Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1889/Έρων ή παράφρων
| ←Εἰς τὸ λεύκωμα μιᾶς ἀφανοῦς μάρτυρος τῆς ἀρετῆς | Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1889 Συγγραφέας: Ἔρων ἢ παράφρων |
Τί ὠφελεῖ;→ |
Γ. Κ. Ὑπερίδης ἐν ΣμύρνῃΕισ ἡμίωρον περίπου ἀπόστασιν τῆς Σμύρνης, πέραν τοῦ Μέλητος, ὑπάρχει ὡραία ἐξοχική τις θέσις, ἥτις καλεῖται «Ὁ κούλας τῶν Καλογραιῶν», ὡς ἐκ τοῦ ἐν αὐτῇ ὑπάρχοντος μοναστηρίου τῶν Καθολικῶν Ἀδελφῶν τοῦ Ἐλέους· ἄνωθεν δ’ αὐτοῦ ὑψοῦται ἀνάντης λοφίσκος, ὅστις εἶναι κατάφυτος ἐξ ἀμπελώνων καὶ ἐλαιῶν καὶ ἔχει εὐρύτατον ὁρίζοντα, διότι ἐκεῖθεν τὸ βλέμμα περιλαμβάνει μέγα μέρος τῆς πόλεως, τοὺς περὶ αὐτὴν κήπους, τὸν πρὸς τὸν Βουρνόβαν ὅρμον καὶ φθάνει μέχρι τοῦ προαστείου τῆς Περαίας. Ἡ φύσις ἁπλοῦται αὐτόθι ἐν ὅλῃ τῇ ἀπεριποιήτῳ καλλονῇ της καὶ μόνον τὰ βήματα χωρικῶν ἔρχονται νὰ διακόψωσι τὴν ἠρεμίαν, ἥτις ἐπικρατεῖ πάντοτε ἐπὶ τῶν λευκαζουσῶν καὶ στενῶν ἀτραπῶν, ἃς σχηματίζουσιν οἱ φράκται τῶν ἀμπελώνων.
Ἐπὶ τοῦ λοφίσκου τούτου ἔτυχε νὰ περιπατῶ μίαν ἐαρινὴν ἑσπέραν τοῦ παρελθόντος ἔτους. Λεπτὴ αὖρα προσέπνεεν ἐκ τῆς θαλάσσης καὶ ὁ ἥλιος κλίνων πρὸς τὴν δύσιν του περιέβαλλε μὲ ἐλαφρὸν ῥοδόχρουν πέπλον ὅλην τὴν πρὸ ἐμοῦ ἔκτασιν. Ἐβάδιζον βραδεῖ βήματι ἐπὶ τῆς ἀνωφερείας, ὅτε αἴφνης τὸ βλέμμα μου πεσὸν πλαγίως παρὰ τὸν δισχιδῆ κορμὸν ὑψηλῆς ἐλαίας μὲ ἠνάγκασε νὰ σταματήσω· ἐκεῖ ἐπὶ τοῦ ἐδάφους, πλησίον ὀγκώδους λίθου, ὁμοιάζοντος πρὸς ἑδώλιον, ὑπῆρχεν ἐρριμμένον μικρόν τι βιβλίον, ἐκ τῶν σελίδων τοῦ ὁποίου ἐξήρχετο μακρὰ ὕπωχρος ταινία, ἣν ἐρρίπιζεν ἐλαφρῶς ὁ ἄνεμος.
Ἔκυψα καὶ τὸ ἔλαβα. Ἦτο ἓν τομίδιον κομψῶς δεδεμένον ἄλλοτε, ἀλλ’ ἐπὶ τοῦ ὁποίου ὁ χρόνος εἶχεν ἐπιθέσει ἀπὸ πολλοῦ τὴν σφραγῖδά του· τὰ χρυσᾶ γράμματα τοῦ ἐπικαλύμματος εἶχον ἐξαλειφθῆ καὶ μετὰ δυσκολίας ἀνεγίνωσκέ τις εἰς τὰς ἐναπομεινάσας φαιὰς γραμμὰς γαλλιστὶ τὰς λέξεις «Βέρτερος τοῦ Γκαῖτε». Καὶ αἱ σελίδες ἐντὸς εἶχον ἀποκτήσει ὑπόμαυρόν τινα χροιὰν ἐκ τῆς πολυκαιρίας, ἡ δὲ ταινία, ἥτις ἦτο τεθειμένη ἐντὸς τῶν φύλλων, ὕπωχρος σήμερον, ἐφαίνετο ὅτι εἶχεν ἄλλοτε κυανοῦν τὸ χρῶμα. Μοὶ ἐφάνη τόσον ἀπροσδόκητον τὸ εὕρημα τοῦτο, ὥστε μετὰ περιεργείας ἔστρεφα καὶ ἐπανέστρεφα τὰς σελίδας, ἐφ’ ὧν διέκρινα γραμμὰς καὶ σχήματα πρὸς ἐπίστασιν τῆς προσοχῆς ἐπί τινων χωρίων, ἐνιαχοῦ δὲ γεγραμμένας διὰ μολυβδοκονδύλου καὶ λέξεις τινάς, αἵτινες ὅμως ὡς ἐκ τοῦ χρόνου ἦσαν ὅλως δυσανάγνωστοι. Ἐζήτησα νὰ ἴδω ἂν ὑπῆρχε τὸ ὄνομα τοῦ κτήτορος αὐτοῦ ἐπὶ τῆς πρώτης σελίδος ἀλλ’ ἀντ’ αὐτοῦ ἀνέγνωσα εἰς μίαν ἄκραν αὐτῆς μικροῖς γράμμασι γεγραμμένην τὴν φράσιν «Ἀπέθανε τῇ 28 Ὀκτωβρίου 1837».
Μόλις εἶχον ὅμως ἀναγνώσει τὴν φράσιν ταύτην καὶ αἰφνιδίως εἶδον προβαλλομένην ἐκ τῶν ὄπισθεν ἰσχνήν τινα χεῖρα καὶ ἁρπάζουσαν μεθ’ ὁρμῆς τὸ βιβλιάριον ὅπερ ἐκράτουν. Ἔστρεψα ἀμέσως καὶ παρετήρησα πρὸ ἐμοῦ ἱστάμενον βραχὺν καὶ ῥικνόν τινα, γέροντα, ὅστις ὑπό τι σαρκαστικὸν παρωνύμιον ἦτο γνωστὸς εἰς ὅλην τὴν κοινωνίαν τῆς Σμύρνης ὡς τύπος φιλαργύρου, περὶ οὗ ἐλέγετο ὅτι ἐστερεῖτο πολλάκις καὶ αὐτῆς τῆς τροφῆς, ὅπως ἐπαυξήσῃ τὸ χρῆμα ὅπερ ἔκρυπτεν.
— Εἶναι ἰδικόν μου αὐτὸ τὸ βιβλίον, εἶν’ ἐδικόν μου, μοὶ εἶπε μὲ συνεσφιγμένους ὀδόντας, ὡσεὶ ἔτρεμε, καὶ χωρὶς νὰ περιμείνῃ ἀπάντησίν μου ἐτράπη διὰ μεγάλων βημάτων πρὸς τὴν κατωφέρειαν.
Τὸν ἠκολούθησα μηχανικῶς διὰ τῶν βλεμμάτων καὶ ἔμεινα προσβλέπων πρὸς τὴν διεύθυνσιν ἣν ἔλαβεν, εἰ καὶ ταχέως εἶχε γίνει ἄφαντος κατελθὼν ὄπισθεν ὑψώματος ὅπερ ἐσχηματίζετο πρὸς τὸ μέρος ἐκεῖνο. Τὸ γεγονὸς τοῦτο παραδόξως πως εἶχε διεγείρει ἐν ἐμοὶ τοιοῦτό τι συναίσθημα, ὥστε χωρὶς νὰ ἐννοῶ καὶ ἐγὼ διατὶ ἔμεινα ἐπὶ πολὺ ἀκίνητος εἰς τὴν θέσιν ἐκείνην καὶ ἀκουσίως ἡ μία σκέψις διεδέχετο τὴν ἑτέραν ὡς πρὸς τὴν σχέσιν ἣν ἐδύνατο νὰ ἔχῃ ὁ «Βέρτερος» τὸ ἐν πυρετῷ ἔρωτος γραφὲν αὐτὸ βιβλίον, πρὸς ἕνα γέροντα κατάξηρον ἐκ τῆς φιλαργυρίας καὶ φέροντα ἐπ’ ὤμων πλέον ἴσως τῶν ἑβδομήκοντα ἐτῶν.
Ἐξηκολούθησα ἐν τούτοις τὸν περίπατον μου καὶ ἤδη τὸ λυκόφως ἄφηνε τὰς τελευταίας του ἐκπνοάς, ὅτε, κατερχόμενος τοῦ λοφίσκου, ἐπέστρεφον εἰς τὴν πόλιν. Εἶχον δὲ φθάσει εἰς τὴν γωνίαν ἣν σχηματίζει ὁ τοῖχος τῆς μονῆς τῶν Καλογραιῶν, ὅτε ἐνόμισα ὅτι ἤκουσα ἀσθενεῖς καὶ βαθεῖς στεναγμοὺς ἐξερχομένους ἐκ στήθους πάσχοντος· καὶ δὲν ἠπατώμην· ἐν τῷ ἐπικρατοῦντι ἡμίφωτι διέκρινα εἰς μικρὰν ἀπόστασιν κατακείμενον ἐπὶ τοῦ ἐδάφους σῶμά τι, ὅπερ ἡμιανηγείρετο καὶ ἐστέναζεν ὡς ἐκ πόνου. Ἐπλησίασα καὶ μετ’ ἐκπλήξεως ἀνεγνώρισα τὸν κτήτορα τοῦ Βερτέρου, τὸν φιλάργυρον γέροντα, ὃν πρὸ ὀλίγου εἶχον συναντήσει ὑπὸ ἀρκούντως παράδοξον περίπτωσιν. Τῷ ἀπέτεινα τὸν λόγον καὶ ἐζήτησα νὰ τὸν ἀνεγείρω· ἐκ τῶν διακεκομμένων δὲ φράσεών του ἐνόησα, ὅτι κατερχόμενος τοῦ λοφίσκου εἶχεν ἐξολισθήσει καὶ καταπέσει ἐπὶ τοῦ ἐδάφους ἐν οἰκτρᾷ καταστάσει, καθ’ ὅτι δὲν ᾐσθάνετο πλέον τὴν δύναμιν ὅπως ἐγερθῇ καὶ περιπατήσῃ.
— Χωρὶς ἄλλο θὰ ἔσπασα τὸ γόνατόν μου, μοὶ εἶπε μὲ φωνὴν ἐκλείπουσαν, διότι αἰσθάνομαι ἕνα πόνον ὅστις ἀρχίζει ἀπ’ ἐδῷ κάτω καὶ φθάνει ἕως εἰς τὸ στῆθός μου.
Καὶ ἔκλεισε τοὺς ὀφθαλμοὺς ὡς ἐξ ἄλγους.
Ἔμεινα ἄναυδος ἀγνοῶν τί νὰ πράξω. Ἤμην μόνος πρὸ ἑνὸς πάσχοντος γέροντος, ἐν τῷ μέσῳ τῆς ἐρημίας καὶ ὑπὸ τὸ σκότος τῆς νυκτός, ὅπερ ἀπὸ στιγμῆς εἰς στιγμὴν ἐπεξετείνετο καὶ καθίστα τὰ πάντα πέριξ μου δυσδιάκριτα· αἴφνης ὅμως πρὸς εὐτυχίαν τοῦ πρὸ ἐμοῦ κατακειμένου γέροντος εἰς τὴν ἄκραν τῆς ὁδοῦ ἐφάνη νεαρός τις ἀγρότης, ὅστις μὲ τὴν δίκελλαν καὶ τὸ πτύον ἐπ’ ὤμων ἐπέστρεφεν ἐκ τῆς ἐργασίας του. Ὀλίγαι λέξεις ἤρκεσαν εἰς τὸν ἀγαθὸν χωρικόν, ὅπως ἐννοήσῃ τὴν θέσιν τοῦ γέροντος καὶ σπεύσῃ τῇ αἰτήσει μου πρὸς εὕρεσιν ἁμάξης, ἐνῷ ἐγώ, ἀνεγείρας αὐτὸν εἰς τὰς ἀγκάλας μου, τὸν κατεβίβασα εἰς τὴν ὀλίγον παρέκει ἀρχομένην ἁμαξιτὴν ὁδόν.
— Σᾶς εὐχαριστῶ, σᾶς εὐχαριστῶ, ἐψιθύρισεν ὁ γέρων καὶ μοὶ ἔσφιγξεν ἐν νευρικῇ ἐντάσει τὴν χεῖρα.
Εἶτα δὲ μὲ φωνὴν πλήρη πόνου:
— Ὤ, ἐπὶ πολὺν καιρόν προσέθηκεν εἶχον νὰ τύχω περιθάλψεως ἐκ μέρους ἑνὸς ὁμοίου μου.
Μετά τινα δὲ λεπτὰ ἡ ἅμαξα μᾶς ἔφερεν ἀμφοτέρους εἰς τὸ οἴκημα τοῦ γέροντος. Κατῴκει μόνος εἰς ἓν δωμάτιον τοῦ Βεζὺρ χανίου, οὗ ὅμως τὰ ἔπιπλα πᾶν ἄλλο ἐμαρτύρουν ἢ τὴν φιλαργυρίαν τοῦ ἐν αὐτῷ ἐνοικοῦντος· τὰ πάντα ἐν αὐτῷ καίπερ πεπαλαιωμένα, διετήρουν ἴχνη πολυτελείας καὶ ἦσαν ἀμέμπτου καθαριότητος καὶ τάξεως. Πολλάκις μικρὰ καὶ ἀσήμαντα αἴτια ὑποκινοῦσιν ἀκατανοήτως πως ἐν ἡμῖν ἐνδιαφέρον δι’ ἓν ἄτομον· δὲν γνωρίζω πῶς θὰ ἐσκέπτοντο ἄλλοι, ἀλλὰ δι’ ἐμὲ ἡ πλουσία ἐπίπλωσις τοῦ δωματίου τοῦ γέροντος, ὅπερ περιέμενον κενὸν καὶ μὲ κανὲν ἀχυρόστρωμα μόνον ὡς ἔπιπλον, μοὶ διήγειρε συμπάθειάν τινα πρὸς αὐτόν, ἐφ’ ὃ καὶ ἀφοῦ τὸν ἀπέθεσα ἐπὶ τῆς κλίνης ἔσπευσα μόνος πρὸς εὕρεσιν ἰατροῦ καὶ ἐπ’ ἀρκετὴν ὥραν παρέμεινα παρὰ τῷ ἀσθενεῖ, παρέχων αὐτῷ πᾶσαν περίθαλψιν ὡσεὶ συνεδεόμεθα ἀπὸ πολλοῦ διὰ στενῆς γνωριμίας.
Ἡ ἀσθένεια τοῦ γέροντος διήρκεσεν ἐπὶ ὁλόκληρον μῆνα, καθ’ ὅλον δὲ τοῦτο τὸ διάστημα μένοντα κλινήρη τὸν ἐπεσκεπτόμην τακτικώτατα καὶ ἐνίοτε ἔμενα συνδιαλεγόμενος ἐπὶ μακρὸν μετ’ αὐτοῦ· μετ’ ἐκπλήξεως δ’ ἔβλεπον ὅτι ὑπὸ τὴν ὀστεώδη καὶ πλήρη ῥυτίδων ἐκείνην μορφὴν ἐκρύπτοντο αἰσθήματα καὶ ἀρχαὶ ἀπροσδόκητοι ὅλως διὰ φιλάργυρον, καὶ ὅτι παρὰ τὴν ἀπομόνωσιν ἐν ᾗ ἔζη εἶχε διατηρήσῃ ἀπροσδοκήτως πως εὐγενῆ χαρακτῆρα καὶ φιλάνθρωπα αἰσθήματα. Κατὰ τὰς συνδιαλέξεις δὲ ταύτας εἶχον μάθει ὅτι ὠνομάζετο Παῦλος Γαλάτης, ὅτι κατήγετο ἐκ Χίου, ὅτι νεώτατος εἶχεν ἐπιδοθῆ εἰς τὴν σπουδὴν τῆς ἰατρικῆς, ὅτι διέκοψε τὰς σπουδάς του καί.... ὅταν ὅμως ἐφθάναμεν εἰς τὸ καὶ τοῦτο ἡ μορφή του ἐλάμβανεν ἄλλην ὄψιν, τὰ χείλη του ἐφαίνοντο ὑποτρέμοντα καὶ πολλάκις οἱ ξηροὶ ὀφθαλμοί του διεκρίνοντο διὰ μιᾶς ὑγραινόμενοι· διέκοπτε δὲ τότε πᾶσαν ὁμιλίαν καὶ σύννους ἐβυθίζετο εἰς βαθεῖαν σκέψιν.
Ἡ μετὰ τοῦ νέου τούτου φίλου μου σχέσις ἐξηκολούθησε καὶ μετὰ τὸ πέρας τῆς ἀσθενείας του, ἤρχετο δὲ συχνότατα τὴν ἑσπέραν παρ’ ἐμοὶ ὅπως λάβῃ τὸν καφὲν ἢ τὸ τέϊον. Πάντοτε δ’ ἐτήρει τὴν αὐτὴν ἐχεμύθειαν ὡς πρὸς τὸ παρελθόν του καὶ μόνον ἀόριστοί τινες καὶ διακεκομμέναι φράσεις τῷ διέφευγον ἐνίοτε ἃς ὅμως ταχέως ἠκολούθει ἡ σιγή· οὕτω μίαν ἑσπέραν ἐνῷ ἐκαθήμεθα μόνοι, δὲν ἐνθυμοῦμαι πῶς ἐγένετο λόγος περὶ φιλαργυρίας καὶ τότε γελῶν:
— Ξεύρετε, κύριε Γαλάτη, τῷ εἶπον, ὅτι ἡ κοινωνία μας σᾶς θεωρεῖ ὡς ἕνα τῶν μεγαλειτέρων φιλαργύρων.
Εἰς τας λέξεις ταύτας οἱ ὀφθαλμοί του διηνοίγησαν ὡς ἐν ἐκστάσει.— Φιλάργυρος, εἶπεν ἀνακινῶν τὴν κεφαλήν, ἐγὼ φιλάργυρος! ὤ, ἴσως εἶμαι μονομανής, ἴσως πάσχω ἔκ τινος ἀσθενείας ἀχαρακτηρίστου ἴσως ὑπὸ τῆς ἐπιστήμης, ἀλλὰ φιλάργυρος δὲν ὑπῆρξα ποτέ. Εἶμαι ἕρμαιον μιᾶς σκέψεως, μιᾶς τυφλῆς ἀποφάσεως καὶ ὡς ὁ φανατικὸς ἐκεῖνος ὅστις σύρεται ἐν εὐχαριστήσει ν’ ἀποθάνῃ ὑπὲρ μιᾶς ἰδέας, χάριν ἑνὸς καὶ μόνον προσώπου, οὕτω καὶ ἐγὼ φέρομαι πρὸς ἓν καὶ μόνον σημεῖον, εἶμαι δεσμώτης μιᾶς....
Ἀλλ’ ἐδῶ ἡ φωνή του κατεπνίγη βιαίως καὶ ἀνεσκίρτησε τοιουτοτρόπως ὡσεὶ ᾐσθάνθη τοὺς πόδας του ἐντὸς πάγου.
Βλέπων τὴν κατάστασιν εἰς ἦν τὸν ἐνέρριπτε πᾶσα ἐκτροχίασις τῆς ἐχεμυθίας του οὐδέποτε ἠθέλησα τοῦ λοιποῦ νὰ παρέμβω εἰς τὸ παρελθόν του καὶ οὐδέποτε τῷ ἀπέτεινα τὴν ἐλαχίστην ἐρώτησιν. Ἀκουσίως ὅμως καὶ χωρὶς κἂν νὰ τὸ θέλω μίαν ἄλλην ἑσπέραν ἐγενόμην δι’ ὀλίγων λέξεων ἡ αἰτία ὅπως τὸ τείχωμα ὅπερ ἀπέκρυπτεν ἓν μυστικὸν τοῦ παρελθόντος διασπασθῇ διὰ μιᾶς καὶ ἡ καρδία του παρατεθῇ γυμνὴ πρὸ ἐμοῦ. Ἐκαθήμεθα εἰς τὸν κῆπόν μου καὶ τὸ λυκόφως ἤρξατο νὰ καθιστᾷ βαθύτερον τὸ χρῶμα τοῦ φυλλώματος τῶν δένδρων καὶ νὰ δίδῃ μελαγχολικὴν χροιὰν εἰς ὅλα τὰ περὶ ἡμᾶς· ὡς ἐκ τῆς ὥρας δ’ ἐκείνης ἀνεμνήσθην τῆς ἡμέρας καθ’ ἣν συνήντησα τὸν Γαλάτην ἐπὶ τοῦ λοφίσκου καὶ συνεπῶς ὁ λόγος ἐστράφη πρὸς τὸν Βέρτερον ὃν εἶχον εὕρει ἐπὶ τοῦ ἐδάφους.
— Ἀληθινὰ τῷ εἶπον μειδιῶν, μήπως εἷσθε ἐρωτευμένος καὶ ἀνεζητεῖτε τὴν Λολόταν σας εἰς τὰς σελίδας τοῦ Βερτέρου;
Οὐδέποτε περιέμενον τοιοῦτον παράδοξον ἀποτέλεσμα ἐκ τῶν ἁπλουστάτων αὐτῶν λέξεων. Φοβερὰ ἦν ἡ μεταβολὴ ἥτις ἐπῆλθε διὰ μιᾶς εἰς τὴν φυσιογνωμίαν τοῦ γέροντος Γαλάτη· οἱ ὀφθαλμοί του ἐφάνησαν ἐρυθρούμενοι, τὰ χείλη του διηνοίγησαν ὡς ἐκ σπασμοῦ καὶ ἡ ὄψις του κατέστη σχεδὸν μολυβδόχρους. Ἀνατιναχθεὶς δ’ ἐκ τῆς θέσεώς του εὑρέθη δι’ ἑνὸς ἅλματος πλησίον μου.
— Ναί, μοὶ εἶπε μὲ φωνὴν ὑπόκωφον, ὁμοίαν πρὸς γογγυσμόν, ναί, ἀγαπῶ, εἶμαι παράφρων ἐξ ἔρωτος.
Καὶ ὡσεὶ αἱ λέξεις αὗται παρέλυσαν διὰ μιᾶς τὰς δυνάμεις του, κατέπεσεν ὕπτιος ἐπὶ τοῦ ἐρεισινώτου τοῦ κηπαίου κλιντῆρος καὶ ἔμεινεν ἐπί τινα λεπτὰ ὡς ἀσθμαίνων. Προσηλώσας δὲ τὸ βλέμμα του πρὸς τὸ κενὸν ἐξηκολούθησε μὲ φωνὴν ὑποτρέμουσαν καὶ διακοπτομένην ἀπὸ στιγμῆς εἰς στιγμήν.
— Εἶμαι μονομανής, παράφρων, ὅ,τι θέλεις εἰπέ με, ἀλλ’ εἰς τὸ γεροντικὸν αὐτὸ στῆθος, ἐφ’ οὗ βαρύνουσιν ἑβδομήκοντα ὅλα ἔτη, ὑπάρχουσιν εἰσέτι αἰσθήματα, ὑπάρχουσιν ἀκόμη παλμοί· οἱ χρόνοι δὲν ἀπεξήραναν τὴν καρδίαν μου καὶ ἡ παραφορὰ τῆς νεότητος δὲν κατεψύγη ἐν αὐτῷ. Αἱ εἰκόνες καὶ τὰ ἰνδάλματα τῆς νεανικῆς ἡλικίας δὲν ἔληξαν δι’ ἐμέ, ἀλλ’ ὑπάρχουσιν ἐδῷ ἐν ὅλῃ τῇ ζωηρότητί των, ἐν ὅλῃ των τῇ ἀκμῇ.... Ἰδέ, αὐτὴν τὴν στιγμὴν εὑρίσκεται ἐδῷ πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν μου ζωηρὰ ἡ εἰκών της ὡς τὴν πρώτην ἡμέραν καθ’ ἣν τὴν εἶδον καὶ ὅμως παρῆλθον ἔκτοτε πεντήκοντα, ὁλόκληρα ἔτη· ἤμην εἰκοσαετὴς μὲ ὅλον τὸ πῦρ τῆς νεότητος καὶ μὲ ὅλας τὰς ἐλπίδας ἃς παρέχει ἡ ἡλικία ἐκείνη· καὶ αἱ μὲν ἐλπίδες ἐσβέσθησαν ἤδη καὶ παρῆλθον, ἀλλὰ τὸ πῦρ τῆς νεότητος τὸ ἀναγκαιοῦν ὅπως διαθρέψῃ ἕνα ἔρωτα, διασώζεται ἐν τῇ καρδίᾳ μου ἀκέραιον, ἀκμαῖον, δυνάμενον εἰσέτι νὰ μὲ παρασύρῃ τυφλῶς πρὸς τὰ ἐμπρός, νά μοι διεγείρῃ ὑψηλά, γενναῖα συναισθήματα, νά με καταστήσῃ ἀκόμη ἥρωα μιᾶς εὐγενοῦς πράξεως…
Συσπάσας δὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς ὡσεὶ ἐβυθίζετο εἰς τὰς ἀναμνήσεις του,
— Καὶ ὅμως, προσέθεσεν, εἷναι νεκρὰ τώρα τόσα ἔτη ἐκείνη δι’ ἐμέ… ἀπέθανεν ἀπὸ τεσσαρακονταετίας καὶ πλέον, ἀπὸ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 1837.
Ὡς δ’ ἀπαντῶν εἰς ἐρώτησίν μου:
— Ἀπέθανε, προσέθεσεν, ὅπως μὴ τὴν ἐπανίδω πλέον, ὅπως μὴ τὴν συναντήσω, ὅπως μὴ τῇ ἀποτείνω πλέον τὸν λόγον· ἀλλὰ ζῆ ἐδῷ ἐντός μου, ἡ μορφή της εἶναι ἀποτυπωμένη εἰς τὰ βάθη τοῦ στήθους μου καὶ ζῶ μόνον μὲ τὴν ἀνάμνησίν της, εἰς αὐτὴν καὶ μόνον περικλείω πᾶσαν ἀπόλαυσιν, πᾶσαν ἡδονήν, πᾶσαν εὐχάριστον στιγμὴν τοῦ βίου μου, καὶ αἰσθάνομαι ἐμαυτὸν εὐτυχῆ, νεάζοντα.
Καὶ ἐνῷ ἔλεγε ταῦτα οἱ ὀφθαλμοί του ἐπληρώθησαν δακρύων καὶ ἡ μορφή του ἐπορφυρώθη, λαβοῦσα νεανικὴν ὅλως χροιάν. Ἔμεινα ἐνεὸς πρὸ τῆς περιέργου ἐκείνης αὐταπάτης καὶ τοῦ ἀπροσδοκήτου αἰσθήματος ὅπερ διέκαιε τὰ στήθη ἑνὸς γέροντος, οὗ τὴν παράδοξον μονομανίαν δὲν εἶχον ἀντιληφθῆ μέχρι τότε.
Φαίνεται δ’ ὅτι τὰ δάκρυα τὸν κατηύνασαν, ἐφ’ ὃ καὶ μειδιῶν μοὶ ἔτεινε τὴν χεῖρα καὶ μὲ φωνὴν ἥσυχον.
— Οἱ λόγοι μου ἴσως σᾶς φέρουσι γέλωτα, εἶπε, καὶ ἔχετε δίκαιον, διὰ τοῦτο καὶ ἐγὼ μ’ ὅλην τὴν συμπάθειαν ἣν δεικνύετε πρὸς ἐμέ, ἐκράτησα μέχρι τοῦδε σιγὴν καὶ οὐδέποτε ἠθέλησα νά σας ὑποδείξω ἓν σημεῖον ὅπερ πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν σας θά με παρουσιάσῃ ὡς μονομανῆ, ὡς μωρόν. Καὶ ὅμως ἐγὼ αἰσθάνομαι ὅλας τὰς δυνάμεις μου πληρεστάτας, αἰσθάνομαι ὅτι τὸ λογικὸν μου δὲν εἶνε διασαλευμένον διὰ νά σας λέγω ὅτι ἀγαπῶ, ὅτι ὁ ἔρως λυμαίνεται τὰ στήθη ἑνὸς γέροντος.
Καὶ ἀφίνων βαθὺν στεναγμόν,
— Καὶ ἤδη ἀφοῦ ἅπαξ ἤνοιξα τὸ στόμα, εἶπε, πρέπει νά σοι τὰ εἴπω ὅλα… Ἤμην εἰκοσαέτης μόλις, ἐσπούδαζα τότε τὴν ἰατρικὴν ἐν Ἰταλίᾳ ὅτε κατὰ τὰς θερινὰς διακοπὰς ἐπέστρεψα εἰς τὴν πατρίδα μου Χίον… ἐζῶμεν εἰς τὴν ἐξοχήν, εἰς τὴν ἔπαυλίν μας, ἐν μέσῳ πορτοκαλεῶν καὶ κιτρεῶν καὶ ἤμην ἥσυχος, ἀμέριμνος, ἄνευ παθῶν καὶ τρικυμιῶν τῆς καρδίας, ὅτε ἡ μοῖρα μοὶ ἔφερεν ἔμπροσθέν μου μίαν νεάνιδα, ἥτις μὲ τὸ κάλλος εἰς τὴν μορφὴν καὶ τὴν ἁγνότητα εἰς τὴν καρδίαν ἐγένετο ταχέως δι’ ἐμὲ ἡ προσωποποίησις πάσης φανταστικῆς εἰκόνος, συνεκέντρωσεν ἐν αὐτῇ πᾶν ἴνδαλμα ὅπερ δύναται νὰ διεγείρῃ ἐν ἡμῖν ἡ νεανικὴ ἡλικία. Καὶ παρήρχετο ταχὺς καὶ ἀνεκτίμητος ὁ χρόνος, ἐξαίρων καὶ τὴν ἐλαχίστην ἀκόμη στιγμὴν τῆς μετ’ αὐτῆς ἀναστροφῆς μου καὶ καθιστῶν ἀλησμονήτους δι’ ἐμὲ καὶ τὰς κοινοτέρας ἀκόμη λέξεις καὶ φράσεις ἃς ἀντηλλάσσομεν ὑπὸ τὴν σκιὰν ἑνὸς δένδρου ἢ παρὰ τὴν ἀμμώδη καὶ ἔρημον ἀκτήν. Οὐδέποτε εἶχε καθαρῶς ἐκφράσει ὁ εἷς πρὸς τὸν ἄλλον τὸ διακαῖον τὸ στῆθός του αἴσθημα καὶ ὅμως τὰ πάντα, αἱ κινήσεις, αἱ λέξεις, αἱ ἐκφράσεις μας ἐξεδήλουν καθαρῶς ὅτι εἴμεθα ἀπὸ πολλοῦ συνδεδεμένοι, ὅτι δὲν ἐδυνάμεθα νὰ ζήσωμεν μακρὰν ἀλλήλων. Δι’ ἐμὲ τοὐλάχιστον ἡ ὕπαρξις τῆς κόρης ἐκείνης ἦτο τοιαύτη, ὥστε τὴν ἐθεώρουν ἀναπόσπαστον ἀπὸ τὴν ζωήν μου, πᾶν δὲ συναίσθημά μου μετέπιπτεν εἰς ἄλγος καὶ μελαγχολίαν ἐν ἐμοὶ ἅμα ὡς ἀπεμακρυνόμην ὀλίγα βήματα μακράν της.
Καὶ σιγήσας ἐπὶ μικρὸν ὁ γέρων ἐπανέλαβεν·
— Ἀλλὰ ἡ εὐτυχία μας ἐδῷ κάτω δὲν διαρκεῖ ἐπὶ πολύ· ἦλθε λοιπὸν ἡ στιγμὴ ἐκείνη καθ’ ἣν ἔμελλον νὰ ἴδω διαλυόμενα ὅλα τὰ ὄνειρά μου, διαψευδομένην πᾶσαν ἐλπίδα μου. Μίαν ἡμέραν εἶχον εἰσέλθει κατὰ τὸ σύνηθες εἰς τὸν κῆπόν της καὶ ἀπαρατήρητος ἐπροχώρησα πρὸς τὴν σκιάδα, ὅπου τὴν συνήντων ἐνίοτε, ὅτε τὸ ὄνομά μου προφερόμενον ἐν μέσῳ καγχασμῶν μὲ ἠνάγκασεν ἀκουσίως νὰ σταματήσω. Ἔτεινα τὸ οὖς καὶ κεραυνόπληκτος ἤκουσα ἐκείνην, ἐκείνην ἣν ἐλάτρευον, νἀνακοινοῖ ἐν σαρκασμῷ εἰς τὰς φίλας της ὅ,τι τὸ στῆθός μου τῇ ἔλεγεν ἑκάστοτε ἐν περιπαθείᾳ, ὅ,τι τὸ πάθος ὅπερ διέκαιε τὴν καρδίαν μου ἀπετύπου εἰς λέξεις καὶ φράσεις· ὢ φρικωδεστέραν στιγμὴν ἐν τῇ ζωῇ μου δὲν ἔσχον ποτέ. Πῶς κατώρθωσα νὰ ἐξέλθω ἐκ τοῦ κήπου ἐκείνου δὲν ἐνθυμοῦμαι· τοῦτο μόνον γνωρίζω ὅτι κατέπεσα ἀμέσως ἀσθενὴς καὶ ἔμεινα κλινήρης ἐπὶ πολλὰς ἑβδομάδας· ὅταν δ’ ἀνέῤῥωσα δὲν ἤμην πλέον ἱκανὸς διὰ τίποτε· πᾶσα ἐνέργεια εἶχε παραλύσει ἐν ἐμοί, καὶ μόνον ἐδῷ εἰς τὸ στῆθός μου διέμενεν ἀκέραιον καὶ ἀδιάσειστον τὸ αἴσθημα ἐκεῖνο ὅπερ πρὸ ὀλίγων ἔτι μηνῶν καθίστα εὐτυχῆ τὴν ζωήν μου. Μάτην ἐζήτησα νὰ τὴν λησμονήσω, μάτην ἐζήτησα νἀνεύρω δυνάμεις ἐν ἐμοὶ ὅπως περιφρονήσω ἐκείνην, ἥτις ἔπαιζε μὲ τὴν καρδίαν μου, ἥτις μ’ ἐθεώρει ὡς ἓν ἁπλοῦν ῥάκος εἰς τοὺς ὄνυχας τῆς εἰρωνείας της. Πᾶσα προσπάθειά μου ἐμηδενίζετο πρὸ τοῦ κατατήκοντος τὸ στῆθός μου αἰσθήματος καὶ ταχέως ἐνόησα ὅτι ἤμην διαρκῶς δεσμώτης αὐτῆς. Ἔκτοτε δ’ ἤρξατο δι’ ἐμὲ ζωὴ πλήρης ἀγωνίας ἀλλὰ καὶ πλήρης ἀπολαύσεων. Ἡ δραστηριότης τῆς ψυχῆς μου εἶχε πνιγῆ διὰ μιᾶς καὶ ἐν τῇ καρδία μου οὐδεμία πλέον εὐφρόσυνος εἰκὼν διετηρεῖτο· ὅλη ἡ διάνοιά μου, ὅλον τὸ στῆθός μου εἶχον καταληφθῆ ὑπ’ ἐκείνης καὶ οἱ ὀφθαλμοί οὐδὲν ἔβλεπον ἢ μόνον τὴν γλυκεῖαν καὶ συμπαθῆ μορφήν της. ᾘσθανόμην ὅτι δὲν ἐδυνάμην νὰ ζήσω ἄνευ ἐκείνης καὶ μαινόμενος τὴν ἠκολούθουν πανταχοῦ, προσεπάθουν νὰ εὑρίσκωμαι ὅπου καὶ ἐκείνη ν’ ἀκούω ἐνίοτε μακρόθεν τὴν λαλιάν της, χωρίς ὅμως ποτὲ πλέον νὰ τὴν πλησιάσω, ἢ νὰ τῇ ἀποτείνω τὸν λόγον. Ἤμην ἡ ἀναπόσπαστος ἀλλὰ καὶ ἡ ἀόρατος πάντοτε σκιά της. Οὕτω δὲ παρήρχοντο τὰ ἔτη μέχρις οὗ συνεδέθη μεθ’ ἑνὸς ἀνδρὸς καὶ κατέστη σύζυγος. Πᾶς ἄλλος ἐν τῇ περιστάσει ταύτῃ θ’ ἀπεχώρει, θὰ ἐλησμόνει ὁλοτελῶς τὸ παρελθόν· ἀλλ’ ἐγὼ δὲν εἶχον τὴν δύναμιν· καὶ καταλιπὼν την πατρίδα μου τὴν ἠκολούθησα ἐνταῦθα, εἰς τὴν Σμύρνην, ὅπου δοῦλος τῆς καρδίας μου ἐφερόμην ἔκτοτε κατόπιν της ζητῶν μίαν στιγμὴν εὐχαριστήσεως, μίαν ἀπόλαυσιν ἐκ μόνης τῆς θέας της. Τὴν ἀκολουθῶ παντοῦ, εἰς τὴν ὁδόν, εἰς τὴν ἐξοχήν, εἰς τοὺς περιπάτους, εἰς τὸν ναὸν ἀκόμη. Ἵσταμαι πάντοτε ὀλίγα βήματα μακρὰν καὶ ἐκεῖ ὑπὸ τὴν γοητείαν ἣν ἐκχύνει ἀπολαμβάνω ἀρρήτου εὐχαριστήσεως, ἀπολαμβάνω γλυκερῶν στιγμῶν, ἃς οὐδαμοῦ ἀλλαχοῦ ἀνευρίσκω, χωρὶς αὐτὴ νὰ ἐνθυμῆται ὅτι ὑπὸ τὸν λευκότριχα καὶ καταβεβλημένον αὐτὸν γέροντα κρύπτεται ὁ ζωηρὸς νέος τοῦ παρελθόντος, ἐπὶ τῆς καρδίας τοῦ ὁποίου τὰ ἔτη δὲν κατώρθωσαν ν’ ἀποσπάσωσιν ἓν ἁγνὸν καὶ βαθύτατον αἴσθημα. Διατηρῶ ἀπὸ τῆς ὡραίας ἐκείνης ἡμέρας τῆς ζωῆς μου τὸ βιβλίον ὅπερ εἴδατε, τὸν Βέρτερον τοῦ Γκαῖτε, ὅστις φέρει ἐντὸς σημειώσεις καὶ ὑποδείξεις γενομένας διὰ τῆς χειρὸς της· μυριάκις ἔχω ἤδη προσηλώσει ἐπὶ τῶν σελίδων του τὸ βλέμμα καὶ ὅμως αἰσθάνομαι ὅτι οἱ χαρακτῆρες ἐκεῖνοι οὓς ἐχάραξεν ἡ χείρ της μοὶ φέρουσι νέαν ἐντύπωσιν, μοὶ διεγείρουσι νέα καὶ ἀκατανόητα δι’ ἐμὲ συναισθήματα· ἐκεῖ εἰς τὴν ἐξοχὴν ὑπὸ τὴν σκιὰν τῶν δένδρων, μονήρης βυθίζομαι εἰς τὴν ἀνάγνωσίν του καὶ ἔξαλλος φέρομαι εἰς ἄλλον κόσμον, ἐξηντλημένος ὅμως ἐκ τῆς κοπώσεως καὶ μὲ καθύγρους τοὺς ὀφθαλμούς. Καὶ ὡς φρενήρης καταλαμβάνομαι ἐξαίφνης ὑπὸ ὀνειροπολιῶν καὶ ὑπὸ τὴν ἐπήρειαν τοῦ παρελθόντος τὴν βλέπω ἐξαίφνης ἐκεῖ ἔμπροσθεν μου, μὲ ὅλον τὸ σφρῖγος τῆς νεότητος, μὲ ὅλον τὸ κάλλος τῶν εἴκοσιν ἐτῶν της, μὲ ὅλην τὴν ἁγνότητα τῆς καρδίας της καὶ μὲ πλησιάζει μειδιῶσα, μὲ ἐγγίζει ἐλαφρῶς, μὲ λαμβάνει ἐκ τῆς χειρὸς καὶ ψιθυρίζουσα γλυκείας καὶ γοητευτικὰς λέξεις, ἀφίνει πολλάκις τὴν πνοήν της νὰ περιπλανηθῇ ἐπὶ τῆς παρειᾶς μου, καὶ κλίνουσα τὴν κεφαλὴν ἐπὶ τοῦ στήθους μου μοὶ λέγει μὲ φωνὴν ὁμοίαν πρὸς παράπονον ὅτι μὲ ἀγαπᾷ, ὅτι ἔξαλλος ἐκ τοῦ πάθους δι’ ἐμέ…
Ἀλλὰ δὲν εἶχε προφέρει τὰς τελευταίας ταύτας λέξεις ὁ γέρων Γαλάτης καὶ ἀφήσας βαθεῖαν φωνὴν ὁμοίαν πρὸς κοχλασμὸν βράζοντος ὕδατος ἀνεσκίρτησε βιαίως καὶ καλύψας τοὺς ὀφθαλμοὺς διὰ τῶν χειρῶν ἤρξατο κλαίων ὡς παιδίον. Ἔμεινα ἐνεὸς πρὸ τοῦ νευροπαθοῦς αὐτοῦ πλάσματος, ὅπερ ἐνέκλειε τόσην εὐπάθειαν ἐν ἑαυτῷ ὥστε καθίστατο ἀκουσίως παίγνιον τῶν συναισθημάτων του· ἐζήτησα νὰ καταπραΰνω τὸ φανταστικὸν αὐτοῦ ἄλγος, ἀλλ’ οὗτος ἀντὶ πάσης ἄλλης ἀπαντήσεως ἤγειρεν ἀπὸ στιγμῆς εἰς στιγμὴν τοὺς ὀφθαλμούς του πρός με καὶ βαθέως ἀναπνέων ἐφαίνετο ὡς νὰ μοὶ ἔλεγεν ὅτι δὲν ἐδύνατο νὰ ὁμιλήσῃ. Εἶτα ὅμως κατέβαλεν ἑαυτὸν καὶ λαμβάνων διὰ βαθείας κινήσεως τὴν χεῖρά μου μοὶ εἶπε μὲ φωνὴν μόλις ἀκουομένην.
— Εἶμαι γελοῖος πρὸ τῶν ὀμμάτων σας βεβαίως αὐτὴν τὴν στιγμήν· τὸ ἐννοῶ· ἀλλὰ μήπως πταίω ἐγώ· εἶμαι ἀναμφιβόλως παράφρων μονομανής, ὅπως θέλετε χαρακτηρίσατέ με, ἀλλὰ ἀφήσατέ με νά σας ἐπαναλάβω ἀκόμη μίαν φοράν, ὅτι ἐγὼ ὁ μωρὸς φαινόμενος πολλάκις ἐψυχολόγησα ἐπὶ τοῦ ἑαυτοῦ μου, χωρὶς ὅμως ποτὲ νὰ δυνηθῶ νὰ φθάσω εἰς τὴν λύσιν τοῦ αἰσθήματος ὅπερ μὲ πιέζει, μὲ ἔχει οἰκτρὸν ἕρμαιόν του.
Τὴν πρωίαν τῆς ἐπαύριον μόλις εἶχον ἐγερθῆ καὶ ἔλαβον ἐν ἐπιστόλιον δι’ οὗ ὁ Γαλάτης μὲ προσεκάλει νὰ σπεύσω ὅσον τὸ δυνατὸν ταχύτερον πρὸς αὐτόν. Δὲν ἠδυνάμην ἢ νὰ ὑπακούσω εἰς τὴν πρόσκλησίν του, εἰσελθὼν δ’ εἰς τὸ δωμάτιόν του τὸν εὗρον εἰσέτι ἐπὶ τῆς κλίνης· ἦτο ὠχρότατος καὶ ἐφαίνετο ὅτι μία νὺξ τὸν εἶχε καταβάλει πλειότερον ἢ ὁλόκληρα ἔτη. Ἅμα ὥς με εἶδε, μοὶ ἐμειδίασε μετὰ προφανοῦς δυσκολίας καὶ τείνων τὴν κατεσκληκυῖαν χεῖρά του πρὸς ἐμέ,
— Σᾶς εὐχαριστῶ, μοὶ εἶπε, σᾶς εὐχαριστῶ διότι δὲν παρείδετε τὴν πρόσκλησίν μου… Δὲν ἔχω ἄλλον γνώριμον ἐπὶ τοῦ κόσμου καὶ ἀπὸ ὑμᾶς καὶ μόνον θὰ ζητήσῃ χάριν ὁ ἐπιθάνατος… Ἰδέτε με, θὰ τὸ ἐννοήσητε καὶ σεῖς, αἱ στιγμαί μου εἶναι ὀλίγαι ἀκόμη… ἐκ τῆς κλίνης αὐτῆς δὲν θὰ ἐγερθῶ πλέον… μόλις δὲ καὶ μετὰ δυσκολίας κρατῶ ἐμαυτὸν εἰς τὴν ζωήν… ὅπως… ὅπως ἰδῶ ἀκόμη μίαν φορὰν ἐκείνην… Σᾶς ἱκετεύω, ὑπάγετε νὰ τὴν εὕρητε καὶ νὰ τῇ εἴπητε ὅτι ἀποθνήσκω καὶ ὅτι ἐπιθυμῶ ν’ ἀκούσω ἔτι ἅπαξ τὴν φωνήν της, νὰ αἰσθανθῶ τὴν χεῖρά της ἐγγίζουσαν τὴν ἰδικήν μου, νὰ ἰδῶ τοὺς γλαυκοὺς ὀφθαλμούς της προσηλωμένους διὰ τελευταίαν φορὰν εἰς τοὺς ἰδικούς μου… Εἶναι ἀγαθὴ αὕτη, ἔχει συμπαθῆ τὴν καρδίαν καὶ δὲν θὰ μοὶ ἀρνηθῇ αὐτὴν τὴν χάριν.
Καὶ μὲ φωνὴν ταπεινὴν καὶ διακοπτομένην συνεχῶς μοὶ ἀνέφερε τὸ ὄνομα ἐκείνης καί μοι ὑπέδειξε τὴν κατοικίαν της· ἦτο γνωστὴ κυρία ἐν τῇ σμυρναϊκῇ κοινωνίᾳ, σεβαστὴ τὴν ἡλικίαν καὶ ἔχουσα ὄπισθεν αὐτῆς ὁλόκληρον γενεὰν ἀπὸ υἱοὺς καὶ ἐγγόνους.
Ἐξῆλθον τοῦ δωματίου καὶ ἀντὶ νὰ ἐκτελέσω τὴν αἴτησιν τοῦ Γαλάτη μετέβην πρὸς ζήτησιν ἰατροῦ. Ὅταν δ’ ἐπανῆλθον μετ’ αὐτοῦ, ὁ γέρων οὗ οἱ ὀφθαλμοὶ ἦσαν προσηλωμένοι εἰς τὴν θύραν, ἡμιηγέρθη μετὰ κόπου ἐπὶ τῆς κλίνης του, προέτεινεν ἐν ἀγωνίᾳ τὴν κεφαλήν του καὶ μὲ φωνὴν ὁμοίαν πρὸς γογγυσμόν:
— Δὲν θέλει νὰ ἔλθῃ, μοὶ εἶπεν.
Καὶ ὡς ἐξαντληθεὶς κατέπεσε βιαίως πρὸς τὰ ὀπίσω. Εἶτα δ’ ἐφάνη ὅτι κατέβαλεν ὑπέρτατον ἀγῶνα καὶ τείνας τὴν χεῖρα μοὶ ἔδειξε τὸν σύρτην παρακειμένης τραπέζης. Ἔσυρα αὐτὸν πρὸς τὰ ἔξω καὶ ἐντὸς αὐτοῦ ἀνεῦρον τὸ γνωστὸν τομίδιον τοῦ Βερτέρου καὶ βαρὺν φάκελλον διευθυνόμενον πρὸς ἐκείνην. Δὲν εἶχον δ’ ἔτι λάβει αὐτὸν ἀνὰ χεῖρας καὶ ὁ μετ’ ἐμοῦ φίλος ἰατρὸς μὲ διεβεβαίωσεν ὅτι ὁ γέρων Γαλάτης ἦτο πλέον νεκρός.
Συνώδευσα τὸν Γαλάτην εἰς τὴν τελευταίαν του κατοικίαν καὶ εἶτα, ἐκτελῶν τὴν ὑστάτην αὐτοῦ θέλησιν, μετέβην παρὰ τῇ ὑποδειχθείσῃ μοι κυρίᾳ ὅπως ἐπιδώσω τὸν δι’ αὐτὴν φάκελλον· τῇ διηγήθην τὸν ἀγωνιώδη βίον ἑνὸς λατρευτοῦ της καὶ τὰς λεπτομερείας ἃς μοὶ ἀνεκοίνωσεν οὗτος περὶ τοῦ πάθους, ὅπερ κατέφλεγε τὰ στήθη του, νομίζω δὲ ὅτι καθ’ ὅλην τὴν ἀφήγησιν ταύτην πολλάκις τὸ βλέμμα μου διεῖδεν ἐλαφρὸν μειδίαμα περιπλανώμενον ἐπὶ τῶν ὠχρῶν χειλέων τῆς πρὸ ἐμοῦ ἑβδομηκοντούτιδος γραίας, ἥτις ἦτο τὸ ἀντικείμενον ἑνὸς ἔρωτος. Ὅταν δ’ αὕτη ἤνοιξε τὴν πρὸς αὐτὴν διευθυνομένην ἐπιστολὴν ἔμεινε κατάπληκτος καὶ ἠγνόει τί ὤφειλε νὰ πράξῃ. Ὁ Γαλάτης διὰ γραμμῶν, ἀποπνεουσῶν βαθὺ αἴσθημα καὶ ἀφοσίωσιν, ἐπληροφόρει αὐτήν, ὅτι διὰ διαθήκης κατατεθειμένης ἐν τῷ ἑλληνικῷ προξενείῳ κατέλιπε κληρονόμον αὐτὴν καὶ μόνην ὅλης τῆς περιουσίας του, ἣν εἶχε σχηματίσει δι’ ἀγώνων καὶ στερήσεων.
Πᾶν ἄλλο περιέμενον ἢ καὶ τὴν τελευταίαν ταύτην ἐκδήλωσιν τοῦ αἰσθηματίου ἐκείνου γέροντος, ὅστις ἐνέκρυπτε τοιαῦτα αἰσθήματα εἰς τὰ στήθη του καὶ τόσην εἶχεν εὐπάθειαν, ὥστε οὔτε ὁ χρόνος οὔτε ἄλλαι περιστάσεις κατώρθωσαν ἐπὶ μικρὸν νὰ μειώσωσι τὴν βαθεῖαν καὶ ἀκατανόητον ἀφοσίωσίν του πρὸς μίαν γυναῖκα. Πολλοὶ βεβαίως θά τον θεωρήσωσιν ὡς ἐντελῶς μονομανῆ, ἀλλὰ ἐγὼ τουλάχιστον μένω ἔκτοτε ἐν οὐχὶ μικρᾷ ἀμφιβολίᾳ περὶ τοῦ καθαρισμοῦ τοῦ σημείου εἰς ὃ λήγουσι τὰ ὅρια τῆς ἀφοσιώσεως καὶ ἄρχονται τὰ τῆς μονομανίας.
- Ἐν Σμύρνῃ, Ἰούνιος 1888.