μελέτας, δι’ ὧν ἐπολλαπλασίασε καὶ ἐλάμπρυνε τὸ καλλιτεχνικὸν αὐτοῦ τάλαντον.

Τὴν ἄνευ ἀξιώσεων ἄλλων βραχεῖαν ταύτην σκιαγραφίαν τοῦ ἐξόχου τῶν νεωτέρων ποιητῶν τῆς Ἑλλάδος παρεθέσαμεν χάριν τῆς συνημμένης εἰκόνος, πρὸ τῆς ὁποίας πιστεύομεν ὅτι μετὰ χαρᾶς καὶ εὐλαβοῦς προςοχῆς θέλει σταματήσει ἐπὶ μικρὸν τὸ βλέμμα τοῦ ἀναγνώστου.