Οι βρυκόλακες του Μεσαιώνος
| Οἱ Βρυκόλακες τοῦ μεσαιῶνος Συγγραφέας: |
| Όπως δημοσιεύθηκε στο Εθνικόν Ημερολόγιον του Έτους 1891 |
.jpg)
ΚΑΤΑ τὴν χιλιετῆ περίπου κυοφορίαν τοῦ νεωτέρου πολιτισμοῦ, ἣν ὀνομάζομεν μεσαιῶνα, αἱ ἀνεξήγητοι τῆς φύσεως λειτουργίαι, τὰ καὶ σήμερον ἀκόμη σκοτεινὰ φαινόμενα τοῦ ἠλεκτρικοῦ ῥευστοῦ καὶ τοῦ μαγνήτου, πρὸ πάντων δέ, τὰ ἕνεκα τῆς κακοπαθείας καὶ τῆς μοναστικῆς ἀργίας ἐπιπολάζοντα νοσήματα τῶν νεύρων καὶ τοῦ ἐγκεφάλου ἐπλήθυναν παρὰ ταῖς τότε ἀνθρώποις τὴν ὑπὸ ποικίλα ὀνόματα ἐπιφοίτησιν παντοίων δῆθεν ὑπερφυσικῶν ὄντων. Τὰ ἀόριστα σχήματα, ἅτινα τὸ βλέμμα τοῦ ἐκστατικοῦ ἐδίωκε μεταξὺ τῶν νεφῶν, ὠνομάσθησαν συλφίδες, οἱ ἐκ τῆς φλογὸς ἀναπηδῶντες σπινθῆρες ἢ αἱ ὑπεράνω τοῦ ἕλους πλανώμεναι λάμψεις σαλαμάνδραι, αἱ ἀναθυμιάσεις τῶν πεδιάδων μετὰ τὴν βροχὴν χθονοδαίμονες (gnomes) καὶ οὕτω καθεξῆς. Ταῦτα ἦσαν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ κληροδοτήματα τῆς πρὶν πολυθεΐας, χαρίεντα πλάσματα τῆς ἡβώσης τῶν ἀρχαίων φαντασίαις, ἄτινα ἠσπάζετο μειδιῶν καὶ αὐτὸς ὁ Σωκράτης, ἀνάξιον νομίζων φιλοσόφου νὰ πολεμήσῃ αὐτὰ διὰ σχολαστικῆς τινος καὶ ἀγροίκου, ὡς ἔλεγε, σοφίας. Ἀλλ’ οἱ ἱεροκράται ἐφάνησαν ἧττον ἐπιεικεῖς τοῦ Ἕλληνος φιλοσόφου πρὸς τὰς δημώδεις προλήψεις. Τὰς ἀθῴας τῶν δυνάμεων τῆς φύσεως προσωποποιήσεις μετεμόρφωσαν εἰς πραγματικοὺς κερατοφόρους δαίμονας· τοὺς δὲ κατεχομένους δῆθεν ὑπ’ αὐτῶν κατεδίωξαν δι’ ἀναθεμάτων, πυρὸς καὶ σιδήρου. Ἡ ἀγρία αὕτη καταδρομὴ ἔδωκε πλείονα ὑπόστασιν εἰς τὰ ὀνείρατα ταῦτα· τὰ δὲ χειροήθη τῶν ἀρχαίων φαντάσματα, προικισθέντα ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας δι’ ἀγνώστου πρότερον πρὸς τὸ κακοποιεῖν δυνάμεως, ἐπέχυσαν τὴν κατήφειαν καὶ τὸν τρόμον ἐφ’ ὅλον τὸν μεσαιῶνα. Ὁ ὀρθὸς λόγος εἶχε τότε κατακλιθῆ, ἡ κριτικὴ ἐκοιμᾶτο ὕπνον βαθύν· τῆς δὲ ἐπιστήμης ἡ γλῶσσα ἦτο μέχρι ῥίζης ἀποκεκομμένη. Παράδοξός τις σύγχυσις τῶν διανοητικῶν δυνάμεων καὶ διηνεκὴς τοῦ νευρικοῦ συστήματος ἐρεθισμὸς καθίστων τοὺς τότε ἀνθρώπους δειλούς, ἀνησύχους καὶ εὐπίστους ὡς παιδία. Ἀλλὰ καὶ οἱ νεκροὶ αὐτοὶ, καταληφθέντες ὑπὸ τῆς ἐπιδημικῆς ταύτης ἀνησυχίας, δὲν ἠδύναντο νὰ ἡσυχάσωσιν ἐν τῷ τάφῳ· παράπονα καὶ στεναγμοὶ ἀντήχουν τὴν νύκτα ἐν τοῖς κοιμητηρίοις· τὰς δὲ νεκρικὰς σινδόνας ἐκηλίδουν πολλάκις θερμοῦ αἵματος σταγόνες. Οὐδείς ἐστοχάσθη τότε ν’ ἀποδώσῃ τὰ φαινόμενα ταῦτα εἰς προώρους ἐνταφιάσεις νεκροφανῶν· ἀλλ’ εἰς τὸν φόβον τῶν δαιμόνων προσετέθη καὶ ὁ τρόμος τῶν βρυκολάκων.
Τὴν τελευταίαν ταύτην δεισιδαιμονίαν συγγραφεῖς τινες ἀντὶ ν’ ἀποδώσωσιν εἰς τὴν ἀμάθειαν τῶν τότε ἀνθρώπων, ὑποθαλπομένην ὑπὸ τῆς ἀπληστίας τοῦ κλήρου, ἀπέδωκαν εἰς αὐτὸ τὸ πνεῦμα τοῦ χριστιανισμοῦ, τὸ διδάσκον τὴν καὶ πέρα τοῦ τάφου παράτασιν τῆς ζωῆς. Ἀλλ’ ἡ μορφὴ αὕτη, εἰς τοιοῦτον σφενδονιζομένη ὕψος, πίπτει ἀφ’ ἑαυτῆς. Τὸ δόγμα τῆς ἀθανασίας ἦτο προγενέστερον τοῦ χριστιανισμοῦ· τὰ δὲ φάσματα, ἡ νεκρομαντεία καὶ τῶν ψυχῶν αἱ δραπετεύσεις, καὶ παρὰ τοῖς λαοῖς τῆς Ἀνατολῆς καὶ παρ’ Ἕλλησι καὶ ἐν τῇ Σκανδιναυϊκῇ μυθολογίᾳ ἀπαντῶνται. Τὰς δεισιδαιμονίας ὅμως ταύτας οὐ μόνον δὲν ὑποστηρίζει, ἀλλὰ καὶ διὰ σαφῶν χωρίων φαίνεται ἀποδοκιμάζον τὸ Εὐαγγέλιον. Οὕτως ὁ Ἅγιος Λουκᾶς παριστᾷ τὸν Ἀβραὰμ λέγοντα τῷ κακῷ πλουσίῳ, ὅστις ἐζήτει τήν ἀποστολὴν τοῦ νεκροῦ τοῦ Λαζάρου εἰς τὸν κόσμον πρὸς ἀποτροπὴν τῶν πέντε ἀδελφῶν του ἀπὸ τῆς ὁδοῦ τῆς ἀπωλείας:
«Ἐπὶ πᾶσι τούτοις μεταξὺ ἡμῶν καὶ ὑμῶν χάσμα μέγα ἐστήρικται, ὅπως οἱ θέλοντες διαβῆναι ἐντεῦθεν πρὸς ὑμᾶς μὴ δύνωνται, μηδὲ οἱ ἐκεῖθεν πρὸς ἡμᾶς διαπερῶσιν[2]».
Ὅπερ σημαίνει, ἂν δὲν ἀπατώμεθα, ὅτι ἕκαστος νεκρὸς πρέπει νὰ μένῃ ἐκεῖ, ὅπου ἔταξεν αὐτὸν ἡ θεία δικαιοσύνη. Κατωτέρω δὲ ὁ αὐτὸς Ἀβραὰμ θέλων ν’ ἀποδείξῃ οὐ μόνον ἀδύνατον τὴν εἰς τὸν κόσμον ἐπάνοδον τῶν νεκρῶν, ἀλλὰ καὶ ἀνωφελῆ πρὸς σωτηρίαν τῶν ζώντων, οἵτινες μόνοι πρὸς τοῦτο μέσα ἔχουσι τὰ παραγγέλματα τῆς θρησκείας, προσθέτει ἐν τῷ τέλει τοῦ αὐτοῦ ἐδαφίου:
«Εἰ Μωσέως καὶ τῶν προφητῶν οὐκ ἀκούουσιν, οὐδὲ ἐάν τις τῶν νεκρῶν ἀναστῇ, πεισθήσονται».Τὰ ἐδάφια ταῦτα ἀρκοῦσι, νομίζομεν, ν’ ἀποδείξωσι τὸν ἀμιγῆ τερατικῶν ῥύπων χριστιανισμὸν πληρέστατα ἀποδεχόμενον τὸ ἀμετακίνητον τῶν νόμων τῆς φύσεως, οἵτινες τὴν πλάκα τοῦ τάφου σφραγίζουσιν ἀκραδάντως. Αἱ ὑπὸ τοῦ Σωτῆρος ἐνεργηθεῖσαι νεκραναστάσεις οὐδόλως ἀντιβαίνουσι κατ’ οὐσίαν εἰς τὸν θεμελιώδη τοῦτον νόμον· διότι καὶ ἐν αὐταῖς παρατηροῦμεν, ὅτι ψυχή, ἀπεκδυθεῖσα τὸ σῶμα, δὲν δύναται ἄλλως νὰ ἐπανέλθῃ εἰς τὴν γῆν, εἰμὴ μόνον ἀναλαμβάνουσα καὶ πάλιν τὸ ἐπίγειον αὐτῆς ἔνδυμα. Ἀλλ’ ἡ τοιαύτη σαρκικὴ ἀνάστασις οὐδὲν ἔχει κοινὸν πρὸς τὰς μεσαιωνικὰς δραπετεύσεις ἀσωμάτων ψυχῶν, καὶ τὰς σήμερον ἀκόμη πιστευομένας παρὰ πολλῶν ἐπιφοιτήσεις πνευμάτων εἰς τὰ χείλη πινακίου ἢ τοὺς πόδας μαγνητισθείσης τραπέζης.
Ἀλλὰ καὶ ἐν αὐτῷ τῷ σκότει τῆς μεσαιωνικῆς ἀμαθείας δὲν ἔλειψαν ἐκ διαλειμμάτων λογικώτεροι ὁπωσοῦν θεολόγοι διδάσκοντες, ὅτι οἱ τεθνεῶτες μένουσιν αἰωνίως ἐν τῇ ὁρισθείσῃ αὐτοῖς κατὰ τὰ ἔργα των κατοικία· τὰ δὲ ὑπακούοντα εἰς τὰς ἐπικλήσεις τῶν μάγων φαντάσματα οὐδὲν ἄλλο ἦσαν, εἰμὴ αὐτὸς ὁ Διάβολος, ὅστις ἐλάμβανε κατ’ ἀρέσκειαν τὴν μορφὴν οἱουδήποτε προσκαλουμένου νεκροῦ, ἵνα ἐξαπατήσῃ τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ τὴν συνείδησιν τῶν ἀνθρώπων, παρέχων αὐτοῖς τὴν μικρὰν ἐλπίδα, ὅτι δύνανται τῇ βοηθείᾳ τῶν μαύρων πτερύγων του νὰ ὑπερβῶσι τὸ χάσμα, ὅπερ ἐστήριξεν ὁ Θεὸς μεταξὺ τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου. Οἱ ἱερεῖς οὗτοι λέγουσιν ἐν ἀλληγορικῇ γλώσσῃ τὰ αὐτὰ περίπου, ὅσα ὁ ὀρθὸς λόγος καὶ ἡ Ἐπιστήμη κηρύττουσι καθ’ ἑκάστην ἄνευ περιφράσεων. Ἂν δὲ ὑποθέσωμεν, ὅτι μεταχειριζόμενοι τὴν λέξιν Διάβολος ὡς ἁπλοῦν ῥητορικὸν σχῆμα, οὐδὲν ἄλλο ἐσκόπουν ἢ νὰ προσωποποιήσωσι δι’ αὐτῆς τὴν μωρίαν καὶ τὴν σκοτοδίνην τοῦ νεκρομάντεως, ἀπατωμένου ὑπὸ τῶν φασμάτων τῆς νοσούσης κεφαλῆς του, τότε δυνάμεθα νὰ πίνωμεν ἀνενδοιάστως τὴν χεῖρα εἰς τοὺς καλοὺς τούτους θεολόγους, ἀναγορεύοντες αὐτοὺς ἀξίους ὑπερμάχους τῆς προόδου καὶ τῆς ἐπιστήμης.
Δυστυχῶς ὅμως ὁ Διάβολος, ὅστις κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ἦτο κοσμοκράτωρ, εἶχεν, ὡς πάντες οἱ μεγάλοι βασιλεῖς, πληθὺν ἀνακτόρων. Ἐνησμενίζετο μὲν ἐνίοτε νὰ καταλύῃ ἐν τῇ κεφαλῇ τῶν νεκρομάντεων, ἀλλὰ τὸ προσφιλέστερον αὐτοῦ ἐνδιαίτημα ἦτο ἡ συνείδησις τῶν κακῶν ἱερέων, οὓς παρεκίνει ν’ ἀνανεῶσιν ἐν τοῖς τοῦ Ἰησοῦ ναοῖς τὰς ἀγυρτείας τῶν ἀρχαίων θυσιαστηρίων. Ἂν πάλιν φωσφορώδεις λάμψεις ἐπλανῶντο ὑπεράνω τοῦ ἕλους, αἱ λάμψεις αὗται ἦσαν αἱ λεγόμεναι ψυχαί, ὧν ἡ δίψα ἔπρεπε νὰ σβεσθῇ δι’ ἡγιασμένου ὕδατος, τοῦ ὁποίου ἡ πώλησις ἐπέτρεπεν εἰς τὸν ἱερέα, μεθύοντα ἐν τοῖς παρὰ πάσῃ τότε Ἐκκλησίᾳ πεπηγμένοις καπηλείοις, ν’ ἀνανεώσῃ τὸ εὐαγγελικὸν θαῦμα τῆς μετατροπῆς τοῦ ὕδατος εἰς οἶνον.
Ἀλλὰ ταῦτα ἦσαν, φαίνεται, τὰ ἐλάχιστα ἁμαρτήματα, ὧν οἱ νεκροὶ παρεῖχον ἀφορμὴν εἰς ζῶντας. Κατὰ τοὺς ἀξιοπιστοτέρους τῶν χρονογράφων πλῆθος ἐγκλημάτων διεπράττοντο καθ’ ἑκάστην ὑπὸ τῶν βρυκολάκων, ἢ τοὐλάχιστον ἀπεδίδοντο εἰς αὐτούς. Ἐλῃστεύοντο ταμεῖα, ἠτιμάζοντο γυναῖκες, ἐπυρπολοῦντο δάση, ἄνθρωποι εὑρίσκοντο ἐν τῇ κλίνῃ των νεκροί, ἢ ἐξύπνουν ἠκρωτηριασμένοι. Τὸ δὲ περιεργότερον εἶναι, ὅτι οἱ ἐκ τοῦ ἄλλου κόσμου οὗτοι κακοῦργοι μόνους τοὺς εἰς τὴν δυσμένειαν τοῦ κλήρου ὑποπεσόντας ἐκακοποίουν. Ἡ ἀποκλειστικότης αὕτη τῶν βρυκολάκων ἔδωκεν ἀφορμὴν πολλῶν λήρων καὶ τολμηρῶν ὑποθέσεων εἰς κακεντρεχεῖς τινας ἱστοριογράφους. Πρέπει ὅμως καὶ νὰ ὁμολογήσωμεν, ὅτι, ἀφοῦ τὸ Εὐαγγέλιον ἀπαγορεύει ῥητῶς νὰ πιστεύωμεν εἰς βρυκόλακας, οἱ ταλαίπωροι ἱστορικοί, εὐαγγελικῶς σκεπτόμενοι, εἶχον καὶ ὀλίγον δίκαιον νὰ καταφεύγωσιν ἐν τῇ ἀμηχανίᾳ των εἰς ὑποθέσεις. Ἀλλ’, ἀφίνοντες ἕκαστον ὅπως βούλεται ν’ ἀποφασίσῃ μεταξὺ ἱερέων καὶ Εὐαγγελίου, περιοριζόμεθα νὰ παραθέσωμεν ὡς ἁπλοῦν δεῖγμα τῆς κακοηθείας τῶν τότε βρυκολάκων τὴν ἱστορίαν τοῦ τότε ἀρχιερέως Οὕδου, ἣν μέχρι σήμερον διηγοῦνται μετὰ φρίκης οἱ κάτοικοι τῆς Σαξωνίας.
Ὁ καλὸς οὗτος ἐπίσκοπος τοῦ Μαγδεβούργου ἦτο πρᾷος, ἐλεήμων, σώφρων, πολυμαθής, ἀληθὴς ποιμήν, ἢ μᾶλλον πατὴρ τῶν πνευματικῶν αὑτοῦ τέκνων. Ἀλλὰ πάντα τὰ προτερήματα ταῦτα ἠσχημίζοντο ὑπὸ φοβεροῦ τινος δι’ ἱερέα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ἐλαττώματος. Ὁ Οὗδος, μὴ ἀρκούμενος ν’ ἀσκῇ ὁ ἴδιος πάσας τὰς χριστιανικὰς ἀρετάς, ἀπῄτει τὴν ἄσκησιν αὐτῶν καὶ παρὰ τῶν ὑπὸ τὰς διαταγάς του ῥασοφόρων. Βλέπων δὲ μετὰ λύπης εἰς οἷον βόρβοροι κακοηθείας ἐκυλίετο ὁ τότε κλῆρος, διενοήθη νὰ μεταχειρισθῇ κατὰ μίμησιν τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας τὸν γάμον ὡς ἀντιφάρμακον κατὰ τῆς ἀκολασίας τῶν κληρικῶν. Ἀρχόμενος λοιπὸν ἀπὸ ἑαυτοῦ τῆς μεταρρυθμίσεως, ὁ καλὸς ἀρχιερεύς, καί τοι ἑβδομηκοντούτης ἤδη καὶ καταβεβλημένος ὑπὸ τῆς σκληραγωγίας καί τῆς μελέτης, ἐξήγαγεν ἐκ γειτονικοῦ μοναστηρίου ὁμήλικά τινα σχεδὸν ἡγουμένην, ἣν ἐνυμφεύθη δημοσίᾳ, προτρέπων τοὺς μὴ δυναμένους νὰ τηρήσωσι τὴν ἁγνότητα εἰς μίμησιν τοῦ παραδείγματος του. Ἡ προαίρεσις τοῦ γέροντος ἐπισκόπου ἦτο ἴσως καλή, ἀλλ’ ἡ ὥρα τῆς μεταρρυθμίσεως δὲν εἶχε σημάνει ἀκόμη ὥστε σκώμματα μόνον καὶ μίση ἐπεσώρευσε κατὰ τῆς πολιᾶς κεφαλῆς του ὁ πρόδρομος οὗτος τοῦ Λουθήρου ἐκ μέρους τῶν ἱερέων, προτιμώντων νὰ καταπατῶσι καθ’ ἑκάστην τὴν ἑβδόμην ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ μᾶλλον, ἢ νὰ παραβῶσι τοὺς κανόνας τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας.
Εἰς τοιαύτην εὑρίσκοντο τὰ πράγματα κατάστασιν, ὅτε πρωΐαν τινὰ ὁ Ἀρχιερεὺς Οὗδος εὑρέθη νεκρὸς ἐν μέσῳ τοῦ νάρθηκος τῆς μητροπόλεως. Ἡ ἀποκεκομμένη κεφαλὴ ἐμόρφαζεν ἐντὸς ἕλους πεπηγμένου αἵματος, τὸ δὲ σῶμα ἐκαλύπτετο διὰ μόνου τοῦ νυκτικοῦ χιτῶνος. Ὁ ἐπίσκοπος, ἁρπαγεὶς προφανῶς ἀπὸ τῆς κλίνης του, εἶχε μετακομισθῆ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, ὅπου ἐκαρατομήθη. Ἀλλὰ τίνες ἦταν οἱ δήμιοι ἢ μᾶλλον οἱ δολοφόνοι; Ἡ ἐν τῷ δωματίῳ τοῦ ἐπισκόπου κοιμωμένη γυνὴ διηγήθη τρέμουσα, ὅτι μεσούσης ἤδη τῆς νυκτός, ἀφυπνίσθη ὑπὸ ἀπαισίας τινὸς φωνῆς ψαλμῳδούσης:
Cessa de ludo
Satis ludisti, Udo[3]
Εἶτα ἀνοιχθείσης τῆς θύρας, εἰσώρμησαν εἰς τὸν κοιτῶνα μαῦραί τινες μορφαί, αἵτινες, ἁρπάσασαι τὸν ἐπίσκοπον ἐκ τῆς κλίνης, ἀπήγαγον αὐτὸν πρὸς τὴν ἐκκλησίαν, ἡ δὲ γυνὴ ἐλιποθύμησεν.
Ἐν τῇ ἐπισκοπῇ ἐφιλοξενεῖτο τότε ἐφημέριός τις ὀνόματι Φρειδερῖκος, ὅστις ἐπεδίωκε δι’ ἀσκητικῆς διαίτης τὸν τίτλον τοῦ Ἁγίου. Ὁ ἱερεὺς οὗτος εἶχε διέλθει τὴν ἀποφράδα ἐκείνην νύκτα ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, δεόμενος τῷ Ὑψίστῳ νὰ ἐκδιώξῃ τοὺς δαίμονας, τὰς προοδευτικὰς δηλαδὴ ἰδέας, αἵτινες κατεῖχον τὸν Οὗδον. Ὁ ναὸς ἦτο ἔρημος, ἡ νὺξ ἀσέληνος, καὶ ὁ πτωχὸς ἐφημέριος ἔτρεμεν ἐν τῷ σκότει, ὅτε φοβεραὶ κραυγαὶ μετὰ θρήνων μεμιγμέναι ἀντήχησαν ἐν τῷ σκευοφυλακείῳ, ἐκ τοῦ ὁποίου ἐξελθὼν μετ’ ὀλίγον ἀνὴρ λευχείμων καὶ πελωρίους πτέρυγας φέρων ἐπὶ τῶν νώτων ἔσπευσε ν’ ἀνάψῃ τὰ κηρία τοῦ θυσιαστηρίου. Ὁ Φρειδερῖκος εἶδε τότε ἄνθρωπον ἡμίγυμνον, τὸν ὁποῖον δαιμονόσχημα φάσματα ἐκράτουν δεδεμένον· ἀλλ’ ἡ προσοχὴ αὐτοῦ προσηλώθη καὶ πάλιν εἰς τὴν θύραν τοῦ σκευοφυλακείου, δι’ ἧς εἰσήρχετο πρωτοφανὴς καὶ καταπληκτική τις λιτανεία.
Ἐπὶ κεφαλῆς ἐβάδιζον οἱ ἅγιοι προστάται τῆς Μαγδεβουργείου Ἐκκλησίας, διακρινόμενοι ἐκ τῶν ὑπὸ τῆς παραδόσεως ἀποδιδομένων αὐτοῖς παρασήμων· μετὰ τούτους εἰσῆλθον ἄγγελοι λευκοφόροι, ἡγούμενοι γυναικός, ἣν ἐκ τοῦ χρυσοῦ στεφάνου καὶ κυανοῦ πέπλου πᾶς τις ἠδύνατο εὐκόλως νὰ γνωρίσῃ ὡς τὴν Παναγίαν. Τούτοις εἵποντο ἕτεροι ἄγγελοι ἐνδεδυμένοι ἐρυθρομέλανας μανδύας, ἐν οἷς διεκρίνετο ὁ ἅγιος Μιχαὴλ, πάλλων τὴν πλατυσίδηρον ῥομφαίαν του. Τελευταῖος δὲ εἰσῆλθεν ἐν μέσῳ κηροφόρων ἀνὴρ φέρων ἀκάνθινον στέφανον καὶ βαρὺν ἐπὶ τῶν ὤμων σταυρόν. Ἅπας ὁ ὑπεράνθρωπος οὗτος κλῆρος ἐτοποθετήθη ἐπὶ τῶν στασειδίων· ὁ δὲ Ἰησοῦς, ἐκεῖνος τοὐλάχιστον, ὅστις ἔφερε τὰ ἐμβλήματα τοῦ Γολγοθᾶ, ἐκάθησεν ἐπ’ αὐτοῦ τοῦ ἀρχιερατικοῦ θρόνου. Οἱ δαίμονες ἤρχισαν τότε κατηγοροῦντες τὸν ἐπίσκοπον, οὗ καὶ αὐτὸ τὸ στόμα ἐκράτουν στερεῶς δεδεμένον. Ὁ κατηγορούμενος, προσκληθεὶς ν’ ἀπολογηθῇ, δὲν ἠδυνήθη ν’ ἀπαντήσῃ οὐδὲ γρῦ, εἴτε συναισθανόμενος τὸ βάρος τῶν ἁμαρτιῶν του, εἴτε στενοχωρούμενος ὑπὸ τοῦ φιμώτρου. Ἡ εὔσπλαγχνος Παναγία ἐπειράθη τότε νὰ μεσιτεύσῃ ὑπὲρ αὐτοῦ, γονυπετήσασα πρὸ τοῦ Σωτῆρος ἀλλ’ ὅτε ἤκουσεν ὁποῖον ἀσελγείας τέρας ἦτο ὁ γέρων ἐπίσκοπος. τολμήσας νὰ νυμφευθῇ γυναῖκα μεμνηστευμένην τῷ υἱῷ της, εὐθὺς ἀπεσύρθη ἡ Θεοτόκος, καλύπτουσα διὰ τῶν χειρῶν τὸ ἐρυθρὸν ὑπὸ τῆς αἰδοῦς πρόσωπόν της. Ὁ Ἰησοῦς ἔνευσε τότε τῷ Ἀγγέλῳ Μιχαήλ, τοῦ ὁποίου ἡ μάχαιρα ἤστραψε καὶ κατέπεσεν εἶτα δὲ ἐσβέσθησαν αἱ λαμπάδες, καὶ τὸ πᾶν ἠφανίσθη ἐν τῷ σκότει.
Ὁ ἄφωνος μάρτυς τῆς σκηνῆς ταύτης, νομίζων ὅτι ἠπατᾶτο ὑπὸ ὀπτασίας νυκτερινῆς, προεχώρησε μετὰ δειλίας πρὸς τὸ θυσιαστήριον, ἀλλὰ προσκόψας κατ’ ἄψυχου ὄγκου κατελήφθη ὑπὸ τρόμου, καὶ ἔτρεξε δρομαῖος νὰ κλεισθῇ ἐν τῷ κελλείῳ του. Τὴν δὲ ἐπιοῦσαν οἱ ὑπηρέται τῆς ἐκκλησίας εὗρον παρὰ τοὺς πόδας τοῦ θυσιαστηρίου τὸ ἀκέφαλον σῶμα τοῦ ἐπισκόπου. Τὸ κατηραμένον λείψανον ἐρρίφθη εἰς τοὺς λύκους, καὶ αἱ αἱμοβαφεῖς πλάκες ἀφέθησαν ἀσπόγγιστοι, καλυφθεῖσαι μόνον διὰ μικροῦ τάπητος. Κατὰ πᾶσαν δ’ ἔκτοτε χειροτονίαν ἕκαστος νέος ἐπίσκοπος Μαγδεβούργου ἐφέρετο ἐκεῖ ἐπισήμως ὑπὸ τοῦ συνηγμένου κλήρου, καί, ἀφαιρουμένου τοῦ τάπητος, ἐδεικνύοντο αὐτῷ τὰ ἐρυθρὰ ἴχνη τῆς τιμωρίας τοῦ ἱεροσύλου.
Τὴν ἱστορίαν ταύτην ἐξελεξάμην μεταξὺ μυρίων τοιούτων ὧν βρίθουσιν οἱ χρονογραφοὶ καὶ τὰ μεσαιωνικὰ συναξάρια, ὡς ὑπὲρ πᾶσαν ἄλλην ἀποδεικνύουσαν οὐ μόνον εἰς ποῖον βαθμὸν ἐξαχρειώσεως ἔφθασεν ὁ τότε κλῆρος, ἀλλὰ καὶ πόσον συγγενεύει μετὰ τῆς ἀσεβείας ἡ δεισιδαιμονία οὐδὲν τῷ ὄντι βδελυρώτερον καὶ ἐνταυτῷ ἀσεβέστερον τῆς εἰς τὸν Ἰησοῦν ἀποδιδομένης ταύτης δολοφονίας. Ἂν τὸ χάσμα, τὸ χωρίζον ἡμᾶς ἀπὸ τῶν νεκρῶν, δὲν ἦτο ἀνυπέρβατον, ἂν αὐτὸς ὁ Σωτὴρ ἠδύνατο, δίχως νὰ διαταράξῃ τοὺς κειμένους νόμους, νὰ ἐπανέρχηται πρὸς ἡμᾶς ὑπὸ ἄλλην μορφήν, πλὴν τῆς μεταλήψεως, ἀντὶ τοῦ Οὕδου βεβαίως ἤθελε πατάξει τοὺς αὐτουργοὺς τῆς αἰσχρᾶς ἐκείνης κωμῳδίας, τὸν δὲ δυστυχῆ ἐπίσκοπον ἤθελεν ἐνεγείρει, λέγων αὐτῷ ὡς τῇ μοιχαλίδι «ὕπαγε καὶ μηκέτι ἁμάρτανε». Ἂν τὰ ἐν οὐρανῷ μακάρια πνεύματα ἠδύναντο νὰ ὁπλισθῶσι δι’ αἰσθητῆς ῥομφαίας πρὸς τιμωρίαν τῶν ἐπὶ τῆς γῆς κακουργούντων, οὔτε οἱ ἱεροεξετασταὶ ἤθελον προφθάσει τοσούτους νὰ καύσωσιν ἂνθρώπους, οὔτε ἡ ἁγία Εἰρήνη νὰ τυφλώσῃ τὸν υἱόν, οὐδ’ ὁ Ἀλέξανδρος Βοργίας νὰ φαρμακεύσῃ τοὺς ὑπηκόους του διὰ τοῦ ἄρτου τῆς Εὐχαριστίας. Ἀλλὰ τὸ θανατόνειν δέδοται εἰς μόνους τοὺς ἀνθρώπους, τὰς νόσους καὶ τὸ γῆρας. Ὁ δὲ Θεὸς εἶναι μόνης τῆς ζωῆς ὁ ὑπέρτατος διανομεύς, καὶ οὔτε εἰς τοὺς ἀγγέλους ἐπιτάσσει ἔργα δημίων, οὔτε παρὰ τῶν ἱερέων του ἀπαιτεῖ νὰ στέλλωσιν ἀνθρώπους εἰς τὴν κόλασιν δι’ ἀναθεμάτων.
Εμμ. Δ. Ροϊδησ
- ↑ Πλατ. Φαῖδρ. ἔκδ. Ῥουνκέν, τόμ. η′, σελ. 5.
- ↑ Κατὰ Λουκᾶν ις′. 26.
- ↑ Παῦσε διασκεδάζων, Οὗδε! ἱκανῶς διεσκεδάσας ἤδη.
• ΣΗΜ. — Ὡς γνωστόν, ἐν τῷ Ἡμερολογίῳ τοῦ 1889, ἀπὸ πρακτικοῦ ὅλως πνεύματος προαγομένη ἡ Διεύθυνσις αὐτοῦ, ἐθεώρησε σκόπιμον νὰ παραθέσῃ ἐν ἀρχῇ πάσης σχετικῆς διατριβῆς καὶ τὴν προςωπογραφίαν ἑνὸς ἑκάστου ἐκ τῶν συνεργατῶν, οἵτινες ἄλλως τε, τιμῶντες καὶ προικίζοντες ἑκάστοτε τὸ ἡμέτερον ἔργον, ἐκπροςωποῦσι προςέτι καὶ τὴν σύγχρονον ἐν Ἑλλάδι λογοτεχνίαν, ἧς εἰκόνα ἐν σμικρῷ παρέχει κατ’ ἔτος τὸ Ἡμερολόγιον συγκεντροῦν τό τε ὕφος, τὸν χαρακτῆρα καὶ τὸ πνεῦμα τῆς ἐτησίας παρ’ ἡμῖν φιλολογικῆς παραγωγῆς. Ἡ καινοτομία αὕτη, καίπερ τὸ πρῶτον τότε εἰςαχθεῖσα ὑφ’ ἡμῶν, ἐπεκροτήθη ἐν τούτοις καὶ εὐηρέστησε τὰ μάλιστα εἰς τοὺς ἁπανταχοῦ καὶ ἰδίως τοὺς ἐν τῇ ἀλλοδαπῇ πολυπληθεῖς φίλους καὶ ἀναγνώστας τοῦ Ἡμερολογίου, διότι διὰ τοῦ εἰκονογραφημένου ἐκείνου λευκώματος παρείχετο εὐκαιρία νὰ γνωρίσωσι καὶ τὴν φυσιογνωμίαν τῶν διαπρεπεστέρων συγχρόνων ἐν Ἑλλάδι λογογράφων καὶ ποιητῶν, ὧν καὶ τὸ ὄνομα καὶ τὰ ἔργα πάντως ἦσαν γνωστὰ αὐτοῖς. Ἀτυχῶς ὅμως ἂν ὡς ἰδέα ὑπῆρξεν ἐπιτυχὴς ὁ νεωτερισμὸς οὗτος, ὡς ἐκτέλεσις ὅμως καθυστέρησεν ἐν πολλοῖς διότι ἕνεκεν τῶν παρ’ ἡμῖν πενιχρῶν καὶ ὅλως ἀνεπαρκῶν τεχνικῶν μέσων, αἱ εἰκόνες ἐκεῖναι κατασκευασθεῖσαι ἐνταῦθα, δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ καλλιτεχνηθῶσιν, ὡς ἔδει καὶ νὰ ἀποδώσωσι πιστὴν τὴν ἔκφρασιν καὶ τὴν ὁμοιότητα. Τὴν ἔλλειψιν ταύτην ἀπεφασίσαμεν νὰ ἀναπληρώσωμεν βαθμηδὸν διὰ τῆς ἑκάστοτε ἀναδημοσιεύσεως ἐκλεκτῶν καὶ ἐν Εὐρώπῃ φιλοτεχνουμένων clichès καὶ ἐκείνων ἐκ τῶν ἀξιοτίμων συνεργατῶν, ὧν αἱ εἰκόνες δὲν ἀπέβησαν ἐπιτυχεῖς, καὶ ὅσων παρελείφθησαν ἐκ τοῦ λευκώματος τοῦ Ἡμερολογίου τοῦ 1889. Οὕτω δὲ βαθμηδὸν τὸ εἰκονογραφημένον λεύκωμα τῶν συνεργατῶν τοῦ Ἡμερολογίου συμπληρωθήσεται καὶ ἀνανεωθήσεται καλλιτεχνικώτατον, ὡς μαρτυροῦσιν αἱ ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ καταχωριζόμεναι εἰκόνες, πᾶσαι ἀνεξαιρέτως κατασκευασθεῖσαι εἰς τὰ ἐν Παρισίοις καὶ Λειψίᾳ ὀνομαστότερα ἐργοστάσια. Ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ δὲ τῆς ᾧδε ἀναδημοσιεύσεως ἐντελεστέρας προςωπογραφίας τοῦ ἐπιφανοῦς κριτικοῦ καὶ δημοσιολόγου κ. Ἐμμ. Δ. Ροΐδου, καταχωρίζομεν τὴν πλήρη σπινθηριζούσης εὐφυΐας καὶ ἀττικοῦ ἅλατος διατριβὴν αὐτοῦ Οἱ Βρυκόλακες τοῦ Μεσαιῶνος, ἥτις, ἄγνωστος ἄλλως τε ἐν πολλοῖς, ἑσμὲν βέβαιοι ὅτι ἀναγνωσθήσεται ἀπλήστως καὶ παρὰ τῶν μὴ εἰδότων καὶ παρ’ ὅσων ἐνετρύφησαν ἄλλοτε ἐν τῇ ἀναγνώσει αὐτῆς.
Κ. Φ. Σκ.