Αθηναΐς/Α/1/Αόρατος κόσμος
| ←Ἑλλὰς: ἔποψις ἐν συνόλῳ | Ἀθηναΐς-Ἔτος Α΄, τεῦχος 1 Συγγραφέας: Ἀόρατος κόσμος |
Ποικίλα→ |
Δὲν εἶναι πάντοτε ἀνάγκη, ὡς ὁ Κολόμβος, νὰ διατρέξη τις κινδύνους θαλάσσης καὶ ξηρᾶς διὰ νὰ ἀνακαλύψῃ κόσμον. Ὅ Γαλιλαῖος χωρὶς νὰ ἀφήσῃ τὴν στέγην του, τῇ βοηθείᾳ μόνον τῶν διόπτρων του κατώπτευσε τὰ ὄρη τῆς Σελήνης, προώδευσε μέχρι τῶν δορυφόρων τοῦ Διὸς καὶ ἔφθασεν ἕως εἰς τὰ ἀθροίσματα ἐκεῖνα τῶν ἡλίων, ἅτινα σχηματίζουσι τὸν Γαλαξίαν. Οὕτως ἤρξατο ἡ ἀνακάλυψις κόσμου ἀπείρως μεγάλου.
Μετὰ καιρὸν ὁ Ὀλλανδὸς Leeuwenhoek κατεσκεύασε μικροσκόπιον, δι’ οὗ ἀνεκάλυψε τὸν ἀπείρως μικρὸν κόσμον.
Οἱ κάτοικοι τοῦ νέου τούτου κόσμου ζῶσι παντοῦ· παρ’ ἡμῖν καὶ ἐν ἡμῖν· ἡ ὕπαρξίς των εἶναι στενῶς συνδεδεμένη μετὰ τῆς ἡμετέρας.
Σταγὼν ὕδατος, θεωμένη διὰ τοῦ μικροσκοπίου, παρουσιάζει τὸ θαυμαστὸν θέαμα ὠκεανοῦ, ἐν ᾧ μικρὰ καὶ κοῦφα ὄντα πλέουσιν εὐχαρίστως ἀνερχόμενα καὶ κατερχόμενα, περιστρεφόμενα, βαλλίζοντα ἐκ δεξιῶν πρὸς τὰ ἀριστερὰ, ἢ συστρεφόμενα περὶ ἑαυτὰ μὲ τὴν ἐπισημότητα στρεφομένου δερβίσου.
Ἀδύνατον εἶναι νὰ περιγράψωμεν τοὺς ποικίλους τύπους τῶν ζωϋφίων τούτων, ἀφ’ οὗ μάλιστα καί τινα τούτων ἀλάσσουσιν μορφὴν ὑπ’ αὐτοὺς τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῦ παρατηρητοῦ. Εἶναι σκωληκοειδῆ, ὠοειδῆ καὶ ἐπιμήκη. Λαμβάνουσι μορφὴν στροβίλου, κωδονίσκου, σφαίρας, τριγώνου ἢ ῥόδου· κατέρχονται ὡς δάκρυα. ἀνέρχονται ὡς πομφόλυγες, ἕρπουσιν ὡς ἑρπετὰ, ἀσπαίρουσιν ὡς σκώληκες καὶ διατρέχουσι τὸ διάστημα τῆς σταγόνος, ὡς βολίδες... πλὴν ὁ γενικὸς χαρακτήρ των εἷναι ἀπεριόριστος ἀδηφαγία καὶ ὑπερβολικὴ καὶ ἄπαυστος ζωηρότης· πᾶσαν ὥραν τῆς ἡμέρας καὶ τῆς νυκτὸς κινοῦνται· ὁ ὕπνος καὶ ἡ ἀναψυχὴ τοῖς εἶναι ἄγνωστα.
Ὁτὲ μὲν σχηματίζουσι κοινωνίας ἀναριθμήτους ζῶντα ἐν τελείᾳ ἁρμονία, ἄλλοτε δὲ συνάπτουσι φονικωτάτας μάχας κινοῦντα κατ’ ἀλλήλων ζωηροτάτας καί ἀλλεπαλλήλους φάλαγγας.
Καί τινων μὲν τούτων ἡ ζωὴ διαρκεῖ ἐπὶ ὥραν, ἄλλων δὲ ἐπὶ ὁλόκληρον ἡμέραν· ἐκεῖνα δὲ ὅσων ἡ ὕπαρξις παραταθῆ ἐπὶ ἑβδομάδα θεωροῦνται ὡς πατριάρχαι, ἰδόντες παρελθόντας αἰῶνας καί γενεάς.
Εἴδη τινὰ τούτων ἀντέχουσι καὶ εἰς τὸ σφοδρώτερον ψῦχος, εἰς τὸ ὁποῖον ἄνθρωπος δὲν θὰ ἀντεῖχε, καὶ ἐξέρχονται ζῶντα ἐκ τῆς διαλυομένης χιόνος· ἄλλα δὲ δὲν εὐχαριστοῦνται, ἢ ἐν θερμότητι ζέοντος ὕδατος.
Δὲν παρουσιάζουσι δὲ ὀλιγωτέρας ποικιλίας ἐν τῷ ἀναστήματι, ἢ ἐν τῇ μορφῇ των. Τὰ πάντα εἶναι σχετικὰ ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ καὶ ὑπάρχουσι μικρὰ καὶ δι’ αὐτὰ ἔτι τὰ ὄντα, ὧν ἡ εὐτέλεια ὑπεκφεύγει τὰς αἰσθήσεις μας.
Εὑρίσκονται ζωΰφια παντοῦ εἰς κάθε μέρος τοῦ κόσμου· ἐν τῷ ἀέρι, ἐν τῷ ὕδατι, ἐν τοῖς σώμασι τῶν φυτῶν καὶ τῶν ζώων· κατοικοῦσιν εἰς τὰ γλυκέα, ὥς καὶ εἰς τὰ ἁλμυρὰ ὕδατα, εἰς τὰ κινούμενα, ὡς καὶ εἰς τὰ λιμνάζοντα· καὶ εἶναι ἀνάγκη νὰ τὸ εἴπωμεν; εἰς τὸ αἷμα μας, εἰς τοὺς μῦς. εἰς τὰ ὄργανα τοῦ σώματός μας! Τὰ παράσιτα ἀποτελοῦσι μέρος τῆς ὑπάρξεώς μας· ζῶσιν ἐξ ἡμῶν! Καταπίνομεν μυριάδας ἐν ἑκάστῃ πόσει μας καί δὲν ῥοφῶμεν ὀλιγώτερα ἐν τῇ ἀναπνοῇ μας.
Καὶ ἐὰν εἶναι περιστάσεις, καθ’ ἃς εἶναι δι’ ἡμᾶς ἐχθροὶ ἐπικίνδυνοι, οὐχ’ ἧττον πολλάκις παρέχουσιν ἡμῖν μεγάλας ὑπηρεσίας· εἶναι τέλος ἐνεργητικὰ αἴτια τῆς ὑγιεινότητός μᾶς.
Ἤ ζῶσα αὕτη κόνις, τὰ ἔμψυχα ταῦτα ἄτομα μᾶς ἀπαλάττουσι τῆς τῶν ἐν ἀποσυνθέσει φυτῶν ζυμώσεως, ἥτις ἤθελε μολύνει τὸν ἀναπνεόμενον ἀέρα· πρὸς δὲ κατατρώγουσι καὶ τὰς σαπρὰς ὕλας, αἵτινες διαφθείρουσι τὰ ὕδατα. Τὸ δὲ καλλίτερον εἶναι ὅτι τὰ ζωΰφια ταῦτα, ἅτινα μετ’ οὗ πολὺ ἤθελον εἷσθαι αἴτια νόσου, καταστρέφονται μεταξύ των: Τὸ τρῶγον τρώγεται.
Αἱ κινούμεναι φάλαγγές των εἶναι ἀντικείμενον λείας μεγαλειτέρων τοῦ εἴδους των ζωϋφίων· πολλὰ ἔντομα τρέφονται ἐκ τούτων· οἱ ἰχθύες καὶ τὰ πτηνὰ καταστρέφουσι τεραστίας ποσότητας· ἡ φάλαινα, τὸ ὑπερμέγεθες τοῦτο κῆτος, παχύνεται ἐκ τοιούτων ἀδιοράτων ζωϋφίων.
Οἱ φυσιολόγοι πολλὰ εἴδη τῶν μικρῶν τούτων ζωϋφίων ἀπαριθμοῦσιν· ἡμεῖς ὅμως μόνον ἐπί τινων τούτων θέλομεν ἐνδιατρίψει.
Ὀνομάζουσι ὑγρογενῆ ἢ ὐγροδίαιτα ζωΰφιά τινα εὑρισκόμενα ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἐν τοῖς ὑγροῖς· πλὴν, ἡ ὀνομασία αὕτη δίδεται ἐξαιρέτως εἰς ζῶα τοῦ αὐτοῦ γένους μὲν, ἀλλ’ ἀπαντώμενα ἀλλαχοῦ.
Διὰ νὰ προμηθευθῇ τις ἐκ τούτων ἀρκεῖ νὰ μουσκεύσῃ φυτὰ ἓν τινι ἀγγείῳ. Μετά τινας ἡμέρας ἡ ἐπιφάνεια τοῦ ὕδατος καλύπτεται ὑπὸ ποικιλοχρόου ἀφροῦ, ὅστις δὲν εἶναι ἄλλο τι ἢ σωρὸς ζώντων ὑγρογενῶν. Ἐάν τις τύχῃ νὰ ἴδῃ ταῦτα διὰ τοῦ μικροσκοπίου, βαίνει ἐξ ἐκπλήξεως εἰς ἔκπληξιν ὅσῳ διακρίνῃ καθαρώτερον τὸν περίεργον σχηματισμόν των.
Τινὰ τούτων ἔχουσι στόμα κοινωνοῦν μετὰ στομαχικῆς κοιλότητος ἀποληγούσης συνήθως εἰς σχῆμα σάκκου· ἔχουσιν ὀδόντας, ὀφθαλμοὺς κυανοὺς ἢ ἐρυθροὺς οὐχὶ σταθεροῦ ἀριθμοῦ· ἄλλα δὲ ἔχουσιν ἕνα μόνον ὀφθαλμὸν, ὡς οἱ μυθολογούμενοι κύκλωπες, κέκτηνται ὅμως ἑκατὸν στομάχους!!!...
Καὶ μ’ ὅλα ταῦτα ὑπάρχουσι ζωΰφια τόσῳ μικρὰ, ὥστε καὶ τὰ ἰσχυρότερα, μικροσκόπια δὲν δεικνύουσιν αὐτὰ, ἢ ὡς στιγμὰς κινουμένας. Αἱ μονάδες, σωματίδια, ἅτινα φαίνονται, συγκείμενα ἐκ μιᾶς καὶ μόνης τῆς αὐτῆς ὕλης, ὥς ζῶντα μόρια· ἕνεκα ὅμως τοῦ διαφανοῦς τοῦ σώματός των δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀνιχνεύσῃ τις τὰ ὄργανά των.
Αἱ μονάδες διατηροῦνται διὰ τῆς ἐκπομπῆς ὠϊδίων ἀποσπωμένων ἀφ’ ἑαυτῶν κατὰ τὴν στιγμὴν τῆς ὡριμάνσεώς των, καὶ σχηματιζόντων νέας μονάδας.
Ὑπολογίζεται ὅτι περὶ τὰ 500 ἑκατομμύρια μονάδων ζῶσιν ἐν ἀνέσει ἐπὶ σταγόνος ὕδατος· ὅθεν ἀφ’ οὗ ὑπολογίζεται εἰς ἓν δισεκατομμύριον ὁ πληθυσμὸς τῆς γῆς δὲν εἶναι ἄσκοπον νὰ ὑπολογίσῃ τις ὅτι, τὴν σφαιρικὴν ἐπιφάνειαν κατοικεῖ πληθυσμὸς διπλάσιος τοῦ κατοικοῦντος ἐν σταγόνι ὕδατος!
Ὁ Cuvier ὠνόμασε τροχοφόρα ἢ τροχίτας γένος ζωϋφίων ἐχόντων πρὸ τοῦ στόματος αὐτῶν δύο λοβοὺς εἰς σχῆμα τροχῶν, οὓς κινοῦσι μὲ καταπληκτικὴν ταχύτητα καὶ κατ’ ἐναντίαν τὸν ἕνα τοῦ ἄλλου διεύθυνσιν, ὡς δύο ἐν συμπλοκῇ τροχούς. Οἱ λοβοὶ οὗτοι εἶναι περιτειχισμένοι ὑπὸ ἀειπαλῶν βλεφαρίδων, χρησιμευουσῶν αὐτοῖς ὅπως δι’ αὐτῶν προκαλῶσιν ἐν τῷ ὕδατι μικρὰς δίνας, δι ὧν ἕλκουσι καὶ ῥοφῶσι τὴν λείαν των· ἡ κίνησις ὅμως αὕτη μεταδίδοται εἰς τὸ ἀσθενὲς σῶμά των καὶ περιστρέφεται καὶ αὐτὸ περιγράφον ταχεῖς κύκλους. Μικρὰ νηματοειδὴς οὐρὰ τοῖς χρησιμεύει ὣς πηδάλιον,
Τοιαῦτα εἶναι τὰ εὐτυχῆ ταῦτα τροχοφόρα, ἅτινα ἐκτὸς τῶν ἄλλων ἔχουσι καὶ τὸ προνόμιον τῆς ἀναστάσεως. Ἀφ’ οὗ διατηρηθῶσι καλῶς ξηρὰ ἐπὶ κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον ἀρκετὸν χρόνον χωρὶς νὰ φονευθῶσιν, ἀρκεῖ νὰ τὰ μουσκεύσῃ τις διὰ νὰ τὰ ἴδῃ εὐθὺς ἐξογκούμενα καὶ ἐπανερχόμενα εἰς τὴν ζωήν.
Ὅλα τὰ ζωύφια ἕν τούτοις δὲν εἶναι γυμνά. Εἴδη τινὰ μεταξὺ αὐτῶν, οἷα τὰ πολυθάλαμα καὶ τὰ νομισματοειδῆ, περιβἀλλονται διὰ πυριτοειδοῦς ἢ τιτανώδους χελωνίου.
Τὰ πολυθάλαμα ταῦτα ἔβρυον ἐν ταῖς θαλάσσαις τῶν γεωλογικῶν ἐποχῶν· πλεονάζουσι δὲ ἔτι ἐν τοῖς ἁλμυροῖς ὕδασι ὅπου τὰ περιβλήματά των (λεβηρίδες) ἀποτελοῦσι κατὰ τὸ πλεῖστον μέρος τὴν ἄμμον τοῦ βυθοῦ τῶν θαλασσῶν.
Ἡ κρητὶς (κοιν. πουρὶ) ὡς καὶ ὁ χάλιξ, ἅτινα χρησιμεύουσιν εἰς οἰκοδομὴν τῶν οἰκιῶν, δὲν εἶναι ἢ σωρεῖαι ζωϋφίων ἐχόντων τιτανῶδες χελῶνιον: καὶ πρᾶγμα ὄχι εὐχάριστον νὰ τὸ συλλογισθῇ τις, ἡ τρυγία ἡ καλύπτουσα τοὺς ὀδόντας μας σχηματίζεται διὰ τοῦ αὐτοῦ τρόπου!
Εἶναι πασίγνωστον πλέον ὅτι ἡ σμηκτρὶς (tripoli), ἡ ἐρυθρὰ αὕτη γῆ δι' ἧς καθαρίζουσι τὰ μαγειρικὰ σκεύη συντίθεται, σχεδὸν ἐξ ὁλοκλήρου, ἐκ πυριτοειδῶν σκελετῶν ὑγροδιαίτων ζωϋφίων· ἀλλὰ, τὸ θαυμαστότερον, καὶ αὐτὴ ἡ λίθος ἡ χρησιμεύουσα εἰς ἀκόνισμα τῶν ξυραφίων, ἡ τόσῳ συμφυεῖς ἔχουσα τοὺς κόκκους, ἀποτελεῖται ἐξ ὀρυκτῶν περιβλημμάτων ζωϋφίων, συνδεδεμένων διὰ σιλιγνίδος, οὐσίας, ἥτις ἀπαρτίζει τὸν χάλικα.
Καὶ ἄχρι μὲν τοῦδε εἴδομεν ὅτι ζωΰφιά τινα ἀποτελοῦσι τὴν οἰκοδομήσιμον ἡμῶν ὕλην, περίεργον ὅμως εἶναι ὅτι ἄλλα ἀποτελοῦσιν ὀρυκτὸν σιδήρου πολύτιμον ἐν τε Σουηδίᾳ καὶ ἐν Πρωσσίᾳ· καὶ τέλος ὅτι, ἄλλα ἀποτελοῦσι τροφὴν κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον θρεπτικήν. Εὑρίσκεται ἐν ἀφθονίᾳ παρὰ τὰς ὄχθας τῶν λιμνῶν τῆς Σουηδίας κόνις λευκὴ, ἀψηλάφητος σχεδὸν, ἀνάλογος πρὸς τὴν κρητίδα· οἱ κάτοικοι τῶν χωρῶν ἐκείνων τὴν ἀποκαλοῦσιν ἄλευρον τῶν ὀρέων καὶ τὴν μιγνύουσι μὲ τὴν ζύμην τοῦ ἄρτου των ἐν καιρῷ σιτοδείας. Τὸ μικροσκόπιον μᾶς διδάσκει ὅτι τὸ ἄλευρον τοῦτο δὲν εἶναι, ἢ ἀξιοθέατος συσσώρευσις ζωϋφίων ζώντων ἐν τοῖς ὕδασι τῶν λιμνῶν τούτων. Τὰ συντρίμματα ταῦτα ἐπισωρευόμενα ἀπὸ ἡμέρας εἰς ἡμέραν, καὶ μὴ συνδεόμενα διὰ τῆς σιλιγνίδος ἀποτελοῦσιν παχέα στρώματα ἀλευρώδους γῆς.
Οἱ Ὀττομάκοι τοῦ Ὀρενὸκ τρέφονται ἐπί τινα ὥραν τοῦ ἔτους διὰ λιπαρᾶς τινος ἀργίλλου, ὁμοίας πρὸς μαστίχην, ἣν συνάγουσι παρὰ τὰς ὄχθας τῶν ποταμῶν των: τὴν ὕλην ταύτην ζυμώνοντες σχηματίζουσι μικροὺς πλακοῦντας, οὓς ξηραίνουσιν ἐν τῷ πυρί· ὅταν θέλουσι δὲ νὰ φάγωσιν ἐξ αὐτῶν τοὺς μαλακύνουσι μουσκεύοντες αὐτούς.
Ἄλλοι λαοὶ τῆς Βορείου Ἀμερικῆς τρώγουσι χοῦν.
Ὁσάκις οἱ φυσιολόγοι ἐξήτασαν διὰ τοῦ μικροσκοπίου τὰς ἐδωδίμους ταύτας γαίας, ἀπέδειξαν δι’ ἀναμφισβητήτων τεκμηρίων ὅτι ἀποτελοῦνται ἐκ συντριμμάτων ζωϋφίων.
Οὕτω δὲν δυνάμεθα οὔτε εἰς τὴν καυστικὴν ἄμμον τῆς ἐρήμου νὰ βαδίσωμεν, οὔτε τὰς ὑψηλὰς τῶν ὀρέων κορυφὰς νὰ ἀναβῶμεν, οὔτε τοὺς πάγους τῶν πόλων νὰ ἐπισκεφθῶμεν, οὔτε τὰ ζοφερὰ τῶν θαλασσῶν καὶ τῆς ξηρᾶς σπήλαια νὰ ἀνασκάψωμεν, χωρὶς νὰ ἀπαντήσωμεν ἀναρίθμητον πληθὺν εὐτελεστάτων ὄντων, ἔνθα οὐδ’ ἴχνος ἀνθρώπινον φαίνεται· καὶ ὅμως πάντα εἶναι ἴχνη δεικνύοντα τὴν ὕπαρξιν καὶ τὸν ἀγαθὸν χαρακτῆρα τοῦ Δημιουργοῦ.
Τίς δὲν ἐθαύμασε καὶ δὲν θαυμάζει τὸ μεγαλεῖον τῆς φύσεως ὁσάκις εἰς ἐαρινὴν τινὰ πρωΐαν, ὅτε τὰ ἄνθη κύπτουσι χαριέντως ὑπὸ τὰς διαυγεῖς σταγόνας τῆς δρόσου, περιπατεῖ ἐντὸς ὡραίου κήπου, ἢ δάσους εὐθαλοῦς; Τίς δὲν εὐγνωμονεῖ εἰς τὸν παντοδύναμον Δημιουργὸν διὰ τὰ πολύτιμα δῶρα τὰ ὁποῖα τῷ ἐπιδαψιλεύει καθ’ ἑκάστην διὰ τῶν φυτῶν; Τίς λησμονεῖ ὅτι διέφυγε πολλάκις τὸν θάνατον βοηθείᾳ ἑνὸς ἄνθους ἢ ἑνὸς καρποῦ ἀγρίου συλλεγέντος ἐν τῇ ἐρήμῳ; Τίς γεωργὸς, τίς κηπουρὸς, τίς ἀνθοκόμος δὲν βλέπει καὶ δὲν περιποιεῖται, ὡς ἄλλα τέκνα του, τὰ φυτὰ παρὰ τῶν ὁποίων προσδοκᾷ πρόσοδον, εὐημερίαν καὶ τέρψιν; — οὐδείς! Μόνον ψυχὴ φύσει κακὴ, ἀναισθητοῦσα πρὸς πᾶν ὅ,τι καλὸν καὶ ὡραῖον, ἐξαγρεωθεῖσα διὰ τῶν ἀγενῶν παθῶν, ἀποθηριωθεῖσα διὰ τῆς ἀσεβείας δύναται νὰ πνίξῃ τὴν ἔμφυτον ταύτην στοργὴν ἣν ἐνέκλεισεν ὁ Θεὸς τὴν καρδίαν τοῦ ἀνθρώπου.
Μετὰ τὸν λόχον τοῦ Θεοῦ καὶ τὰς ἀρχὰς τῆς ὑγειοῦς φιλοσοφίας μόνον ἡ γλῶσσα τῆς φύσεως δύναται νὰ ἐνεργήση ἐπὶ τῶν ἠθῶν παντὸς λαοῦ.
Θ. Ορφανιδησ (γεωπονικά)