Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1889/Αλέξανδρος ο Μέγας κατά τας δημώδεις παραδόσεις
| ←Τὰ προνόμια τῆς ἀσχήμιας | Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1889 Συγγραφέας: Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας κατὰ τὰς δημώδεις παραδόσεις |
Ὁ σκύλος μου→ |
Ν. Γ. ΠολίτηςΕκ πάντων τῶν βασιλέων, οἵτινες ἦρξαν ἐν Ἑλλάδι, ἐπέζησε καὶ ἀκμαία διατηρεῖται παρὰ τῷ ἑλληνικῷ λαῷ ἡ μνήμη μόνου τοῦ μεγάλου Ἀλεξάνδρου. Ἐλησμονήθη καὶ αὐτὸς ὁ τελευταῖος βασιλεὺς τοῦ Βυζαντίου, ὁ πεσὼν παρὰ τὴν πύλην τοῦ Ῥωμανοῦ ἐν ἡρωϊκῷ ἀλλ’ ἀτελεσφορήτῳ ἀγῶνι πρὸς ἀνακοπὴν τοῦ κατακλύσαντος τὴν Ἑλλάδα χειμάρρου τῶν κατακτητῶν· ἐν ταῖς παραδόσεσι τοῦ καθ’ ἡμᾶς λαοῦ, ταῖς μαρτυρούσαις φιλοπάτριδα προσδοκίαν ἀναστάσεως τοῦ ἔθνους καὶ ἀνακτήσεως τοῦ πρὶν μεγαλείου, ἀπεσβέσθη τὸ ὄνομα Κωνσταντίνου τοῦ Παλαιολόγου, συνταὐτισθέντος μὲ τὸν Μαρμαρωμένον βασιλιᾶν, ὅστις ἐν κρύπτῃ τῆς Ἁγίας Σοφίας ἀναμένει τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἵνα ἀναζωογονηθεὶς καθάρῃ τὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τῶν βαρβάρων δυναστῶν καὶ ἐκδιώξῃ τούτους μέχρι τοῦ Μονοδενδρίου τῶν παλαιοτέρων, τῆς Κόκκινης Μηλιᾶς τῶν σημερινῶν Ἑλλήνων. Ἀλλὰ τὸ ὄνομα τοῦ Ἀλεξάνδρου ζῇ ἀνεπίληστον ἐν πάσῃ γωνίᾳ τῆς ἑλληνικῆς γῆς καὶ ὁ ἔσχατος ἀγρότης ἐπαναλαμβάνει θαυμάσια ἀκούσματα περὶ τῶν μυθωδῶν κατορθωμάτων καὶ περιπετειῶν τοῦ μεγάλου βασιλέως ἐν χώραις ἀπωτάταις· ὁ ὀρεσίβιος ποιμὴν καταλαμβανόμενος ὑπὸ δεινῆς ἀνεμοζάλης, ἧς πρόξενος νομίζεται ἡ ἀδελφὴ τοῦ Ἀλεξάνδρου, ἡ βασίλισσα τῶν Νεράιδων Κυρὰ Κάλω καὶ ἡ ἀκολουθία αὐτῆς, ψιθυρίζει περίτρομος· «Χαιράμεναις, καλόκαρδαις! ’Στὴν ψυχὴ τοῦ βασιλέως τοῦ Ἀλέξανδρου κακὸ μὴ μοῦ κάμετε!» πολλαχοῦ δὲ τῆς Μακεδονίας, ἐγειρομένης σφοδρᾶς θυέλλης, οἱ κάτοικοι ἀναφωνοῦσι πρὸς ἐξιλασμὸν τῶν Νεράιδων. «Μέλι καὶ γάλα! Κἄπου ἀπ’ ἐδῶ πέρασεν ὁ βασιλὲς Ἀλέξανδρος. Ζῇ καὶ βασιλεύει!» Οἱ ναῦται διηγοῦνται, ὅτι πολλάκις κατὰ θάλασσαν ἡ κόρη τοῦ Ἀλεξάνδρου καὶ τῆς Θαλάσσης, ἡ καλλίμορφος ἀλλ’ εἰς ἰχθὺν ἀπολήγουσαι Γοργόνα, ὅταν συναντήσῃ πλοῖον, ἁρπάζουσα τὴν πρῶραν αὐτοῦ ἐρωτᾷ· Ζῇ ὁ βασιλιᾶς Ἀλέξανδρος; Ἂν οἱ ναῦται ἀποκριθῶσι: Ζῇ καὶ βασιλεύει, χαίρουσα ἐπὶ τῇ εὐαρέστῳ ἀγγελίᾳ, ἐπιβάλλει γαλήνην εἰς τὰ κύματα καὶ ᾄδει πρὸς λύραν φαιδρὸν καὶ ἁρμονικώτατον ᾆσμα· ἂν δ’ ἀλογίστως εἴπωσιν ὅτι ἀπέθανε, πλήρης ὀργῆς αὕτη σφενδονᾷ εἰς τὰ ὕψη τὸ πλοῖον, ἢ ἀπέρχεται ὀδυρομένη, καὶ ἐκ τῶν θρήνων αὐτῆς γεννᾶται τρικυμία καταποντίζουσα τὸ πλοῖον αὔτανδρον.
Πῶς δὲ συνέδεσεν ἐν τῇ φαντασίᾳ αὐτοῦ ὁ λαὸς τὰς Νύμφας καὶ τὰς Νηρηίδας τῶν ἀρχαίων μύθων πρὸς τὴν μνήμην τοῦ μεγάλου βασιλέως μανθάνομεν ἐκ τῆς ἑπομένης ἐν τῷ δήμῳ Φελλόης τῶν Καλαβρύτων φερομένης δημώδους παραδόσεως, εὐμενῶς ἀνακοινωθείσης ἡμῖν ὑπὸ τοῦ ἐν Πάτραις διακεκριμένου ἰατροῦ κ. Χ. Π. Κορύλλου: «Ὅντας ὁ μέγας Ἀλέξανδρος ἐκυρίευσεν οὗλον τὸν κόσμον, ἐπῆγε καὶ ἐκεῖ ποῦ ’βγαίνει τὸ ἀθάνατο νερὸ καὶ ἐγιόμισε δύο λαήναις γιὰ νὰ λουσθῇ καὶ νὰ γείνῃ ἀθάνατος. Ὅντας τοῖς ἤφερε ’ς τὸ σπίτι, ἕνας ἀξιωματικὸς ποῦ τοῦ εἶχε γινάτι, λέει ’ς τοῖς ἀδερφάδες του τὸ μυστικὸ καὶ τοῖς συμβουλεύει νὰ λουστοῦν ἐκείναις καὶ νὰ βάλουν ἄλλο νερὸ ’ς τοῖς λαήναις. Ἐκείναις ἀμέσως ἐπῇραν τὸ νερὸ καὶ ἐλουστήκανε καὶ ἐχύσανε τὰ ἀπολούσματα ’ς τὸ δρόμο. Ἐκεῖ ἔτυχε μία κόττα καὶ ἕνας μπότσικας (σκυλοκρέμμυδο) καὶ ἐβραχήκανε μὲ τὸ ἀθάνατο νερό· καὶ γιὰ τοῦτο ἡ κόττα ξαναμουτεύει (ἀλλάζει τὰ πούπουλά της) κάθε χρόνο, καὶ γίνεται πάλιν νέα, καὶ ὁ μπότσικας δὲν ξεραίνεται καὶ ’ς τὸν ἀγέρα νὰ κρεμαστῇ.
«Οἱ ἀδερφάδες τοῦ μεγάλου Ἀλεξάνδρου, ἅμα ἐλουστήκανε μὲ τὸ ἀθάνατο νερὸ, ἐσηκωθήκανε ’ς τὸν ἀγέρα, ἤγουν ἔγειναν ἀερικαῖς, καὶ ἀπὸ τότες εἶναι οἱ Νεράιδες. Ἐκείναις κάθε χρόνο πέρνουνε κορίτσια ἀπὸ τὰ χωριὰ καὶ τοῖς κάνουνε Νεράιδες, καὶ ἔτσι ἔχουνε φουσᾶτα μεγάλα, καὶ κάθουνται μέσα ’ς τὰ λαγκάδια καὶ ’ς τοὺς βράχους. Ὅντας περάσῃ κἀνένας ἀπὸ κεῖ μεσημέρι ἢ μεσάνυχτα τὸν παίρνουνε οἱ Νεράιδες καὶ τὸν βαροῦνε καὶ τὸν κρεμνίζουνε καὶ τοῦ κάνουν χίλια κακά. Ἅμα ὅμως νοήσῃ καὶ φωνάξῃ Ζῇ Ἀλέξανδρος ὁ βασιλιᾶς, ζῇ καὶ βασιλεύει, τότες ἀμέσως τρέχουνε οἱ ἀδερφάδες του καὶ τὸν γλυτώνουνε.»
Ὅπως ἀγήρως διατηρηθῇ παρὰ τῷ ἑλληνικῷ λαῷ ἡ δόξα τοῦ Ἀλεξάνδρου, τὰ μάλιστα συνετέλεσαν αἱ δημώδεις ἱστορίαι, αἱ κατὰ τὸν ἀρέσκοντα τοῖς πολλοῖς τρόπον ἐπὶ τὸ μυθικώτερον καὶ θαυμασιώτερον ἀφηγούμεναι τὸν βίον αὐτοῦ. Μικρὸν μετὰ τὴν τελευτὴν τούτου πολλοὶ ἱστοριογράφοι ἐθόλωσαν τὴν ἱστορικὴν ἀλήθειαν, ἐγκαταμίξαντες ἐν τοῖς ἔργοις αὐτῶν ἀπίθανα πλάσματα τῆς φαντασίας τῶν τεθαμβωμένων λαῶν ὑπὸ τῆς αἴγλης τῶν ἄθλων τοῦ ἀνικήτου κοσμοκράτορος. Πάντας δὲ τούτους ὑπερηκόντισεν ὁ γράψας τὴν ὑπὸ τὸ ὄνομα τοῦ Καλλισθένους φερομένην ἱστορίαν τοῦ Ἀλεξάνδρου, ἐν ᾗ ἀνευρίσκομεν καὶ τὴν ἀρχὴν τῶν ἀνωτέρω μνημονευθεισῶν δημωδῶν παραδόσεων. Τῆς ἱστορίας τοῦ Ψευδοκαλλισθένους τὴν μεγίστην ἐν Ἑλλάδι διάδοσιν μαρτυροῦσιν αἱ μέχρι τοῦδε σῳζόμεναι πολυπληθεῖς παραλλαγαὶ αὐτῆς, ἐν χειρογράφοις διαφόρων βιβλιοθηκῶν. Καίτοι δ’ ἡ γλῶσσα εἰς ἣν εἶναι γεγραμμέναι αὗται ἦτο προσιτή πως εἰς τὸν ὄχλον καὶ εὐνόητος, ὅμως καὶ ἄλλαι πολλαὶ ἱστορίαι ἐγράφησαν κατὰ μίμησιν ταύτης εἰς ἔμμετρον ἢ πεζὸν λόγον καὶ εἰς γλῶσσαν δημώδη ὧν τελευταία ἡ κατὰ χιλιάδας ἀντιτύπων ἐκδιδομένη ἄλλοτε ἐν Βενετίᾳ Φυλλάδα τοῦ Ἀλεξάνδρου, τὸ προσφιλὲς τῶν πάππων μας ἀνάγνωσμα.
Διὰ τῆς ἱστορίας τοῦ Ψευδοκαλλισθένους, εἰς πολλὰς γλώσσας μεταφρασθείσης ἢ μεταπλασθείσης, ἐγνώρισαν τὸν Ἕλληνα κατακτητὴν κατὰ τὸν μεσαίωνα οἱ λαοὶ τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀσίας. Περὶ τὸν πέμπτον αἰῶνα ἡ ἱστορία αὕτη μετεφράσθη λατινιστὶ ὑπὸ τοῦ Ἰουλίου Βαλερίου, ἡ δὲ μετάφρασις αὕτη εἶναι πιθανῶς ἡ πρώτη πηγὴ τῶν ἀναρίθμων εἰς εὐρωπαϊκὰς γλώσσας μυθωδῶν ἱστοριῶν τοῦ Ἀλεξάνδρου καὶ τῶν περὶ Ἀλεξάνδρου μυθοπλαστιῶν τῶν μεσαιωνικῶν ποιητῶν. Παραλαβόντες δὲ παρὰ τῶν Βυζαντίων τὴν ἱστορίαν τοῦ Ἀλεξάνδρου οἱ Ἄραβες μετέδωκαν αὐτὴν εἰς τοὺς ἄλλους λαοὺς τῆς Ἀσίας καὶ τῆς Ἀφρικῆς, οἵτινες εἶχον λησμονήση τὸ ὄνομα τοῦ παλαιοῦ των κυρίου· καὶ εἰσέδυσεν ἡ φήμη τοῦ Ἀλεξάνδρου μέχρι καὶ αὐτῶν τῶν ἀγρίων ἰθαγενῶν τῆς Σενεγάλης, ἀφ’ οὗ κατὰ τὴν μαρτυρίαν ἀξιοπίστου περιηγητοῦ, οἱ βασιλεῖς τῶν Τραρσὰς καυχῶνται ὅτι κατάγονται ἀπὸ τοῦ ἥρωος Ἀλεξάνδρου.
Παρὰ τῶν Βυζαντίων παρέλαβον ἐπίσης καὶ οἱ Σλάβοι τὰς περὶ τοῦ μεγάλου Ἀλεξάνδρου διηγήσεις· ἐν τοῖς πρώτοις μνημείοις τῆς βουλγαρικῆς γραμματολογίας συγκαταλέγεται καὶ ἡ μετάφρασις τῆς φυλλάδας τοῦ Ἀλεξάνδρου· ἐκ δὲ τῆς βουλγαρικῆς μετεφράσθη αὕτη εἰς τὴν σερβικὴν, εἰς τὴν ῥωσσικὴν καὶ εἰς ἄλλας σλαβικὰς γλώσσας. Ὁ βασιλεὺς τῶν Μακεδόνων κατέστη οὕτω δημοτικώτατος παρὰ τοῖς Σλάβοις. Ἐδιδάχθησαν δ’ ἐκ τῆς ἱστορίας αὐτοῦ, ὅτι ἀνέκαθεν τὰ πρόσοικα γένη τῶν βαρβάρων, οἱ Τριβαλλοὶ καὶ οἱ Ἰλλυριοὶ καὶ οἱ Παίονες, ὧν τὰ ὀνόματα ἐπέθηκαν οἱ Βυζάντιοι χρονογράφοι καὶ εἰς τὰ ἐν ταῖς χώραις ἐκείναις οἰκήσαντα σλαβικὰ ἔθνη, ἐπωφθαλμίων πρὸς τὴν κατάκτησιν τῆς ὁμόρου Μακεδονίας, καὶ θὰ ὑπεδούλουν τὴν ἑλληνικωτάτην ἐκείνην χώραν, ἂν μὴ ἐτιθάσσευε καὶ κατασυνέτριβεν αὐτὰ ἡ στρατηγικὴ μεγαλοφυία τοῦ Φιλίππου καὶ τοῦ Ἀλεξάνδρου. Ἐδιδάχθησαν προσέτι ὅτι εἰς οὐδὲν θὰ ὠφέλουν τὴν Μακεδονίαν ὁ θαλερὸς πολιτισμὸς καὶ τὸ ἀκμαῖον ἑλληνικὸν φρόνημα τῶν κατοίκων, ἂν μὴ ἔσῳζον αὐτὴν ἡ ἀλκὴ τοῦ Ἀλεξάνδρου καὶ αἱ λόγχαι τῶν Μακεδονικῶν φαλάγγων. Καὶ τὰ διδάγματα ταῦτα τελεσφόρως χρησιμοποιοῦσιν ἐν τοῖς σημεριναῖς ἐνεργείαις αὐτῶν πρὸς κατίσχυσιν ἐν Μακεδονίᾳ.