Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1889/Αποσπάσματα επιστολών εκ του Αιγαίου
| ←Χῶμα ἑλληνικό | Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1889 Συγγραφέας: Ἀποσπάσματα ἐπιστολῶν ἐκ τοῦ Αἰγαίου |
Οἱ καλικάντζαροι→ |
- Φίλτατέ μοι....
Α. ΠροβελέγιοςΣημερον ἐταράχθη τὸ χωρίον ἕνεκα τοῦ θανάτου νέου τινός, μεθ’ οὗ συνεταξείδευσα. Ἦτο τὸ μόνον τέκνον πτωχῆς χήρας, ἥτις ἔσπευσε πρὸς τὸν πάσχοντα υἱόν της εἰς Κωνσταντινούπολιν καὶ συνώδευσεν αὐτὸν εἰς τὴν νῆσον, ἐλπίζουσα εἰς τὴν ἐπιρροὴν τοῦ πατρίου κλίματος. Τοὺς ἐγνώρισα ἐν τῷ ἀτμοπλοίῳ. Ἦτο μία τῶν σκηνῶν, αἵτινες ἐγείρουσιν εἰς τὴν καρδίαν ἄρρητον οἶκτον ὑπὲρ τῆς πασχούσης ἀνθρωπότητος, καὶ ἀμφιβολίαν περὶ τῆς ὑπάρξεως ἑνὸς πολυελέου Θεοῦ. Ἔπρεπε νὰ ἔβλεπες τὴν μητέρα ἐκείνην, ἄφρονα σχεδὸν ὑπὸ τοῦ πόνου, διευθετοῦσαν ἓν ἐφάπλωμα ἐπὶ τοῦ καταστρώματος καὶ κατακλίνουσαν ἐπ’ αὐτοῦ τὸν ὠχρὸν καὶ δυσπνέοντα νεανίαν! Ἐκάθισε παρὰ τὴν πάσχουσαν, ἀλλὰ γλυκεῖαν ἐκείνην κεφαλήν, καὶ ἐδέχθη αὐτὴν εἰς τοὺς κόλπους της, καὶ ἐσπόγγιζε τὸ ἀγωνιῶν ἐκεῖνο μέτωπον δι’ ἐλαφρᾶς χειρός. Τὸ ὑπὸ τοῦ ἄσθματος διακοπτόμενον «Μάνα!» τοῦ υἱοῦ, καὶ τὸ μετ’ ἀπείρου γλυκύτητος προφερόμενον ὑπὸ τῆς μητρὸς «Παιδί μου!» ἀπετέλουν τὴν σπαρακτικωτέραν ἁρμονίαν. Ἔπειτα ἡ ἀντίθεσις τῶν ἄνω καὶ κάτω βηματιζόντων, εὐθύμως συνδιαλεγομένων ὑγιῶν νέων, τινὲς τῶν ὁποίων ἐπέστρεφον μετὰ μακρὰν ἀπουσίαν καὶ ἀνεμένοντο μὲ ἀνοικτὰς ἀγκάλας ὑπὸ εὐτυχῶν γονέων καὶ μνηστῶν ἴσως — ἡ ἀντίθεσις αὕτη ἦτον ἀληθῶς τραγική. Πλήρης εὐσπλαγχνίας ἐπλησίασα τοὺς δυστυχεῖς. «Πηγαίνετε εἰς τὸ νησί…;» ἠρώτησα. «Εἶνε ὁ τόπος μας, ἀπήντησεν ἡ μήτηρ. Ἀλλὰ, μὲ συχώρησι, παιδί μου, τίνος εἶσαι;» — «Ἐγὼ δὲν εἶμαι ἀπὸ τὸ νησί σας· πηγαίνω μόνον ἐκεῖ χάριν τῆς ὑγιείας μου.» — «Ὁ Θεὸς νὰ σὲ κάμῃ καλά, παιδί μου, ὁ Θεὸς νὰ λυπηθῇ τὴ μάνα σου.» Ἔρριψε πρὸς τὸν υἱὸν τοὺς ὑποδακρύοντας ὀφθαλμούς της, καὶ προσέθηκε· «Ἔχομε καλὸ ἀγέρι στὸ νησί μας, καὶ σ’ αὐτὸ ἐλπίζω κ’ ἐγὼ νὰ γίνῃ καλὰ ὁ Στρατῆς μου. Ἐκρυολόγησε τὸ θεοβλογημένο καὶ δὲν ἐφυλάχθηκε, ὅσῳ ποῦ κατάπεσε καὶ κατάντησε ὅπως τὸ βλέπεις. Ἄχ, σἄν λείπῃ μακρυὰ ἡ μάνα!» Τὴν ἐνεθάρρυνα μὲ ὅλην τὴν εὐγλωττίαν, ἣν μοῦ ἐνέπνεεν ἡ φιλανθρωπία, ὁ οἶκτος καὶ ἡ πεποίθησις ὅτι παρέχω τὴν τελευταίαν παραμυθίαν εἰς τὴν ἀπελπισίαν, καὶ ῥαίνω τὰ τελευταῖα ἄνθη τοῦ βίου εἰς τὸν μέλλοντα ν’ ἀποχαιρετίση αὐτὸν μετ’ ὀλίγον· διότι τὰ ἴχνη τοῦ θανάτου ἦσαν ἐμφανῆ ἐπὶ τοῦ μετώπου τοῦ ἀτυχοῦς νέου. Τίς οἶδε μὲ ποῖα ὄνειρα, μὲ ποίας ἐλπίδας ἀπεχωρίσθη τῆς μητρὸς καὶ πατρίδος αὐτοῦ! — Τὸ ἀτμόπλοιον πλησιάζει πρὸς τὴν νῆσον· διακρίνεται τὸ χωρίον καὶ ἴσως ἡ στέγη, ἐν ᾗ ἐγεννήθη, καὶ ἡ ἀκτὴ εἰς τὴν ὁποίαν ἔπαιζε παιδίον, ἀλλὰ δὲν ἔχει τὴν δύναμιν νὰ ἐγείρῃ τὴν κεφαλήν καὶ νὰ χαιρετίσῃ αὐτά. Οἱ νεαροί του συμπατριῶται εἶνε ὑπὸ τῆς χαρᾶς ἔξαλλοι, ἑτοιμάζουν πυρετωδῶς τὰς σκευάς των, καὶ ἀνυπομονοῦν νὰ πατήσουν μὲ στιβαρὸν πόδα τὸ πάτριον ἔδαφος, καὶ νὰ ῥιφθοῦν εἰς τὰς ἀγκάλας τῶν φιλτάτων… Τὸν πτωχὸν Στρατῆν δὲν περιμένει τις· θὰ κομισθῇ σηκωτὸς εἰς τὴν πτωχικὴν οἰκίαν του.....
Ἀπέθανεν! ἀλλὰ πόσον ἡμερωτέρα εἶνε ἡ ὄψις τοῦ θανάτου ἐδώ! Λείπει τὸ σμῆνος τῶν ἱερέων, οἵτινες εἰς τὰς πόλεις σπεύδουσι πρὸς τὴν οἰκίαν τοῦ νεκροῦ, ὡς κόρακες εἰς τὸ ψοφίμιον· λείπει πᾶσα ἡ πομπὴ ἐκείνη, ἥτις ἀγρίαν καθιστᾷ τὴν γαλήνην τοῦ θανάτου· λείπει ἡ ἀπαισία μουσική, ἥτις εἰς τὰς πόλεις ἀναπληροῖ τὴν ἀπουσίαν τῆς εἰλικρινοῦς λύπης.
Ἐπὶ τοῦ χωρίου ἵπταται γλυκὺ γαλήνιον πένθος· διὰ χλοερῶν ἀγρῶν βαίνει ἡ νεκρικὴ πομπή· τὸ μειδίαμα τῆς φύσεως ἐξημερόνει τὴν εἰκόνα τοῦ θανάτου· εἰς τὸν στεναγμὸν τῆς μητρὸς ἀντηχεῖ τὸ φαιδρὸν τοῦ κορυδαλοῦ ᾆσμα. — Φίλε μου, πρέπει νὰ ἴδῃ τις ὁμοίαν σκηνὴν θανάτου, διὰ νὰ μὴ φοβῆται αὐτόν. Εἶνε ἀληθὴς ἀνάπαυσις εἰς τοὺς κόλπους κοινῆς μητρὸς γῆς.Χθὲς πάλιν ἐπεσκέφθην τὴν ταλαίπωρον μητέρα τοῦ Στρατῆ. Ἡ οἰκία της, θλιβερᾶς καὶ πενιχρᾶς ὄψεως, κεῖται κατὰ τὴν βόρειον ἐσχατιὰν τοῦ χωρίου. Ἡ ἄσβεστος, ἡ χρίουσα τοὺς ἐξωτερικοὺς τοίχους, φθαρεῖσα καὶ ὑπὸ τῆς ὑγρασίας τῆς θαλάσσης φαγωθεῖσα, καταρρέει ἐκ διαλειμμάτων, ἀποκαλύπτουσα τὸν σκελετὸν τοῦ οἴκου. Στενὴ ἀτραπός, περιθέουσα τὸ χωρίον ἐκ δυσμῶν πρὸς ἀνατολάς, χωρίζει τὴν οἰκίαν ταύτην ἀπὸ την ἄβυσσον, ἥτις εἴνε ἀνάμεστος βράχων πελωρίων φύρδην μίγδην κειμένων. Εἶνε ἀγρία καὶ ἄξενος ἡ πρὸς βορρᾶν αὕτη παραλία· οὐδὲν ποικίλλει δένδρον τὴν μονοτονίαν αὐτῆς, ἀλλὰ μόνον θαμνώδη, στακτόχροα φυτὰ προβάλλουσιν ἐνιαχοῦ ἐκ τῶν ῥωγμῶν καὶ κρέμανται ὑπὲρ τὰς ἀβύσσους. Οὐδεὶς ἀμμώδης ὅρμος ἀνοίγεται μεταξὺ τῶν ὀξέων κρημνῶν, οἵτινες, παρατείνοντες τὴν σιδηρᾶν ἅλυσίν των, καταλήγουσιν αἴφνης εἰς βράχον καταπληκτικοῦ ὕψους, ὅστις πυργόνει ἐναντίον τῶν κυμάτων τοῦ βορρᾶ πλευρὰς ὑπερύθρους. Δοκοὶ ἀκατέργαστοι καὶ ἀνώμαλοι βαστάζουσι τῆς οἰκίας τὴν στέγην, διὰ τῆς ὁποίας τὰ ὄμβρια ὕδατα διαρρέοντα καὶ συμπαρασύροντα τὸ ἐρυθρόχωμα τοῦ δώματος, διαγράφουσιν ἐπὶ τῶν τοίχων τὰ ἰδιότροπα ἴχνη αὐτῶν. Στενὴ ἑστία περὶ τὴν ὁποίαν κρέμανται ἀπὸ κατασβόλων πασσάλων μαγειρικά τινα σκεύη, δύο σκαμνία ἐκ ξύλου ἐλαίας ἀκατεργάστου, παλαιὸν ἐνετικὸν κιβώτιον, σκεπασμένον μὲ κόκκινον κρητικὸν χράμιον, τράπεζα εἰς τὴν μίαν γωνίαν καὶ κλίνη εἰς τὴν ἄλλην — ἰδοὺ ἡ ἐσωτερικὴ ὄψις τῆς οἰκίας. Ἐν τούτοις ἡ θλιβερὰ τῆς πενίας εἰκὼν ἱλαρύνεται ὑπὸ τῆς τάξεως καὶ καθαριότητος, ἥτις ἐκτείνεται μέχρι καὶ τῶν ἐσχάτων ἀντικειμένων.
Εὗρον τὴν μόνην κ’ ἔρημον ἀπομείνασαν ἐν τῷ κόσμῳ, καθημένην πρὸ τῆς κλίνης, ἐφ’ ἧς εἶχεν ἁπλώσει τὰ ἐνδύματα τοῦ υἱοῦ της, θωπεύουσαν, καταφιλοῦσαν αὐτὰ καὶ σπαρακτικῶς μονολογοῦσαν. Ἐκάθισα πλησίον της συγκεκινημένος καὶ ἐψέλλισα παρηγορητικάς τινας λέξεις. Ἐκείνη μὲ προσέβλεψεν, ἐπὶ τῆς μορφῆς της ἐπεχύθη πικρία τις, καὶ εἶπε: «Ἄ, σὺ ἔγεινες καλά, μὰ ὁ Στρατῆς μου ἀπέθανε· τὰ ῥόδα στολίζουν τὴν ὄψι σου, μὰ τὸ Στρατῆ μου τρῶν’ τὰ μαῦρα χώματα.» Τὰ δάκρυα ἐπλήρωσαν τοὺς ὀφθαλμούς μου· ἡ θέα των ἐπέδρασε μαγικῶς ἐπὶ τῆς δυστυχοῦς· ἦσαν δι’ αὐτὴν ἡ μόνη καὶ ἀληθὴς δρόσος τῆς παρηγορίας. Μοῦ ἐζήτει συγγνώμην καὶ κατησπάζετο τὰς χεῖράς μου χύνουσα κρουνοὺς δακρύων «Συχώρεσέ μου, ἔλεγε κλαίουσα. Ὁ πόνος μ’ ἐφαρμάκεψε, μ’ ἔκαμε σκληρόκαρδη. Ἔχασα μονήμερα τὸν ἄντρα μου καὶ τὸν πρῶτό μου γιό· τώρα μοῦ πῆρε ὁ θεὸς καὶ τὴν ὑστερνή μου παρηγοριά. Δὲν ἔχω πληὰ νὰ φοβηθῶ τίποτε. Αὐτὸ ἐκέρδησα ἀπὸ τῇς θλίψες: νὰ ἐπιθυμῶ τὸ θάνατο, ποῦ φοβοῦνται οἱ εὐτυχισμένοι. Ἂς γίνη τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ.» Πικρότατον παράπονον κατὰ τοῦ πλάστου ἐνέκλειον οἱ ἐν ὑποταγῇ προφερόμενοι λόγοι οὗτοι. Ἐκαθήμην ἄναυδος· πᾶσα παρήγορος λέξις θὰ ἦτο χλευασμὸς τῆς βαθείας καὶ ἀληθοῦς ταύτης ὀδύνης. Ἡ σιωπηλή μου συγκίνησις, τὸ εἰλικρινὲς ἐνδιαφέρον μου ἤρκουν εἰς αὐτήν. Μοῦ ἐδείκνυε τὰ ἐνδύματα τοῦ υἱοῦ της. «Αὐτὸ τὸ φορεματάκι τό ’στειλε στὸ Στρατῆ ὁ πατέρας του, σἄν ἦταν μικρὸς ἀκόμη· τοῦ τὸ φόρεσα τὴν ἡμέρα τῆς Λαμπρῆς, ἦταν σἄν ῥόδο, πιώμορφος ἀπ’ ὅλα τὰ παιδιά. Ἔτρεχε μ’ αὐτὸ στὰ χωράφια καὶ τὸ λέρωσε, κ’ ἐγὼ ἡ ἄπονη τὸν ἔδειρα! ἄχ!»
Αὐτὸ ἐδὼ τὸ ἔῤῥαψα ἐγὼ μὲ τὰ χέρια μου γιὰ νὰ τὸ φορέσῃ στὸ ταξεῖδί του. Ἐκαθόμουν στ’ ἀκρογιάλι κ’ ἔβλεπα τὸ καΐκι, ποῦ ἔσκιαζε σιγὰ σιγά, καὶ σἄν δὲν ἐξεχώριζα πιὰ τὸ πρόσωπο, ἐγνώριζα τὸ παιδί μου ἀπὸ τὸ φόρεμά του αὐτό. — ἄχ, ἃς ἦταν ἀκόμη στὴ ξενητιὰ, ἂς ἐζοῦσε ἀκόμη, κι’ ἄς μὴ τὸν ἔβλεπα ποτέ μου!» Ἔλεγεν, ἔλεγεν ἐφαίνετο ἀνακουφιζομένη, ἐνῷ ἡ καρδία μου συνετρίβετο. Πολλαὶ γειτόνισαι προσέφερον εἰς αὐτὴν φιλοξενίαν εἰς τὰς οἰκίας των, ὅπως τὴν ἀπομακρύνωσιν ἀπὸ τὴν θέαν τῶν ἀντικειμένων, τὰ ὁποῖα ἐξῆπτον τὴν ὀδύνην της, ἀλλ’ αὕτη ἐφαίνετο ἐντρυφῶσα εἰς αὐτά· ἐνόμιζεν, ὅτι ὁ νεκρὸς θὰ τῇ παρεπονεῖτο, ἂν ἐγκατελίμπανε τὴν στέγην, ὅπου ἐκεῖνος ἀπέπνευσε τὴν τελευταίαν πνοήν του. Καθ’ ἑκάστην πρωΐαν περιμένω ν’ ἀκούσω τὸν θάνατόν της, τὴν λύτρωσίν της, ἀλλ’ ἡ ταλαίπωρος ζῇ, καὶ θὰ ζήσῃ. Ὁ θάνατος λησμονεῖ ἐκείνους, εἰς τοὺς ὁποίους ἡ παγετώδης πνοή του θὰ ἦτο λυσίπονος δρόσος.
Ἀδύνατον νὰ φαντασθῇς, πόσον ἐνταῦθα εἶνε αἰσθητὴ ἡ προσέγγισις τοῦ Πάσχα· ἀδύνατον νὰ φαντασθῇς, τὴν γλυκύτητα καὶ ἁγιότητα τῶν ἡμερῶν τούτων. Καὶ ἡ μᾶλλον δύσπιστος καρδία παρασύρεται λεληθότως εἰς μαλακὸν ῥεῦμα θρησκευτικοῦ αἰσθήματος.
Εἶνε ἡ Κυριακὴ τῶν Βαΐων. Ὁ ἥλιος μόλις ἀνατείλας φωτίζει τὴν ἀκύμαντον λεκάνην τοῦ Αἰγαίου καὶ τὴν ἀνθηρὰν νῆσον. Εἶνε ἐκ τῶν πρώτων ἐκείνων ἡμερῶν τοῦ ἔαρος, καθ’ ἂς ἡ πλάσις ἅπασα ἑορτάζει καὶ ἀγάλλεται ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου, εἰς τὸν ὁποῖον ἐξυπνίζει τὰ ἡδύτατα καὶ ἡμερώτατα τῶν αἰσθημάτων, μέχρι τῶν μυχῶν τῆς γῆς, ἐν τῇ ὁποίᾳ ἀφυπνίζεται ἡδονικῶς φρίσσων καὶ ὀργῶν πρὸς φῶς ὁ κεκρυμμένος σπόρος. Ὁ πρωϊνὸς ἀὴρ ψιθυρίζῃ εἰς τὰ φυλλώματα τῶν μυροβόλων κήπων, ἵπταται ὑπὲρ τοὺς νεανθεῖς ἀγροὺς καὶ ἐκπνέει εἰς τὴν θάλασσαν, ῥυτιδῶν τὸ λεῖον αὐτῆς μέτωπον διὰ τῆς εὐώδους πνοῆς του.
Αἱ λέμβοι πᾶσαι καὶ τὰ πλοῖα ἐφησυχάζουν ἐν τῷ λιμένι, εἰς τοῦ ὁποίου τὴν πάντοτε θορυβώδη προκυμαίαν βασιλεύει σιγή. Γέρων τις, ἀπόμαχος τοῦ θυελλώδους ναυτικοῦ βίου, κοίτεται ἐξηπλωμένος ἐπὶ τῆς μαλακῆς ἄμμου. Ὀλίγον ἀπωτέρω κεῖνται λέμβοι ἀνειλκυσμέναι πρὸς ἀνασκευήν, κάμηλοι συνεσπειρωμέναι ὡς ὄφεις, ἄγκυραι τεθραυσμέναι καὶ σκελετοὶ πλοίων, ἀπόμαχοι τῶν κυμάτων, ὡς ὁ ἐκεῖ πλησίον ἡλιαζόμενος γέρων. Ὁ ὀφθαλμός του πλανᾶται ἀνὰ τὰ πελάγη, εἶνε ξένος πρὸς τὰ περὶ αὐτόν, ζῇ μόνον ἐν τῷ παρελθόντι, τοῦ ὁποίου ἡ ἄποψις καθίσταται εἰς τὸν ἄνθρωπον τοσούτῳ θελκτικωτέρα, ὅσον ἀπώτερον αὐτοῦ τὸν παρασύρει τὸ ῥεῦμα τῶν ἐτῶν.
Ὑλακαὶ μολοσσοῦ, φυλάσσοντος πλοῖον διακόπτουσιν ἐνίοτε τὴν ἐπίσημον σιγὴν καὶ ἐξυπνίζουσι τὴν μυριόστομον ἠχὼ τῶν ὑψηλῶν καὶ ἀποκρήμνων αἰγιαλῶν τοῦ στενοῦ λιμένος.
Ὁ αἰώνιος ῥόχθος τῶν κυμάτων, ἀντηχῶν ἐνίοτε ἰσχυρότερον, συνεχωνεύετο μετὰ τῶν ἁγίων ὕμνων. Ὁ εἰς τὸν περίβολον τοῦ ναοῦ γηραιὸς φοῖνιξ ἐψιθύριζεν εἰς αὔρας παροδικὴν πνοήν. Αἰ ἀκτῖνες τοῦ ἡλίου, διολισθαίνουσαι διὰ τῶν στρογγύλων ὑάλων, ἐφώτιζον τὰ κοῦφα κύματα τοῦ λιβανωτοῦ καὶ ἐθώπευον, ὡς ἡ ἄνωθεν κατερχομένη χάρις, τὴν κόπτουσαν πολιὰν κεφαλὴν τοῦ ἁμαρτωλοῦ καὶ τὸ ὁρθοτενὲς ξανθὸν μέτωπον τοῦ ἀθώου παιδίου.
Ὅπως ἡ εἴσοδος εἰς τὴν Ἀκρόπολιν μ’ ἐπλήρου ἱερᾶς ἐμπνεύσεως, ἐπὶ τῶν πτερύγων τῆς ὁποίας ἐφερόμην εἰς τὸ ἤρεμον καὶ ἀστράπτων κάλλος τοῦ ἀρχαίου κόσμου, ὁμοίως ἐδὼ ἡ θέα τῆς εὐρείας θαλάσσης καὶ τῶν ποικιλοχρόων νήσων της, ἡ θέα τῶν ναυτῶν καὶ τῶν ἀρχαϊκῶν ἱστιοφόρων μὲ μεταφέρουν μαγικῶς εἰς τοὺς αἰῶνας ἐκείνους, καθ’ οὓς ὁ βαρὺς τῆς δουλείας χειμὼν ἐπίεζε τὰ στέρνα τῆς Ἑλλάδος, ἀλλ’ ὑπὸ τὴν χιόνα ἐκυκλοφόρει ἡ σφριγῶσα ἐκείνη ζωή, ἐξ ἧς ἀνέθαλε κατόπιν τὸ θαυμαστὸν ἔαρ τῆς ἐθνικῆς παλιγγενεσίας. Πῶς ἤθελα νὰ ἠνοίγοντο ἐνώπιόν μου τοῦ παρελθόντος οἱ οὐρανοί, καὶ νὰ ἔβλεπον ζῶντα, αἰσθανόμενον καὶ δρῶντα τὸν εὐγενῆ ἐκεῖνον λαόν, ὅστις ἐκληροδότησεν εἰς ἡμᾶς τοὺς ἀδάμαντας τῶν δημοτικῶν ᾀσμάτων του καὶ τὸν στέφανον τῆς ἐλευθερίας! Τί ἐνδιαφέρει τὴν καρδίαν μου ἡ ἀρχαιότης; αὕτη ἐπιδρᾷ εἰς τὸ πνεῦμά μου μόνον· τὴν θαυμάζω, ὅπως τὴν θαυμάζει ὁ κόσμος ὅλος. Εἶνε κτῆμα κοινὸν τῆς ἀνθρωπότητος. Ἀλλ’ ἀγαπῶ, περιπαθῶς ἀγαπῶ μόνον τὴν Ἑλλάδα τῶν δημοτικῶν ᾀσμάτων, τὴν Ἑλλάδα τοῦ Ῥήγα, τοῦ Εἰκοσιένα! Αὕτη εἶνε ἡ ἀληθής μου μήτηρ, αὐτῆς τὸ αἷμα ῥέει εἰς τὰς φλέβας μου, αὐτῆς τὰ αἰσθήματα, τὰ ὄνειρα, οἱ πόθοι, καὶ οἱ πόνοι μὲ κυριεύουν, μὲ συγκινοῦν, μ’ ἐμπνέουν! ἐν αὐτῇ μόνον ζῶ! Οἱ ποιητικοί της φθόγγοι μοῦ ἀνοίγουν τοὺς οὐρανούς, οἱ στεναγμοί της εἶνε στεναγμοί μου, τὰ κατορθώματά της μοῦ ἀποσπῶσι παραδείσια δάκρυα.
Ὅταν πολλάκις τὸ ἑσπέρας, διατελῶν ὑπὸ τὸ κράτος τῶν διηγήσεων τῆς μητρὸς τοῦ οἰκοδεσπότου μου κάθημαι εἰς τὸν ἔρημον αἰγιαλὸν, καὶ εἰς τὸ βάθος τοῦ ὁρίζοντος τὰ νέφη διαμείβουσι ἄπειρα σχήματα καὶ χρώματα καὶ μέγα ἱστιοφόρον, ὡς νυκτωθεὶς διαβάτης, κάμπτει τὸ ἀκρωτήριον τῆς ἀπέναντι νήσου καὶ ἐξαφανίζεται τὸ ἤδη συσκοτιζόμενον ἀχανὲς τοῦ ἰοχρόου πόντου, τότε, ὡς φωνὴ ἐρχομένη ἐκ τοῦ κόσμου τῶν ῥεμβασμῶν μου, περιβομβεῖ εἰς τὴν ἀκοήν μου μετὰ τοῦ ῥόχθου τῶν κυμάτων τὸ δημοτικὸν ᾆσμα:
«Καράβι ἐταξείδευε στὰ μέρη τῆς Κασσάνδρας,
ἔχει τὰ νέφη γιὰ πανιὰ τὸν οὐρανὸ παντιέρα.»
Πῶς μετεβλήθη ἀνεπαισθήτως ἡ ὄψις τῆς νήσου! Τὰ ἄνθη τῶν ἀγρῶν ἐμαράνθησαν, τὰ πράσινα σπαρτὰ ὡρίμασαν καὶ ἡ ξανθὴ αὐτῶν χαίτη κυματίζουσα ψιθυρίζῃ θωπευομένη ὑπὸ τῶν ζωογόνων ἐτησιῶν, οἵτινες λούουσι τὴν νῆσον καὶ συγκιρνῶσι τὸ ἐκ τοῦ ἡλίου θάλπος. Τὴν ἀνθηρότητα τῆς ἀνοίξεως διεδέχθη ἡ ἀκμή τοῦ θέρους· αἰ θαλεραὶ συκαῖ καὶ ἄμπελοι καὶ πάντα τὰ ὁπωροφόρα δένδρα ἵστανται ἤδη πυκνόφυλλα καὶ δασύσκια· οἱ κατὰ τὸ ἔαρ σπαρέντες ἀγροὶ καλύπτονται ὑπὸ νεαρᾶς χλόης, καί τινες ὀπῶραι ἀρχίζουν νὰ κοσμοῦν τοὺς καλάθους τῶν ἐκ τῆς ἐξοχῆς ἐπανερχομένων ἀγροτῶν καὶ τὴν τράπεζάν μας.
Τερπνόν, τερπνότατον θέρος, ἐπιτρέπον νὰ πλανᾶσαι ἀτιμωρητεὶ καὶ ὑπ’ αὐτὸν τὸν καύσωνα τῆς μεσημβρίας, ἥτις ἔχει τι τὸ ἐπίσημον καὶ μυστηριῶδες, εἰς τὸ ὁποῖον καθ’ ὑπερβολὴν ἀρέσκομαι νὰ ἐντρυφῶ. Καὶ ὅταν ᾖνε ἄκρα νηνεμία, ἐξέρχομαι τὸ μεσημέριον, καταβαίνω εἰς τὸν χείμαῤῥον, ὅπου σπανίζουν πλέον τὰ νερά, ἀνέρχομαι τὴν πλευρὰν τοῦ λόφου καὶ κατακλίνομαι ὑπὸ τὴν σκιὰν ἐλαίας. Ὁ ἥλιος θάλπει ἀνὰ τοὺς ἐλευθέρους ἀγροὺς καὶ τοὺς γυμνοὺς βράχους, οὐδαμοῦ ἀνθρώπινος φθόγγος, τὸ πτηνὸν χαλᾷ τὴν πτέρυγά του ὑπὸ τὰ φυλλώματα· σιγᾷ ὁ ἔρημος αἰθήρ, παίζων ὑπὸ τῆς θερμότητος ὡς λεπτότατος ἱστὸς ἀράχνης, σιγᾷ ἡ καίουσα πλάσις, τῆς ὁποίας τὰ πεπυρακτωμένα κράσπεδα λείχει τὸ θερμὸν κῦμα. Σιγὴ ἐπίσημος· ὁ τέττιξ μόνον ἀκάματος τονίζει τὴν μεσημβρινήν του ᾠδήν ἐντὸς τῶν δένδρων, τὰ ὁποῖα φρίσσουν κἄποτε εἰς ἀκαριαίαν, ἀνεπαίσθητον αὔραν. Ὤ, ἡ μεσημβρινὴ ὥρα τοῦ θέρους ἔχει τὸ ἔξοχον μυστήριόν της ἐπίσης, ὡς καὶ ἡ τοῦ μεσονυκτίου. Αὕτη μὲν εἶνε τὸ μυστήριον τοῦ σκότους, ἐκείνη δὲ τοῦ φωτὸς τοῦ ἑκθαμβοῦντος, τοῦ μεθύσκοντος τὰς αἰσθήσεις. Ἔπειτα καὶ ἡ μεσημβρία, κατὰ τὴν φαντασίαν τῶν νησιωτῶν, ἔχει τὰ πνεύματά της, ὡς καὶ ἡ νύξ. Ὁ στρόβιλος ἐκεῖνος, τὸν ὁποῖον ἄχνη οὐρανία ἐγείρει ἐπὶ τοῦ ἀπέναντι ἀγροῦ, καὶ ὅστις ὀρχούμενος ταχὺς ἀνυψόνει εἰς τὸν ἀέρα κονιορτὸν καὶ κάρφη, εἶνε χορὸς μεσημβρινῶν, κακοποιῶν Νηρηΐδων. Ἡ ἀκτὶς τοῦ ἡλίου, ἥτις διὰ τῶν φύλλων παίζει μεσημβρινὴ ἐπὶ τοῦ ὕδατος, εἶνε ὁ Μεσημεριάτης, ἐπίφοβον πνεῦμα, τὸ ὁποῖον αἰ μητέρες εὐλαβούμεναι, δὲν ἀφίνουσι τὰ τέκνα των νὰ περιπλανῶνται κατὰ τὴν ὥραν ταύτην. Τὸ πνεῦμα τοῦτο δὲν σοῦ ἐνθυμίζει τὸν ἀρχαῖον Πᾶνα, ὅστις, κατὰ τὸν Αἰπόλον τοῦ Θεοκρίτου, εἶνε πικρὸς καὶ ὀξύχολος, ὅταν ἀναπαύεται τὴν μεσημβρίαν, οἱ δὲ ποιμένες φοβοῦνται νὰ τὸν ἀφυπνίσουν διὰ τῆς ᾠδῆς τῶν αὐλῶν των; Πόσον ὡραία καὶ ἀληθὴς εἰκῶν τῆς ἐπιβλαβοῦς ἐπηρείας τοῦ μεσημβρινοῦ καύματος. — Φίλε μου, σκῶψέ με, ὅσον θέλεις· ἡ μεσημβρία γαληνιαίας ἡμέρας θέρους μὲ θέλγει πλειότερον τῆς πρωΐας· μοῦ φαίνεται, ὅτι πᾶσα ἡ κτίσις κεῖται εἰς ἔκστασιν βυθισμένη καὶ ἐντρυφᾷ εἰς τὰς φλογερὰς ἀγκάλας, εἰς τὸ πύρινον φίλημα τοῦ ἡλίου.