Δέσπω

←Ο μύρτος

Δέσπω
Συγγραφέας: Αντώνιος Μανούσος

Θούριος ύμνος, εις τ' άρματα→

Μελόδραμα, μουσική: Παύλος Καρρέρ

Πρόσωπα

Λάμπρος: οπλαρχηγός (βαρύτονος)

Κώστας: ο υιός του Λάμπρου (μεσόφωνος)

Δέσπω: σύζυγος του οπλαρχηγού Γιόργη Μπότζη (υψίφωνος)

Μάρκος: αγγελιοφόρος (οξύφωνος)

Χορός

Εποχή που διαδραματίζεται το έργο το 1803 και τοποθεσία το Σούλι.

Σκηνή Α'

Μέρος ορεινό του Σουλίου. Δεξιά ο πύργος του Δημουλά κτισμένος επί ενός βράχου. Δύο μονοπάτια οδηγούν το ένα προς τον πύργο και το άλλο αντίκρυ κατεβαίνει προς την πεδιάδα. Μακριά φαίνονται τα χιονοσκέπαστα όρη της ηπείρου, είναι μέρα.

Σουλιώτες αρματολοί μόλις επέστρεψαν από την μάχη , σκορπισμένοι εδώ κι εκεί άλλοι καθαρίζουν τα όπλα τους, άλλοι παρατηρούν από τους βράχους μακριά τον εχθρό που υποχωρή, άλλοι δίνουν τις πρώτες βοήθειες στους τραυματίες που είναι ξαπλωμένοι στη γη.

Χορός- Σουλιώτες :

Π μάχη 'χώρτασε

Πυρ και φθορά

Τα βόλια 'πάγωσαν

Μες στα κορμιά

Χίλιοι σωριάστηκαν

Χάμου νεκροί

Χίλιοι σκορπίσανε

Εδώ κι εκεί

Τ' άτιμα δάκρυα

Δεν είν' για μας

Τα τέκνα αθάνατα

Της 'λευθεριάς

Να το τουφέκι μας,

Να το σπαθί,

Εδώ είναι ο θρόνος μας

Κ' εδώ η τιμή

Σκηνή Β'

Ο Λάμπρος φτάνει συνοδευόμενος εκ των δεξιών από τον γιό του Κώστα. Φαίνεται πολύ σκεπτικός και τεθλιμμένος. Όλοι τον υποδέχονται με μεγάλο σεβασμό τον περιτριγυρίζουν για να ακούσουν τις διαταγές του.

Λάμπρος:

δυο παλικάρια ας πεταχτούν να πιάσουν καραούλι,

προσκέφαλο τη νίκη μας ας μη βάλει το Σούλι.

Ο Τούρκος είναι πονηρός όσο είμαστε εμείς γενναίοι.

Τ' αυτί σας έχετε έξυπνο και ακούτε αυτό τι λέει.

Όλοι αναχωρούν, άλλοι με τους πληγωμένους προς τον πύργο και άλλοι αριστερά προς περιπολία . Ο Κώστας κάθεται σε έναν βράχο και σκοπεύει.

Χορός-Σουλιώτες (αναχωρούντες) :

Να το τουφέκι μας,

εδώ είναι ο θρόνος μας,

Να το σπαθί μας,

Και εδώ η τιμή.

Λάμπρος (κατ' ιδίαν):

Εις τον ιερόν βωμόν σου

Το αίμα μου και την καρδία,

Ω Πατρίς μου τρισαγία

Να προσφέρω επιθυμώ

Και το ξίφος του τυράννου

Που την γην έχει ατιμάσει

Ο σταυρός ας με οδηγήσει

Φοβερά να εκδικηθώ

Σκηνή Γ'

Από μακριά ακούγεται άσμα ψαλλόμενο από γυναίκες.Ο Λάμπρος σπεύδει προς τους βράχους, όπου είναι και ο γιος του, για να παρατηρήσει αυτούς που πλησιάζουν.

Χορός- γυναικών εσωτερικός

Η μάχη είν' η αρραβώνα μας

Το νυφικό στεφάνι μας

Αμάν! Αμάν!

Το βόλι είναι ο γαμβρός μας

Του μπαρουτιού ο καπνός

Λάμπρος & Κώστας:

Προφητικό είν΄το χείλι σας

Ηρωικά φαντάσματα

Ουράνιος ο ψαλμός

Ελάτε, ελάτε εμπρός

Χορός- γυναικών:

Διά την γλυκιά πατρίδα μας

Βαρύ τουφέκι αδράξαμε

Αμάν, Αμάν

Που ο βάρβαρος πατεί

Εζώσαμε σπαθί

Σκηνή Δ'

Ο Μάρκος φτάνει πεζός από τη πεδιάδα

Μάρκος:

Κοράσια αγγελοκάμωτα

Πετώντας κατεβαίνουνε

Μ' αρματωσιά χρυσή

Τη ράχη την ψυλή

Λάμπρος & Κώστας:

Προφητικό είν΄το χείλι σας

Ηρωικά φαντάσματα

Ουράνιος ο ψαλμός

Ελάτε, ελάτε εμπρός

Σκηνή Ε'

Σουλιώτες και Σουλιώτισσες φτάνουν από τον πύργο κατενθουσιασμένοι.

Όλοι:

Νίκη και δόξα αθάμβωτη

Τη Δέσπω την αθάνατη

Να λάβει όποιος ποθεί

Στην μάχη ας μιμηθεί

Λάμπρος & Κώστας & Μάρκος:

Προσοχή παλικαράδες

Παρησιάσετε συγχρόνως

Τ' άρματα σας τα ιερά

Στου πολέμου τη θεά

Σκηνή ΣΤ'

Η Δέσπω ακολουθούμενη από άλλες γυναίκες, όλες φέρουν όπλα και σημαίες, κατεβαίνουν από την ράχη. Γενική συγκίνηση

Δέσπω & γυναίκες:

Η μάχη είν' η αρραβώνα μας

Το νυφικό στεφάνι μας

Αμάν! Αμάν!

Το βόλι είναι ο γαμβρός μας

Του μπαρουτιού ο καπνός

Όλοι:

Αμάν , Αμάν

Δέσπω:

Σουλιώτες λεοντόκαρδοι , αδάμαστα θηρία

Του ιερού αγώνος μας ελπίς και σωτηρία

Χαίρετε τέκνα! ο τύραννος από τ' εσάς τρομάζει

Όλοι τες δάφνες σας φθονούν, ο κόσμος σας θαυμάζει

Είν' ένδοξος ο στέφανος η 'λευτεριά ας τον πλέκει

Στου νικητού το μέτωπο πόσο λαμπρό που στέκει!

Αλλά γιατ' είσθε σκυθρωποί; γιατ' είσθε λυπημένοι;

Μήπως την μάχη ετρέψατε τις ράχες ηττημένοι;

Όχι ποτέ δε σας μετρώ, σωστός είν' ο αριθμός σας

Ο ποθητός μου σύζυγος, ο ανδρείος οπλαρχηγός σας

Που είναι;...θα ν' άρθη;...πέστε μου...ω πως!

Προστάζει η Δέσπω κρίνετε....[είσθε άφωνοι όλοι;

Όλοι (με τεθλιμένη φωνή)

Τον έφαγε το βόλι

Δέσπω (υπερσυγκιημένη):

Τον έφαγε το βόλι ;

Μικρή σιωπή. Η Δέσπω με βαριά φωνή και στιγμιαία θλίψη, γονατίζει και σηκώνει το βλέμμα της προς τον ουρανό. Όλοι την μιμούνται.

Όλοι - προσευχή:

Γενναία ψυχή που χαίρεσαι

Το φως του παραδείσου

Την ορφανή πατρίδα σου

Κ' εκεί ψηλά ενθυμήσου

Στον πλάστη που σ' αγάπησε

να δεηθής γι' αυτήν

Χρυσό στεφάνι ω μάρτυρα

Σου λάμπει το κεφάλι

Μοσχοβολίζει αστράφτοντας

Η αερινή σου αγκάλη

αυτή που κατασπάραξε

Το τούρκικο σπαθί (σηκώνονται όλοι)

Δέσπω:

Που τα σκυλιά τον πλήγωσαν ;

Λάμπρος:

Εις το γενναίο του στήθος

Αφού τριγύρω του έσπειρε πλήθος κεφάλια Τούρκων

Δέσπω (ενθουσιώδες):

Λοιπόν σας ήρωας έπεσε , Δια την Ελευθερία!

Δέσπω (τραβώντας το ξίφος της το φιλά και με οργισμένο ύφος και τόνο λέει):

Μες στα σπλάχνα του Τούρκου, σπαθί μου,

Αίμα πιε και ποτέ μη χορτάσεις

Κι συ χέρι, στον φόνο αν δειλιάσεις

Μήτε ο τάφος να μην σε δεχτή

Όλοι(ορκίζονται στα στα ξίφη τους επαναλαμβάνοντας τα λόγια της Δέσπως):

Μες στα σπλάχνα του Τούρκου, σπαθί μου,

Αίμα πιε και ποτέ μη χορτάσεις

Κι συ χέρι, στον φόνο αν δειλιάσεις

Μήτε ο τάφος να μην σε δεχτή

Δέσπω:

Στης πατρίδας μου το ένδοξο χώμα

Που το εμόλυνε η βάρβαρη Ασία

Σταυρέ λάμψε , και συ λευθερία

Μην δειλιάσεις, παλεύουν γραικοί!

ακούγεται από μακριά θόρυβος και κραυγές πολεμιστών

Όλοι:

Ποίος Θόρυβος ; ...

Φωνές :

Εις τ' άρματα! εις τ' άρματα!

Όλοι:

Μας πλάκωσε η Τουρκιά!...

Ο Λάμπρος με λίγα παλικάρια τρέχει να δει τι συμβαίνει

Χορός:

Εις τ' άρματα! εις τ' άρματα!

Μας πλάκωσε η Τουρκιά

Βογκούν στο ποδοβόλημα

Ράχες και βουνά

Εις τ' άρματα! εις τ' άρματα!

Απάνου αρματολοί!

Λάμπρος (επιστρέφοντας):

Εις τ' άρματα! εις τ' άρματα!

Βαρούν βαριά τα τύμπανα

Επλάκωσαν οι εχθροί

Βραχνές ηχούν οι σάλπιγγες

Απάνου αρματολοί!

Κώστας & Μάρκος (απευθυνόμενοι στα παλικάρια τους):

Τες δύο κουμπάρες δώσε με

και το σπαθί μου ζώσε με

Χτυπάτε παλικάρια μου

Μας πλάκωσε η Τουρκιά!

Φωτιά, βρε λιανοτούφεκα

Φωτιά παλικαράδες μου

Ελευθεριά ή θάνατο

Εμπρός, εμπρός παιδιά!

Όλοι (ενθουσιώδες)

Εμπρός, εμπρός ορμήσετε

Ζερβιά δεξιά κτυπήσετε

Ελευθεριά ή θάνατο

Εμπρός, εμπρός παιδιά!

Όλοι φεύγουν για να πολεμήσουν

Σκηνή Ζ' (τελευταία)

Δέσπω (προς τις γυναίκες)

Παρά σκλαβιά, τον θάνατο

Ο ήρως προτιμά

Εκλέξατε νυφάδες μου

Τον τάφο ή την Τουρκιά

Γυναίκες:

Τον τάφο... μες στον πύργο σου Μπαρούτη είναι περισσή

Φωτιά! και ας εύρη ο τύραννος μαζί μας τη σφαγή

Όλες κατευθύνονται προς τον πύργο. Εν των μεταξύ ακούγεται ο θόρυβος της μάχης. Απόσπασμα Τούρκων εμφανίζεται στη ράχη και δια αλαλαγμών "Αλλάχ Αλλάχ" προσπαθεί έφοδο στον Πύργο , τότε ακούγεται μια τρομερή έκρηξη πέφτουν σοροί από πέτρες που σκοτώνουν και τραυματίζουν τους Τούρκους. Ο Λάμπρος και οι υπόλοιποι φτάνουν βλέποντας το τραγικό τέλος της Δέσπως.

Πέφτει η αυλαία