ἢ μᾶλλον τὸν ἀνθρωπισμόν, διότι αὕτη εἶναι ἡ λέξις ἥτις δύναται νὰ διακρίνῃ τὴν μέλλουσαν ζωὴν ἀπὸ τὴν ἐνεστῶσαν.
Εἴδετε ἐν τῇ ἱστορίᾳ; Ἐν Ἑλλάδι ὑπῆρχε θεσμὸς οὗ τὴν κατάργησιν δὲν ἐτόλμα νὰ προτείνῃ οὔτε ὁ τολμηρότερος ὀνειροπόλος. Ἡ δουλεία ἦτο, ἐν τῇ πεποιθήσει τοῦ Πλάτωνος καὶ αὐτοῦ τοῦ Ἀριστοτέλους, θεσμὸς ὅστις ὄχι μόνον δὲν ἠδύνατο εἰς αἰῶνα τὸν ἅπαντα νὰ καταργηθῇ, ἀλλ’ ἦτο καὶ ἀναγκαῖος, πολύτιμος διὰ τὴν ὕπαρξιν κοινωνίας.
Τὸ ἀληθὲς εἶναι ὅτι ἦτο ἀναγκαῖος διὰ τὴν κοινωνίαν ἐκείνην.
Οἱ μεγάλοι νόες οὓς ἀνέφερα δὲν ἠδύναντο νὰ φαντασθῶσι κοινωνίαν ἄνευ δούλων. Ἀλλ’ εἰς τὰς διανοίας τῶν ἀνθρώπων συνετελέσθη βαθμηδόν, καὶ ὑπὸ τὴν ἐπίδρασιν τῶν κατὰ καιροὺς «ὀνειροπόλων» ῥιζικὴ ἐπανάστασις καὶ σήμερον κυριότης ἐπὶ τοῦ προσώπου εἶναι τι ἀποτρόπαιον. Οἱ «ὀνειροπόλοι» οἱ κηρύξαντες τὴν κατάργησιν αὐτῆς, ἀναγκαίας ἔτι κρινομένης, σήμερον ἀριθμοῦνται μεταξὺ τῶν σωτήρων τῆς ἀνθρωπότητος.
Κυριότητα ἐπὶ τοῦ προσώπου δὲν ἀνέχεται ἡ σημερινὴ κοινωνία, ἀλλὰ κυριότητα ἐπὶ πράγματος ἀνέχεται, διότι δὲν κατενόησεν ἔτι τὸν μεταξὺ τῶν δύο ὑπάρχοντα μοιραῖον σύνδεσμον. Ἕνεκα προσομοίας ἀμαθείας, ἐνῷ ἀποκρούει τὴν καταστροφὴν τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς οὐδαμῶς ταράσσεται ἐκ τῆς καταστροφῆς τῆς ζωῆς τῶν λοιπῶν ἐμψύχων. Εἶναι τόσῳ ἀναγκαῖος ὁ σύνδεσμος μεταξὺ τῆς κυριότητος ἐπὶ τοῦ προσώπου, καὶ τῆς κυριότητος ἐπὶ τῶν πραγμάτων, ὥστε ἄνευ τῆς καταργήσεως ἀμφοτέρων, ἡ κατάργησις τῆς μιᾶς εἶναι μόνον φαινομενική. Ἡ ἀπόδειξις τούτου — ἥτις ὅμως θὰ ἦτο θέμα ἰδιαιτέρας πραγματείας — κεῖται ἐν τῷ προφανεῖ γεγονότι, ὅτι ἡ ἀρχαία δουλεία κατηργήθη μόνον φαινομενικῶς. Αἱ ἐργατικαὶ τάξεις τῆς σήμερον — πάντες δηλαδὴ οἱ παρέχοντες ἀπαραίτητον τινα ἐργασίαν — ἀντικατέστησαν τοὺς δούλους τῆς ἀρχαιότητος, διότι ἡ ὕπαρξις αὐτῶν ἐξήρτηται ἐξ ἑνὸς μισθοῦ, ὃν παρέχει, καὶ ἀφαιρεῖ κατὰ βούλησιν ὁ συναγωνισμός.
Οὔτε ἡ γῆ οὔτε τὸ πλήρωμα αὐτῆς δύνανται νὰ ὑπαχθῶσιν ὑπὸ τὴν κυριότητα ἀτόμων. Ὅ,τι θὰ ἔχῃ νὰ πράξῃ ἡ μέλλουσα κοινωνία εἶναι νὰ προστατεύσῃ τὴν ἐλευθερίαν τῶν πραγμάτων, τὴν ἐλευθερίαν τοῦ πλούτου, ὅπως ἡ ἐνεστῶσα κοινωνία φιλοτιμεῖται νὰ προστατεύσῃ τὴν ἐλευθερίαν τῶν προσώπων, τυφλοῦσα βεβαίως τὴν κοινὴν συνείδησιν, ἀφοῦ ἐλευθερία τοῦ προσώπου δὲν δύναται νὰ ὑπάρχῃ ἄνευ ἐλευθερίας τοῦ πλούτου. Ἡ κοινὴ συνείδησις δὲν διδάσκεται ὡς ἔδει ὅτι πᾶσα ἐλευθερία εἶναι ψευδὴς ἐνόσῳ ὁ πλοῦτος ἀφίνεται εἰς τὴν διάθεσιν τοῦ ἰσχυροτέρου
