Γελοιογραφικόν Ημερολόγιον του Έτους 1886/Το πολιτικόν έτος 1885 εν Ελλάδι
| ←Ἐντὸς φανικοῦ ὀξέος | Γελοιογραφικὸν Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1886 Τὸ πολιτικὸν ἔτος 1885 ἐν Ἑλλάδι |
Ἀναμνήσεις του μελοδραματικοῦ θιάσου τῶν «Ὀλυμπίων»→ |
Ἐζητήθη ἡ συμβολή μου ἐν τῷ Ἡμερολογίῳ τοῦ σωτηρίου ἔτους 1886, καὶ ἐζητήθη ἡ συμβολὴ αὕτη οὐχὶ διά τι ἀνώδυνον πνευματικὸν προϊὸν ἐξ ἐκείνων, ἅτινα οὐδὲ τὰ νεῦρα ταράσσουσιν, οὔτε τὴν κριτικὴν ἐπασχολοῦσι, πρὸ τῶν ὁποίων ἐχθροὶ καὶ φίλοι ἀδιαφόρως παρέρχονται, τὰ ὁποῖα θαυμάζει ἡ ἑλληνικὴ κριτικὴ, ἐν τοῖς διαφόροις τῶν ἐφημερίδων διότι οὐδὲν λέγουσι καὶ οὐδὲν ἐννοοῦσιν, ἡ κριτικὴ, ἡ ὑπ' αὐτῶν τῶν κρινομένων συνήθως γραφομένη ἢ ὑπαγορευομένη.
Μοὶ ὑπεδείχθη ὑπὸ τῆς ἐκδόσεως ἡ σύνταξις ἄρθρου πολιτικοῦ περὶ τοῦ ἔτους 1885.
Ἄπολλον ἀποτρόπαιε! Δὲν ἐκορέσθη λοιπὸν το πεφωτισμένον τῆς Ἑλλάδος δημόσιον ἐκ τῆς τροφῆς, τὴν ὁποίαν καθ' ἑκάστην λαμβάνει παρὰ τοσούτων ἐφημερίδων, παντὸς γένους, πάσης ἠθικῆς ἀποχρώσεως, πάσης πνευματικῆς βαθμίδος, πάσης ἠθικῆς κλίμακος, ἀλλὰ πρέπει νὰ προσέλθῃ εἰς ἐπικουρίαν καὶ τὸ Ἡμερολόγιον, ἵνα κορέσῃ τὸν ἀκόρεστον αὐτοῦ στόμαχον; Ἐν τῷ μέσῳ τοσούτων διαλέξεων περὶ εἰρηνικῶν θεμάτων τίς ὁ λόγος τῆς παραφωνίας διὰ πολιτικοῦ ἄρθρου, τὸ ὁποῖον δυνατὸν νὰ ταράξῃ κατὰ πᾶσαν πιθανότητα τὴν κανονικὴν χώνευσιν ἐν τῷ στομάχῳ τοῦ ἀναγνώστου, εἴτε τὰς πρώτας σελίδας, εἴτε τὰς τελευταίας τοῦ βιβλίου καταλάβῃ; Το πολιτικὸν τοῦτο ζῷον, τὸ καλούμενον Ἕλλην, εἰς οἱανδήποτε μερίδα καὶ ἂν ἀνήκῃ, ἀγαπᾷ κατ' ἐξοχὴν τὰ πολιτικὰ, περισσότερον καὶ ἀπὸ οἱονδήποτε ἀπηγορευμένον καρπόν. Τούτου τοῦ λόγου ἕνεκα θὰ διακόψῃ ἡ ρωμαντικὴ κόρη τὴν ἀνάγνωσιν περιπαθεστάτης ἐρωτικῆς σελίδος τῆς Νανᾶς, ὁ ἐπιμελὴς σπουδαστὴς θὰ λησμονήσῃ τὴν ὥραν τῆς παραδόσεως, ὁ καθηγητὴς τὴν ὥραν τοῦ μαθήματος, ὁ ἰατρὸς τὴν ὥραν τῆς ἐπισκέψεως καὶ ὁ δικηγόρος τὴν τοῦ δικαστηρίου, ὁ μάγειρος ἐπὶ τέλους θὰ ἀμελήσῃ τὰ παρὰ τὴν ἑστίαν καθήκοντα τoυ, ἐπὶ κινδύνῳ ἀπoπομπῆς, μόνον καὶ μόνον διὰ τὴν ἀποπεράτωσιν τῆς ἀναγνώσεως ἑνὸς πολιτικοῦ ἄρθρου οἵας δήποτε ἐφημερίδος, ἢ τὴν ἀκρόασιν τῆς ἀγορεύσεως τούτου ἢ ἐκείνου τοῦ ρήτορος, κοινοβουλευτικοῦ ἢ ὑπαιθρίου, κωμικοῦ ἡ τραγικοῦ.
Δὲν ἀμφιβάλλω ὅτι τοιοῦτοι λόγοι παρεκίνησαν τὸν ἐκδότην τοῦ Ἡμερολογίου νὰ ζητήσῃ τὴν συμβολήν μου πρὸς σύνταξιν πολιτικῆς ἐπιθεωρήσεως τοῦ ἔτους 1885.
Πολιτικὴ ἄνευ κομματισμοῦ ὁμοιάζει με ἄνθος ἄνευ εὐωδίας, μὲ μουσικὴν ἄνευ ἁρμονίας, μὲ τὸν ἀττικὸν ὁρίζοντα ἄνευ ποικιλίας καὶ χάριτος. Ὁ κομματισμὸς εἷνε τὸ ἅλας τοῦ λόγου. Εἶσαι καταχραστὴς, λωποδύτης, κακοήθης, ἀνίκανος, πρώην κατάδικος; Οὐδὲν τούτων διὰ τὸν ὀπαδὸν τοῦ κόμματος, εἰς ὁ ἔχεις τὴν τιμὴν ν' ἀνήκῃς. Τὰ χρονικὰ τῶν δικαστηρίων μαρτυροῦσιν ὅτι κατεδικάσθης εἰς τριετῆ, πενταετῆ, ἑπταετῆ εἱρκτὴν ἐπὶ νοσφίσει δημοσίων χρημάτων. Ἠδικήθης, ἐγένετο θῦμα τῆς κοινωνικῆς μοχθηρίας. Κρῖμα, ὅτι δὲν εὑρέθη Βολταῖρός τις πρὸς ἐπανόρθωσιν τῆς προσωπικῆς τιμῆς τοῦ νέου Κάλα. Ἀλλ' εὑρίσκεται ὑπουργὸς, ὅστις δὲν διστάζει διὰ τοῦ κύρους τῆς ἐμπιστοσύνης του νὰ σοὶ ἀναθέσῃ σπουδαίαν ἐργασίαν πρὸς ἐπανόρθωσιν τῆς ἀδίκως στιγματισθείσης ὑπολήψεώς σου, ἐπιτροπὴ δὲ τοῦ Κοινοβουλίου, ἐπὶ τῶν πραγμάτων καλουμένη, νὰ ἐπικαλεσθῇ τὰ φῶτά σου καὶ τὴν αὐστηρότητα τοῦ χαρακτῆρος σου πρὸς ἐξέλεγξιν φανταστικῶν καταχρήσεων.
Μετὰ ταῦτα πάντα, ἐννοεῖς, κύριε ἐκδότα, ὅτι τὸ ἔργον, τὸ ὁποῖον ἀνέλαβον, δὲν εἶνε τοσοῦτον εὐχερὲς, ὅσον φρονεῖς. Τί νὰ εἴπω περὶ τοῦ πολιτικοῦ ἔτους 1885, χωρὶς νὰ δεσαρεστήσω, χωρὶς νὰ καταστῶ ἀπροσδιόνυσος, ἀμετροεπὴς διὰ τοὺς εὑρίσκοντας τα πάντα καλὰ λίαν ἐκ τῆς παρούσης πολιτικῆς καταστάσεως; Καὶ ὅμως ἠδυνάμην ν' ἀπαλλαγῶ πασῶν τούτων τῶν δυσαρεσκειῶν καὶ ἐνοχλήσεων, ἀρνούμενος νὰ δεχθῶ τὸν πρόσκλησίν σου, ἢ ρίπτων καὶ ἐγὼ μετὰ τοσούτων ἄλλων, ὀλίγην μελάνην ἐπὶ τοῦ λευκοῦ χάρτου, κατὰ τὸ εἰωθὸς, περὶ ἀνέμων καὶ ὑδάτων, de omnibus rebus et quibusdam aliis......
Τὸ πoλιτικὸν ἔτος 1885 θέλει μείνει ἀξιομνημόνευτον ἐν τῇ ἑλληνικῇ ἱστορίᾳ.
Ὑπάρχουσι πολιτικαὶ περίοδοι ἐν τῇ ἱστορίᾳ τῶν λαῶν, σημαινόμεναι διά τινος λέξεως, φράσεως ἑρμηνευούσης τὴν φύσιν καὶ τὸν χαρακτῆρα τῆς περιόδου ταύτης, τῆς τελεσθείσης ἢ τελουμένης ἐργασίας. Ἀναγέννησις, μεταρρύθμισις, στρατιωτικαὶ, οἰκονομικαὶ, ἐκπαιδευτικαί παρασκευαὶ, ἐπιστημονικὴ, γραμματολογικὴ, θρησκευτικὴ κίνησις, καὶ τόσα ἄλλα. Ὁ μέλλων συγγραφεύς τῆς Ἑλλάδος θέλει ἐπιγράψει τὸ κεφάλαιον τοῦ ἱστορικοῦ αὐτοῦ ἔργου, τὸ πραγματευόμενον περὶ τῆς Ἑλλάδος κατὰ τὸ 1885 καὶ τῶν κατ' αὐτὸ τελεσθέντων πολιτικῶν γεγονότων — Ἀποκολοκύνθωσις.
Τὴν λέξιν ταύτην μετεχειρίσθη ὡς γνωστὸν ὁ Ρωμαῖος φιλόσοφος Σενέκας, χαρακτηρίζων τὴν βασιλείαν τοῦ αὐτοκράτορος Κλαυδίου. Ἂς μοὶ ἐπιτραπῇ νὰ χαρακτηρίσω τοιουτοτρόπως τὴν βασιλείαν τοῦ σημερινοῦ προέδρου τῆς ἑλληνικῆς κυβερνήσεως. Δὲν ἐπιθυμῶ κατὰ τὴν στιγμὴν ταύτην νὰ ἐξετάσω, ἂν ὑπάρχωσι κοινὰ συγγενείας σημεῖα μεταξὺ τῶν δύο τούτων ἐξόχων ἀνδρῶν, διότι δὲν ἀρέσκομαι εἰς τὰς ἱστορικὰς συγγενείας καὶ ἀναλογίας. Ἄλλως ἠδυνάμην νὰ καταφύγω εἰς τὸν Συετώνιον καὶ τὸν Προκόπιον, ἂν ἐπεχείρουν ἐπαξίως νὰ σκιαγραφήσω τὸν σημερινὸν πρόεδρον τῆς κυβερνήσεως, λαμβάνων οὐχ' ἧττον τὸ προσῆκον μέρος παρὰ τῶν ἐν μακαρίᾳ τῇ λήξει Ρωμαίων Ἰουβενάλη, Περσίου, ἢ Μαρτιάλη.
Ἀλλ' ἃς ἀφήσωμεν τὰς ρωμαϊκάς καὶ τὰς λατινικὰς ἀναμνήσεις.Πρόκειται περὶ τοῦ πολιτικοῦ ἔτους 1885.
Ἡ Ἑλλὰς εἶχεν ἀπὸ τριετίας κυβέρνησιν, ἔχουσα συνείδησιν τῆς ἀποστολῆς της, ἐννοοῦσαν νὰ ἐργασθῇ καὶ ἐργαζομένην, ὅσον οὐδεμία ἄλλη τῶν προκατόχων της ἀπὸ τῆς ἐποχῆς τοῦ Καποδιστρίου. Ἐν βραχυτάτῳ χρόνῳ ἡ κυβέρνησις αὕτη εἰσήγαγε τολμηροτάτας μεταρρυθμίσεις καθ' ὅλους τούς κλάδους τῆς διοικήσεως. Εὗρε προσκόμματα ἐν τῇ ἐργασία αὐτῆς, ἀλλ' ἀπέναντι οὐδενὸς αὐτῶν ὠπισθοχώρησε, διότι σιδηροῦς ἀνὴρ προΐστατο τῶν πραγμάτων. Ἡ Ἑλλὰς εἰσήρχετο πράγματι εἰς τὴν χορείαν τῶν εὐρωπαϊκῶν πολιτειῶν. Πνεῦμα μεταρρυθμιστικὸν ἐχαρακτήριζε πάσας τας πράξεις τῆς κυβερνήσεως. Ἡ διοίκησις δἰωργανώθη, ὅσον ἦτο δυνατὸν, ἐν τῷ βραχεῖ τούτῳ χρονικῷ διαστήματι καὶ ὑπὸ τας ἀρχούσας πολιτειακὰς καὶ κοινωνικὰς συνθήκας ἐν τῷ βίῳ τοῦ τόπου· ἡ δημοτικὴ ἐκπαίδευσις οὐσιωδῶς μετερρυθμίσθη καὶ ἐβελτιώθη, ἐπίσης δὲ καὶ ἡ μέση καὶ ἡ ἀνωτέρα· διὰ τῆς μονοετοῦς στρατιωτικῆς θητείας ἐσκοπεῖτο ἡ ὅσον τὸ δυνατὸν ταχυτέρα ἐξάσκησις τῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων τοῦ ἔθνους. Τοῦτο δὲ καὶ ἤρξατο ἐπιτυγχανόμενον· οὐχ' ἧττον δὲ σπουδαῖαι ἐγένοντο προπαρασκευαί πρὸς τὴν σκοπιμωτέραν, συμφώνως πρὸς τὰς ἀνάγκας καὶ τας ἀπαιτήσεις τῶν νεωτέρων χρόνων, ναυτικὴν ὀργάνωσιν τοῦ τόπου. Τὰ ξύλινα τείχη τῆς δελφικῆς Πυθίας ἦσαν καί ἔσονται ἀείποτε διὰ τὴν Ἑλλάδα τὸ ἄριστον προπύργιον τῆς σωτηρίας τοῦ ἔθνους, ἀλλὰ συγχρόνως καὶ το ἀσφαλέστατον μέσον τῶν ἐπιτυχιῶν αὐτοῦ ἐν κρισίμῳ στιγμῇ. Βεβαίως μεγάλα ἔργα ἐγένοντο διὰ τοῦ κατὰ ξηρὰν στρατοῦ ἐν Ἑλλάδι ἀπὸ τῶν πρώτων ἡμερῶν τῆς ἱστορίας της μέχρι τῶν τελευταίων ἡμερῶν. Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, τα ὄρη δὲ καὶ αἱ πεδιάδες τῆς Ἑλλάδος διὰ μυρίων στομάτων τὴν δόξαν αὐτῆς διηγοῦνται. Ἀλλ' ἐν τῇ θαλάσῃ; Ἐνταῦθα κατ' ἐξοχὴν ὁ Ἕλλην ὑπῆρξε μέγας, ἔξοχος, θεοειδής. Ὑπάρχουσι σταθμοὶ τῆς παγκοσμίου ἱστορίας, χρονολογούμενοι ἀπὸ τινος ὑπερανθρώπου κατορθώματος ἐπὶ τῆς θαλάσσης τῆς ἑλληνικῆς δυνάμεως. Οἱαδήποτε δὲ κυβέρνησις ὑποχρεοῦται νά μὴ φεισθῇ πάσης θυσίας πρὸς ἀνάπτυξιν καὶ διοργάνωσιν τῶν ναυτικῶν δυνάμεων τοῦ τόπου. Ὤ, ἂν ἦναι γεγραμμένον ἐν ταῖς μυστικαῖς δέλτοις τοῦ ἑλληνικοῦ μέλλοντος νὰ καταγάγῃ ἡ Ἑλλὰς, ἐν τῷ ὑπὲρ τῆς ἐθνικῆς αὐτῆς παλιγγενεσίας καὶ ἑνότητος ἀγῶνι, μεγάλην νίκην, ἡ νίκη αὕτη ἀναμφιβόλως θέλει προέλθει ἀπὸ τῆς θαλάσσης. Ὠχρὰ, λυσίκομος παρθένος των βασιλείων τοῦ Ποσειδῶνος, θέλει στέψει τὸν νικητὴν ἐκεῖνον ἐξ ἀμαράντων ἀνθέων, δραπέντων ἀπό τινος μαγικοῦ θαλασσίου κήπου, καὶ ὁ ἀμάραντος οὗτος στέφανος εἶναι τὸ σύμβολον τῆς ἱστορικῆς ἀθανασίας, τῆς αἰωνιότητος τῆς Ἑλλάδος.
Ἀλλ' ὅ,τι ἰδίως ἐπέσυρε τὴν προσοχὴν τῆς κυβερνήσεως ἐκείνης, τὴν ὁποίαν ὁ ἑλληνικὸς λαὸς κατεδίκασε διὰ τῆς ψήφου του κατὰ τὴν ἑβδόμην Ἀπριλίου, ἦτο τὸ ζήτημα τῆς συγκοινωνίας. Ἡ Ἑλλὰς ἀξιοῖ ὅτι βαδίζει πρὸς τὸν πολιτισμὸν, καὶ ὅτι ἀντιπροσωπεύει αὐτὸν ἐν τῇ Ἀνατολῇ. Ἔχει ἐν τῇ πρωτευούσῃ αὐτῆς ἀκαδημείας, πανεπιστήμια, μουσεῖα, μεγαλοπρεπῆ πάσης φύσεως καὶ πάσης ἀποστολῆς μέγαρα, καὶ ἐν τούτοις οὐδεμίαν εἶχε συγκοινωνίαν. Ὁ χωρικὸς ἀπέτινε τακτικῶς κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον τοὺς φόρους του εἰς το ἑλληνικὸν δημόσιον, ἀλλὰ στερούμενος παντὸς μέσου συγκοινωνίας, ἠναγκάζετο νὰ ζῇ τρωγλοδυτικῶς, ἀποκεκλεισμένος πάσης σχέσεως πρὸς τοὺς ὁμοφύλους του. Ὁ ἠθικὸς καὶ διανοητικὸς ὁρίζων τοῦ ἀγρότου ἐν Ἑλλάδι δὲν ἐκτείνεται ἐπέκεινα τοῦ κωδωνοστασίου τοῦ χωρίου του, ζῇ καθ' ὁλοκληρίαν ὡς φυτὸν, ἐλλείψει συγκοινωνίας, τουτέστι φυσικῆς καὶ ἠθικῆς κινήσεως καὶ ἐνεργείας. Δὲν ἐνθυμοῦμαι ποῖος συγγραφεὺς λέγει, ὅτι ἐξ ὅλων τῶν ἀνθρωπίνων ἐφευρέσεων, μετὰ τὴν γραφὴν καὶ τὴν τυπογραφίαν, ὡς μᾶλλον συντελέσασαι εἰς τὸν πολιτισμὸν καὶ τὴν ἐξημέρωσιν τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, εἶναι αἱ ἐφευρέσεις αἱ βραχύνουσαι τὰς ἀποστάσεις. Αἱ ἐφευρέσεις αὗται καὶ ἠθικῶς καὶ ὑλικῶς ὠφελοῦσι τὰς κοινωνίας: ἠθικῶς μὲν, καθ' ὅσον εὐχερέστερον ἀνταλλάσσονται αἱ ἰδέαι καὶ ἀναπτύσσονται αἱ γνώσεις, ὑλικῶς δὲ, καθ' ὅσον ἀνταλλάσσονται τὰ προϊόντα τῆς γεωργίας, λαμβάνει ἀφορμὴν ἐκδηλώσεως ἡ ἐργασία καὶ ἡ ἀπ' αὐτῆς ἀπορρέουσα βιομηχανία. Οὕτως ὁ ἐθνικὸς πλοῦτος, οὐ μόνον αὐξάνει διὰ τῆς συγκοινωνίας, ἀλλὰ καὶ διανέμεται ἀναλόγως καθ' ὅλην τὴν ἔκτασιν τῆς χώρας. Ὑπὸ τοιαύτας συνθήκας μόνον ἀνεπτύχθησαν ἔκπαλαι καὶ ἐξεπολιτίσθησαν τὰ ἔθνη. Ἐν δὲ τῷ σημερινῷ σιδηρῷ αἰῶνι τῆς τέχνης καὶ τῆς βιομηχανίας ἡ συγκοινωνία εἶναι ὁ σπουδαιότατος τῶν παραγόντων τῆς ἐθνικῆς προόδου καὶ εὐημερίας.
Ἡ κυβέρνησις Τρικούπη εἶπε τοιαῦτα εἰς τὸν ἑλληνικὸν λαὸν καὶ ἀπὸ τοῦ βήματος τῆς βουλῆς καὶ ἀπὸ τοῦ βήματος τοῦ τύπου. Ἀλλὰ δὲν περιωρίζετο μόνον εἰς λόγους, ἤρξατο καὶ δι' ἔργων, ἀποδεικνύουσα ὅτι δὲν ψεύδεται. Πᾶν ὃ,τι ἦτο χρήσιμον εἰς τὴν ἀνάπτυξιν καὶ τὴν πρόοδον τοῦ τόπου ἐπεχείρησε, καὶ ἐν διαστήματι βραχυτάτου χρόνου ἀπέδειξεν ὅτι δύναται καὶ ἡ Ἑλλὰς νά παραγάγῃ κυβέρνησιν, οἵαν ηὔχοντο οἱ φίλοι, ἐπὶ τῇ ἐλλείψει τῆς ὁποίας πλέον ἢ ἅπαξ διεκρίθη καὶ προεπηλακίσθη ὑπὸ τῶν πολεμίων.
Ὅταν τοιαῦται κυβερνήσεις παρουσιάζονται ἐν τῇ ἱστορίᾳ μὲ νέα προγράμματα, μὲ νέας ἐγγυήσεις, μὲ πασιφανῆ ἐργασίαν, βεβαίως δὲν κατακτῶσιν, ἀπὸ τῆς πρώτης ἡμέρας τῆς ἐνάρξεως τῆς ἐργασίας των, τὴν ψῆφον τῆς ἐμπιστοσύνης, τὴν δάφνην τῆς ἐπιτυχίας. Ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ παλαίουσι κατ' ἀλλήλων ποικίλα ἐλατήρια, ἠθικά καὶ μή, συγγνωστὰ καὶ μὴ, συμφέροντα καὶ πάθη. Ἡ κοινωνία εἷνε πανδαιμόνιον ἀγαθῶν καὶ φαύλων προθέσεων, εὐφυΐας καὶ μωρίας, ἀρετῆς καὶ κακίας, δικαιοσύνης καὶ ἀδικίας. Ὁ κ. Δηλιγιάννης, ὅσον καὶ ἂν ἔχῃ φαλακρὸν ὡς τὸ κρανίον ἐγκέφαλον, τὸ ἐνόησε, καὶ ἐνῷ ἐτελοῦντο τόσον σπουδαῖαι μεταρρυθμίσεις ἐπ' ἀγαθῷ τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, δὲν ἐδίστασε νὰ τὰς πολεμήσῃ, νὰ δημοκοπήσῃ κατ' αὐτῶν.
Δὲν γνωρίζω ἂν ὁ πρωθυπουργὸς τῆς ἑβδόμης Ἀπριλίου ἔχῃ ἡμίσειαν τοὐλάχιστον καθαρὰν ἰδέαν ἐν τῇ κεφαλῇ του, βέβαιον ὅμως εἷνε ὅτι ἐπέτυχε νὰ πείσῃ τὸ ἥμισυ τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ὅτι εἶναι ἱκανὸς ἄνθρωπος — νὰ σώσῃ τὴν πατρίδα.
Ὅταν γραφῇ ἡ σύγχρονος ἱστορία, θὰ κηρυχθῇ ὁ μεγαλήτερος ἄνθρωπος τῆς ἐποχῆς. Πῶς ὄχι; Νὰ διέλθῃ δι' ὅλων τῶν βαθμίδων τῆς ὑπηρεσίας καὶ τοῦ κωμικοῦ, νὰ μὴ διακριθῇ ἐπὶ τεσσαράκοντα ἔτη δι' οὐδὲν ἄλλο, παρὰ διὰ τὸ ἄχρουν καὶ διὰ τὴν συντηρητικότητα τῶν φρονημάτων του, ἄνευ τῆς ὁποίας δὲν θά ἦτο παρὰ τμηματάρχης, προαχθεὶς πάντοτε ὡς εὐνοούμενος, περὶ δὲ, τὴν δύσιν τοῦ βίου του νὰ φορέσῃ τὸν φρύγιον σκοῦφον τῆς δημοκρατίας ὁ χθὲς καὶ πρώην περιλειχόμενος ἐν τοῖς θαλάμοις καὶ τοῖς μαγειρείοις τῆς αὐλῆς καὶ τῶν κομμάτων, νὰ δημηγορῇ πρὸς τὸν λαὸν ἐξ ἁμάξης ἢ ἀπὸ τοῦ ἐξώστου, ἀπειλῶν τὴν βασιλείαν καὶ τοὺς ἀνεμομύλους, αὐτὸς. ὁ Δηλιγιάννης, ὁ ζητῶν μὲν πάντοτε τὴν πρωθυπουργίαν, ἀλλὰ δι' αὐτὸ τοῦτο κατεχλευαζόμενος ὡς ὁ δυστυχὴς ἐκεῖνος φιλόδοξος τοῦ ἀρχαίου Πειραιῶς, ὁ νομίζων ἰδικά του πάντα τὰ εἰς τὸν λιμένα εἰσπλέοντα πλοῖα, γινόμενος ἐπὶ τέλους πρωθυπουργός. Ὤ ναὶ, θὰ κηρυχθῇ ὁ μεγαλήτερος ἄνθρωπος τῆς ἐποχῆς, ἔστω καὶ χωρὶς νὰ εἴπῃ ἡ ἱστορία εἰς ποῖον γένος ἀνῆκεν... Τὸ πολὺ, πολὺ μόνον θὰ ἐπιγράψῃ ἀόρατος χεὶρ μυστηριωδῶς ὑπὸ τὸ ὄνομα Δηλιγιάννης: Τὰ μωρά του κόσμου ὁ Θεὸς ἐξελέξατο, ἵνα τοὺς ἰσχυροὺς καταισχύνῃ.
Τί σημαίνει τοῦτο; Ὅτι οἱ λαοὶ ἔχουσι πολλάκις στιγμὰς ἀκατανοήτων διαθέσεων. Εἶσαι Ἀγαμέμνων, Ἀχιλλεὺς, Ὀδυσσεύς. Ὑπάρχουσι πολλάκις περιστάσεις, καθ' οὓς τοῦτο κουράζει, δυσαρεστεῖ τοὺς λαοὺς—καὶ τοὺς ἐχθροὺς καὶ τοὺς φίλους. Καταλαμβάνονται τότε ὑπὸ ἀνεξηγήτου πείσματος, ὑπὸ ὀρέξεως καταχθονίου. Θέλουσι νὰ σὲ καταβάλωσι, διότι δὲν σὲ ἀνέχονται τόσον ὑψηλά. Ἐπειδὴ δὲ δὲν δύνανται νὰ πράξωσι τοῦτο διὰ τοῦ σοβαροῦ, τὸ πράττουσι διὰ τοῦ γελοίου. Εὐτυχὴς ὁ Θερσίτης, ὅστις δὲν διστάζει νὰ προσφέρη τὸν ἑαυτόν του—ἀρχηγόν. Ζήτω ὁ Θερσίτης! ζήτω τὸ γελοῖον, ἀφοῦ ἐκουράσθημεν ἀπὸ τοὺς σοβαροὺς καὶ τοὺς ἀγελάστους...
Ἀξιομνημόνευτοι θὰ μείνωσιν ἐν τῇ ἱστορία τοῦ κοινοβολίου οἱ ῥητορικοὶ λόγοι του ἀρχόμενοι συνήθως ὡς ἑξῆς:
«Ἐπιτρέψατέ μοι νὰ φρονῶ, κύριοί μοι, ὅτι μοὶ εἷνε ἐπιτετραμμένον...» καὶ τὰ λοιπὰ, διότι θὰ ἦτο σκληρὰ δοκιμασία διὰ τὸν ἀναγνώστην τοῦ «Ἡμερολογίου» ἡ παράθεσις ὁμοίων ρητορικῶν ἀνθέων.
Ἀλλ' ἀπεπλανήθην.
Ὁ κ. Δηλιγιάννης ἀνελάμβανε νὰ πολεμήσῃ τὴν κυβέρνησιν διὰ πᾶσαν αὐτῆς ἐπιτυχίαν ἐν τῷ ἐξωτερικῷ, διὰ πᾶσαν ἐθνωφελῆ πρᾶξιν ἐν τῷ ἐσωτερικῷ. Οἱ φρόνιμοι ἠγανάκτουν, οἱ ἀστεῖοι ἐγέλων, οἱ δὲ μοχθηροὶ ἐχθροὶ τῆς κυβερνήσεως ἐχαιρεκάκουν. Δὲν εὑρίσκεται καταλληλότερος νὰ ὑποσκελίσῃ τὸν Τρικούπην, ἔστω καὶ ἐπὶ ὀλίγους μῆνας. Μετὰ πολλὰς ἀποπείρας κωμικὰς, ὁ κ. Δηλιγιάννης ἀνηγορεύθη ἀρχηγὸς τῆς ἀντιπολιτεύσεως.
Ἦσαν ἀπόκρεω. Ἡμέραι εὐθυμίας, γέλωτος, ἀλλὰ καὶ ἐωλοκρασίας. Ἐνθυμεῖται τὸ κοινὸν τῶν Ἀθηνῶν τὴν καθημερινὴν ἀπὸ τοῦ Βουλευτηρίου ἔξοδον θιάσων — οὐχὶ μετημφιεσμένων — ἐπὶ κεφαλῆς τῶν ὁποίων ἡγεῖτο ὁ πολυπόθητος ἀρχηγὸς τῆς ἀντιπολιτεύσεως.
Τὴν ἐπαύριον ἡ «Πρωΐα» καὶ ὁ «Σύνδεσμος» ἀνήγγελλον μετὰ σοβαρότητος εἰς τὸ Πανελλήνιον τὴν μεγάλην τοῦ λαοῦ τῶν Ἀθηνῶν διαδήλωσιν πρὸς τιμὴν τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς ἐθνικῆς ἀντιπολιτεύσεως.
Αἱ ἀπόκρεω παρῆλθον ἐν εὐθυμίᾳ. Ἀλλ' ἡ εὐθυμία τοῦ λαοῦ τῆς πρωτευούσης διήρκεσε καὶ κατὰ τὴν τεσσαρακοστὴν, μέχρι τοῦ Πάσχα. Κατὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἐκαλεῖτο ὑπὸ τοῦ βασιλέως νὰ τελέσῃ τὰ κυριαρχικὰ αὐτοῦ δικαιώματα, νὰ ἐκλέξῃ νέους ἀντιπροσώπους, ἵν' ἀποφανθῶσι περὶ τῆς πολιτικῆς τῆς κυβερνήσεως. Ὁ κ. Δηλιγιάννης δὲν εἶχε λόγους νὰ μὴ ἐνθαρρύνῃ τὴν ὑφισταμένην ἀπὸ τῶν ἀπόκρεω ἱλαρότητα ἐν Ἀθήναις, ἔνθα τόσον διέπρεψεν, ἀναγνωρισθεὶς ὑπὸ τῆς εὐθυμούσης πρωτευούσης ὡς σωτὴρ τῆς πατρίδος. Μετέβη εἰς τινας ἐπαρχίας τῆς Πελοποννήσου, δρέψας παρομοίας δάφνας. Ζήτω ἡ παραλυσία! ζήτω καὶ ὁ ἀρχηγὸς, ἀνέκραξαν οἱ διατελοῦντες ἔτι ὑπὸ τὴν ἐπίδρασιν τῶν ἀθανάτων ἀπόκρεω.
— Κάτω οἱ φόροι! κάτω ἡ καταναγκαστικὴ εἴσπραξις τῶν καθυστερουμένων εἰς τὸ δημόσιον! Μαῦρο εἰς τὴν κυβέρνησιν καὶ εἰς τὸν μέγαν Πετρέλαιον, ὁ ὁποῖος ἔκαμε νὰ πωλῆται τὸ πετρέλαιον ἀπὸ μίαν δραχμὴν τὴν ὀκᾶν εἰς ὀγδοήκοντα λεπτὰ. Ἄσπρο εἰς τοὺς ὑποσχομένους τὴν κατάργησιν τῶν φόρων πρὸς σωτηρίαν τῆς πατρίδος.
Διότι φωνὴ λαοῦ φωνὴ Θεοῦ. Ἀλλ' ὁ Θεὸς τοιαύτην ἡμέραν πίνει σὰν Θεός...ρητινίτην, ἄσπρο, μαῦρο κρασὶ, ὅ,τι τύχῃ, ὅ,τι τοῦ προσφέρουσι. Κατὰ τοιαύτας ἡμέρας ὃ λαὸς δὲν πληρόνει, εἶναι ἀσίδοτος· ἤδη μάλιστα, ὁπότε ἔμελλε νὰ ψηφοφορήσῃ ὑπὲρ τῆς ἀσιδοσίας. Καὶ ἔρριψε τὴν ψῆφόν του ἐντὸς τῆς κάλπης ὑπὸ τὴν ἐπιρροὴν μιᾶς φιάλης ρητινίτου, ἐπὶ προσδοκίᾳ—ἴσως—ἑτέρας. Ὁ δυστυχής! ἠγνόει τὶ ἔπραττεν. Ἦτο ζαλισμένος· τῷ εἶπον ὅτι ἡ κυβέρνησις ἐσκόπευε νὰ βάλῃ φόρους νέους, ὅλους τοὺς γνωστοὺς καὶ ἀγνώστους, νὰ φορολογήσῃ τὸ ὕδωρ τὸ ὁποῖον πίνομεν, τὸν ἀέρα τὸν ὁποῖον ἀναπνέομεν... Τὸ ἐπίστευσε, καὶ ἔρριψε μαῦρον κατὰ τῶν φίλων τῆς κυβερνήσεως.
Ὁ δυστυχής· ἠγνόει ὅτι τὸ μέλαν ἐκεῖνο σφαιρίδιον ἔπληττε καιρίως τὰ στήθη τῆς πατρίδος...
Μετ' ὀλίγας ἡμέρας ἐσχηματίσθη νέα κυβέρνησις ὑπὸ τὴν προεδρίαν τοῦ κ. Δηλιγιάννη. Ἐξ αὐτῆς ἔλειπε καὶ ὁ Δημητρακάκης. Ὅταν συνῆλθον οἱ ἀντιπρόσωποι τοῦ ἔθνους ἐν Ἀθήναις, ὅταν ἡ Βουλὴ κατηρτίσθη, ἤρξατο ἡ συνέχεια τῆς πολιτικῆς ἀκρασίας ἡ ὁποία ἐξεδηλώθη ἰδίως κατὰ τὰς ἀπόκρεω, ἡ ὁποῖα ἐστεφανώθη ὑπὸ τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ κατὰ τὴν ἑβδόμην Ἀπριλίου. Ὁ ἐν τῇ κυβερνήσει δημαγωγὸς ἐκήρυξε διὰ τοῦ βασιλικοῦ λόγου πολιτικὰς προγραφὰς κατὰ τῶν ἀντιπάλων του ἐν τῇ Βουλῇ, τὰς ὁποίας ἐξετέλεσαν πιστότατα οἱ Μαμελοῦκοι τῆς πλειονοψηφίας. Μετὰ ταῦτα, ὑπὸ τὰς ὕβρεις, ὑπὸ τὰς ἀμοιβαίας ἐπιθέσεις καὶ τὰ ξυλοκοπήματα ἐν τοῖς κόλποις τῆς πλειονοψηφίας, κατηργήθησαν οἱ φόροι, μεταξὺ δὲ τῶν ἄλλων καὶ ὁ τοῦ σιγαραροχάρτου, ἵνα, κατὰ τὸν κ. πρωθυπουργὸν, «ἱκανοποιηθῶσιν αἱ ἐπιθυμίαι τῶν καπνιζόντων.»
Τὸ δημόσιον ταμεῖον στερεῖται τοιουτοτρόπως δέκα ἑκατομμύρια ἐκ τῆς καταργήσεως τῶν φόρων. Ἀλλ' ἀδιάφορον· ἡ κυβέρνησις τὸ ὑπεσχέθη ὡς ἀντιπολίτευσις, ὁ δὲ πρωθυπουργὸς, ὅστις οὐδέποτε ἐψεύσθη, δὲν ἐνόησε νὰ παραβῇ τὰς ὑποσχέσεις του. Ἀλλ' οἱ κακόβουλοι λέγουσιν, ὅτι αἱ θύραι τοῦ δημοσίου ταμείου εἶνε ἑρμητικῶς κεκλεισμέναι, δυστυχῶς οὐχὶ καὶ οἱ θύραι τῆς γαστρὸς τῶν πτωχῶν δημοσίων ὑπαλλήλων καὶ τῶν συνταξιούχων—πεινώντων.
Πᾶσα ναυτικὴ προπαρασκευὴ ἐγκατελείφθη· ὁ στρατὸς διαλύεται καθ' ἣν στιγμὴν καταλαμβάνουσι τὴν Φιλιππούπολιν καὶ ἀνακηρύττωσι θᾶττον ἢ βράδιον τὴν μεγάλην Βουλγαρίαν, περιλαμβάνουσαν τὴν Θρᾴκην καὶ τὴν Μακεδονίαν.
Ἀδιάφορον δι' ὅλα ταῦτα. Τὸ πρόγραμμα τῆς πρώην ἀντιπολιτεύσεως ἐξετελέσθη· ἡ ψῆφος τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἱκανοποιήθη. Οἱ μοχθηροὶ καὶ οἱ ἀστεῖοι ἐχειροκρότησαν ἐν τῇ ἐπελθούσῃ καταστροφῇ, ἐπιφωνοῦντες: Ἀποκολοκύνθωσις!
Ἀλλ' ἐγὼ, ἐνώπιον τοῦ τραγικοῦ καὶ ἀπελπιστικοῦ τούτου φαινομένου, ἀποσυρόμενος εἰς ἐμαυτὸν καὶ οἰκτείρων τὴν κατάστασιν τῶν πραγμάτων καὶ τὴν ματαίωσιν τῶν ἐθνικῶν ὀνείρων, ἑπαναλέγω τὸ μυριάκις ἐπαναληφθέν: Ἕκαστος λαὸς εἶνε ἄξιος τῆς τύχης του—καὶ τῆς κυβερνήσεώς του.
- Ἀθῆναι, Σεπτέμβριος. 1885.
Incognito.
