Αθηναΐς/Α/10/Βραχέα τινά περί των διαφόρων μέσων του φωτισμού
| ←Ὁ αὐτοκράτωρ τῆς Βρασιλίας - ἔκτασις τῆς χώρας αὐτοῦ - πληθυσμὸς - ἐκπαίδευσις - ναυτικὴ δύναμις | Ἀθηναΐς-Ἔτος Α΄, τεῦχος 10 Βραχέα τινὰ περὶ τῶν διαφόρων μέσων τοῦ φωτισμοῦ |
Ἀπάντηση ἐπιστολῆς→ |
Ἵνα δείξωμε τὴν πρόοδον τῶν ἐπιστημῶν, θέλομεν διεξέλθει τροχάδην τὰ διάφορα μέσα, τὰ ὁποῖα μετεχειρίσθησαν οἱ ἄνθρωποι πρὸς φωτισμὸν ἀρχόμενοι ἀπὸ τῶν ἀρχαιοτάτων χρόνων καὶ τελευτῶντες μέχρις ἡμῶν.
Κλάδοι διαφόρων ῥητινωδῶν ξύλων, ἤγουν δᾷδες ὑπῆρξαν τὸ πρῶτον μέσον, ὅπερ οἱ ἄνθρωποι μετεχειρίσθησαν πρὸς φωτισμόν. Καὶ τὴν σήμερον ἀκόμη διάφοροι ἄγριοι λαοὶ μεταχειρίζονται πρὸς φωτισμὸν, τὴν καῦσιν τῶν ῥητινωδῶν ξύλων.
Εἰς τὸν ἀρχαῖον πολιτισμὸν, τὸ ἔλαιον καὶ ὁ κηρὸς ὑπῆρξαν αἱ πρῶται οὐσίαι, τὰς ὁποίας μετεχειρίσθησαν πρὸς φωτισμὸν. Οἱ Ἰνδοὶ, πάντες οἱ κάτοικοι τῆς Ἄνω Ἀσίας, οἱ Αἰγύπτιοι καὶ οἱ Ἑβραῖοι μετεχειρίσθησαν ἀπὸ τῶν ἀρχαιοτάτων χρόνων λύχνους πρὸς καῦσιν τοῦ ἐλαίου. Ὑπάρχουσιν οἱ τύποι πολυαρίθμων σχημάτων ποικιλομόρφων λύχνων ἑλληνικῶν, αἰγυπτιακῶν καὶ ῥωμαϊκῶν. Πάντα ταῦτα τὰ σκεύη ἐθεμελιοῦντο ἐπὶ τῶν αὐτῶν ἀρχῶν, ἤγουν τῆς καύσεως τοῦ ἐλαίου διὰ θρυαλλίδος βαμβακίνης ἐμβεβυθισμένης ἐντὸς τοῦ ὑγροῦ τούτου, ὅπερ ἀνυψοῦτο κατὰ τὸ μῆκος τῆς θρυαλλίδος διὰ τῆς δυνάμεως τῆς γνωστῆς ἐν τῇ φυσικῇ, ὑπὸ τὸ ὄνομα τριχοειδές.
Ἡ χρῆσις τοῦ λίπους εἶναι πολὺ μεταγενεστέρα τῆς τοῦ ἐλαίου καὶ τοῦ κηροῦ. Τοὺς δὲ στεατίνους λύχνους μετεχειρίσθησαν τὸ πρῶτον ἐν Ἀγγλίᾳ τὸν δωδέκατον αἰῶνα· τὸ δὲ ἔτος 1370 μετεχειρίσθησαν αὐτοὺς ἐν Γαλλίᾳ ἐπὶ Καρόλου τοῦ πέμπτου.
Ἀντὶ δὲ ὑάλων μετεχειρίζοντο κέρατα βοῶν. Ἡ πρώτη διαταγὴ τοῦ φωτισμοῦ τῶν πόλεων ἐγένετο ὑπὸ Καρόλου τοῦ ἑβδόμου. Ἕκαστος πολίτης ὤφειλε μετὰ τὴν ἐννάτην ἑσπερινὴν ὥραν νὰ ἐξαρτᾷ εἰς τὴν οἰκίαν του φανὸν περιέχοντα λύχνον ἀνημμένον· ἀλλ’ ἡ δαπάνη ἀντεστάθη εἰς τὴν ἐκπλήρωσιν τῶν διαταγῶν. Ἐπὶ Φραγκίσκου τοῦ πρώτου ἀνενεώθη πάλιν ἡ διαταγὴ αὕτη· ἔτι δὲ διωργανίσθη καὶ νυκτοφυλακὴ τῆς πόλεως. Οἱ φανοὶ τῆς πόλεως ἐν τοῖς ὁδοῖς διωργανίσθησαν μόλις πρὸς τὸ τέλος τοῦ ις΄ αἰῶνος.
Ἐπὶ Λουδοβίκου τοῦ ΙΔ΄. συνέστη ἐν Γαλλίᾳ ἑταιρία φανοφόρων, οἵτινες ὑπεχρεοῦντο νὰ συνοδεύωσιν εἰς τὰς ὀδοὺς τοὺς βραδύνοντας πολίτας.
Ἐν ἔτει 1657, ὁ Λα-Ῥεϋνῆ ἀστυνόμος τῶν Παρισίων, εἰσήγαγε δημοσίᾳ τὸν φωτισμὸν εἰς ὅλας τὰς ὁδοὺς καὶ εἰς ὅλας τὰς πλατείας τῆς πόλεως, ἐτέθησαν φανοὶ δαπάνῃ τῶν πολιτῶν.
Κατὰ δὲ τὸ ἔτος 1750 ἐφευρέθη ὁ ἀντανακλαστικὸς καθρέπτης, ὃν ἔθετον ὄπισθεν τοῦ λύχνου πρὸς φωταγώγησιν τῶν ὁδῶν καὶ τῶν πλατειῶν.
Τελειοποίησις τοῦ δι’ ἐλαίου φωτισμοῦ κατὰ τοὺς νεωτέρους χρόνους.—Ὁ φωτισμὸς διὰ τῶν παχέων ὑγρῶν σωμάτων διὰ μέσου τοῦ λύχνου, δὲν ἔκαμε τὴν ἐλαχίστην πρόοδον ἀπ’ ἀρχῆς τῶν κοινωνιῶν μέχρι τέλους τοῦ παρελθόντος αἰῶνος. Ἀλλὰ νέα τις διάταξις τῶν περὶ τὴν φλόγα διὰ τῆς ἑστίας τῆς ὑάλου προὐκάλεσε τὴν τελείαν τοῦ ἐλαίου καῦσιν καὶ τὴν ζωηροτέραν λάμψιν τῆς φλογός. Ἡ ἀξιομνημόνευτος αὕτη ἀνακάλυψις ἔφερε σχεδὸν πᾶσαν τὴν περὶ φωτισμοῦ διὰ τῶν λύχνων τελειοποίησιν.
Τὸ κουϊνκέτον, ἤτοι ὁ λύχνος ὁ ἔχων τὸ ῥάμφος ὑπὲρ τὸ ἐλαιοδοχεῖον, ὑπῆρξε τὸ πρῶτον πρὸς φωτισμὸν σκεῦος, ὅπερ ἔλαβε τὴν ἐφαρμογὴν τῶν ὑαλίνων καπνοδοχῶν καὶ τῶν κυκλικῶν θρυαλλίδων τῶν ἐπινοηθεισῶν ὑπὸ τοῦ Ἀργάνδου.
Ἀνακάλυψις τοῦ μηχανικοῦ λύχνου. Λύχνος τοῦ Καρκέλου. Τὸ κουϊνκέτον καὶ ἄλλα τινὰ ὅμοια σκεύη, εἰς τὰ ὁποία τὸ ἐλαιοδοχεῖον ἔκειτο ὑπὲρ τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ ῥάμφους, ἔνθα τελεῖται ἡ καῦσις, εἶχον τὸ ἐλάττωμα τοῦ ῥίπτειν τὴν σκιὰν τὴν προκύπτουσαν ἐκ τοῦ ἐλαιοδοχείου τοῦ πλαγίως κειμένου. Ἐν ἀρχῇ δὲ τοῦ παρόντος αἰῶνος ἐγένοντο διάφοροι ἀπόπειραι πρὸς ἐξάλειψιν ταύτης τῆς ἐλλείψεως. Τὸ πρόβλημα εἶχε λυθῇ ἀτελῶς πως, ὅτε ὁ ὡρολογοποιὸς Καρκέλος ἀνεκάλυψε (1800) τὸν ὁμώνυμον αὐτῷ θαυμάσιον λύχνον.
Πρὸς ἀποφυγὴν παντὸς ἀποσκιασμοῦ καὶ πρὸς φωτισμὸν κύκλῳ ὅλων τῶν μερῶν τοῦ δωματίου καὶ ἐνταυτῷ πρὸς συνεχῆ ποτισμὸν δι’ ἐλαίου τῆς θρυαλλίδος, ἐν ᾗ γίνεται ἡ καῦσις, ὁ Καρκέλος ἔθεσε τὸ ἐλαιοδοχεῖον εἰς τὸ κατώτερον μέρος τοῦ λύχνου καὶ προσεκάλεσε τὴν ἀνάβασιν τοῦ ἐλαίου μέχρι τῆς θρυαλλίδος διά τινος μηχανισμοῦ ὡρολογίου κινοῦντος μικρὰν συμπονετικὴν ἀντλίαν, ἀναβιβάζουσαν τὸ ἔλαιον εἰς κάθετον σωλῆνα καὶ φέρων αὐτὸ μέχρι τῆς θρυαλλίδος. Διὰ κλειδὸς ἐνετείνετο τὸ ἐλατήριον τῆς κινήσεως τοῦ ὡρολογικοῦ μηχανισμοῦ.
Ὁ λύχνος τοῦ Καρκέλου εἶναι ὁ τελειότερος τῶν μηχανικῶν λύχνων τῶν κατασκευασθέντων μέχρι τοῦδε, εἶναι ἐν μεγάλῃ χρήσει ἔτι καὶ νῦν μικρὰς μόνον τελειοποιήσεις λαβών· ὁ Καρκέλος ἀπέθανε κατὰ τὸ ἔτος 1812, χωρὶς νὰ ὠφεληθῇ ἐκ τῆς ἀξιολόγου ταύτης ἀνακαλύψεως.
Λύχνος διὰ ῥυθμιστῆρος.—Ὁ διὰ ῥυθμιστῆρος λύχνος ἐπενοήθη ἐν ἔτει 1836 ὑπὸ μηχανικοῦ τινος Γάλλου Φραγχότου. Ὁ λύχνος οὗτος εἶναι οἰκονομικώτερος τοῦ λύχνου τοῦ Καρκέλου, ἀλλὰ πολὺ ὑποδεέστερος ἐκείνου, κατὰ τὸν μηχανισμόν. Εἰς τὸν λύχνον τοῦτον κατασταθέντα νῦν εἰς κοινὴν χρῆσιν διὰ τὴν μετρίαν του τιμὴν, ἡ διὰ τοῦ ὡρολογικοῦ μηχανισμοῦ κίνησις τοῦ λύχνου τοῦ Καρκέλου ἀντικατεστάθη ὑπὸ ἁπλοῦ ἑλικοειδοῦς ἐλατηρίου ἐντεινομένου διὰ κλειδός· εἶναι δὲ ἔμβολον προσκεκολλημένον εἰς τὸ ἀνώτερον μέρος τοῦ ἑλικοειδοῦς ἐλατηρίου· διὰ τῆς χαλαρώσεως τοῦ ἐλατηρίου τούτου το ἔμβολον θλίβει τὸ ἔλαιον καὶ τὸ ἀναγκάζει νὰ ὑψωθῇ ἐντὸς τοῦ καθέτου σωλῆνος τοῦ βεβυθισμένου εἰς τὸ ἐλαιοδοχεῖον καὶ τελευτῶντος εἰς τὸ ῥάμφος, ἐν ᾧ γίνεται ἡ καῦσις.
Τὸ ὄνομα λύχνος διὰ ῥυθμιστῆρος ἀπεδόθη εἰς τὸ ἐργαλεῖον τοῦτο, διότι ὑπάρχει ἐντὸς τοῦ σωλῆνος τῆς ἀνυψώσεως τοῦ ἐλαίου μετάλλινον στέλεχος ἀκολουθοῦν τὰς κινήσεις τοῦ ἐμβόλου, καὶ ὅπερ κατὰ τὸ ὕψος αὐτοῦ ἐντὸς τοῦ σωλῆνος τῆς ἀνυψώσεως, χρησιμεύει εἰς τὸ νὰ χορηγῇ τὴν αὐτὴν πάντοτε ποσότητα τοῦ ἐλαίου εἰς τὸ ῥάμφος.
Τὸ στέλεχος τοῦτο χρησιμεύει εἰς τὸ νὰ κανονίζῃ καὶ νὰ καθιστᾷ ὁμοειδῆ τὴ κίνησιν τῆς ἀνυψώσεως τοῦ ἐλαίου καθ’ ὅλην τὴν διάρκειαν τῆς χαλαρώσεως τοῦ ἐλατηρίου, του ὁποίου ἡ κίνησις δέν εἶναι ὁμοειδὴς, διότι ἐλαττοῦται ἡ ἔντασις αὐτοῦ, ὡς ὅλων τῶν ἐλατηρίων καθ’ ὅσον πλησιάζει εἰς τὸ τέρμα του. Τὸ μετάλλινον στέλεχος ἡ ὁ ῥυθμιστὴρ εἶναι στερεωμένος εἰς τὸ ἔμβολον καὶ ἑπομένως ἀκολουθεῖ αὐτὸ καθ’ ὅλας τὰς κινήσεις του. Ἐν ἀρχῇ τῆς χαλαρώσεως τοῦ ἐλατηρίου, τὸ στέλεχος τοῦτο πληροῖ σχεδὸν ὅλην τὴν ἐσωτερικὴν χωρητικότητα τοῦ ἀνυψοῦντος τὸ ἔλαιον σωλῆνος καὶ ἑπομένως ἀντιτάττει εἰς τὴν διάβασιν τοῦ ὑγροῦ πρόσκομμα τοῦ ὁποίου τὸ ἀποτέλεσμα εἶναι ἡ ἐλάττωσις τοῦ φερομένου ἐλαίου εἰς τὸ ῥάμφος. Ἀλλὰ καθ’ ὅσον τὸ ἔμβολον καταβαίνει, τὸ στέλεχος τοῦτο, ὅπερ καταβαίνει μετ’ αὐτοῦ, ἀφίνει εἰς τὴν διάβασιν τοῦ ἐλαίου διάστημα, ἀποβαῖνον βαθμηδὸν μεγαλείτερον καὶ ἐπιτρέπει τὴν ἄφιξιν τῆς ἐπὶ μᾶλλον αὐξανούσης ποσότητος τοῦ ἐλαίου. Οὕτως ἡ προβαίνουσα κατάβασις τοῦ ἐμβόλου τούτου ἐντὸς τοῦ σωλῆνος τῆς ἀνυψώσεως, τοῦ ὁποίου κατ’ ἀρχὰς κατεῖχε σχεδὸν ὅλην τὴν χωρητικότητα, ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τὸ ν’ ἀντισταθμίζῃ τὴν ἐξασθένησιν, τὴν ὁποίαν ὑφίσταται ἡ δύναμις τοῦ κινοῦντος ἐλατηρίου, καθ’ ὅσον καταβαίνει· διότι ἡ κατάβασις τοῦ στελέχους αὐξάνει τὸν ὄγκον τοῦ ἀγωγοῦ, τοῦ μεταδίδοντος τὸ ἔλαιον. Τὸ μετάλλινον τοῦτο στέλεχος φέρει λοιπὸν δικαίως τὸ ὄνομα ῥυθμιστὴρ ἢ ἐπανορθωτής.
(Ἀκολουθεῖ).