Τὰ ἐδάφια ταῦτα ἀρκοῦσι, νομίζομεν, ν’ ἀποδείξωσι τὸν ἀμιγῆ τερατικῶν ῥύπων χριστιανισμὸν πληρέστατα ἀποδεχόμενον τὸ ἀμετακίνητον τῶν νόμων τῆς φύσεως, οἵτινες τὴν πλάκα τοῦ τάφου σφραγίζουσιν ἀκραδάντως. Αἱ ὑπὸ τοῦ Σωτῆρος ἐνεργηθεῖσαι νεκραναστάσεις οὐδόλως ἀντιβαίνουσι κατ’ οὐσίαν εἰς τὸν θεμελιώδη τοῦτον νόμον· διότι καὶ ἐν αὐταῖς παρατηροῦμεν, ὅτι ψυχή, ἀπεκδυθεῖσα τὸ σῶμα, δὲν δύναται ἄλλως νὰ ἐπανέλθῃ εἰς τὴν γῆν, εἰμὴ μόνον ἀναλαμβάνουσα καὶ πάλιν τὸ ἐπίγειον αὐτῆς ἔνδυμα. Ἀλλ’ ἡ τοιαύτη σαρκικὴ ἀνάστασις οὐδὲν ἔχει κοινὸν πρὸς τὰς μεσαιωνικὰς δραπετεύσεις ἀσωμάτων ψυχῶν, καὶ τὰς σήμερον ἀκόμη πιστευομένας παρὰ πολλῶν ἐπιφοιτήσεις πνευμάτων εἰς τὰ χείλη πινακίου ἢ τοὺς πόδας μαγνητισθείσης τραπέζης.
Ἀλλὰ καὶ ἐν αὐτῷ τῷ σκότει τῆς μεσαιωνικῆς ἀμαθείας δὲν ἔλειψαν ἐκ διαλειμμάτων λογικώτεροι ὁπωσοῦν θεολόγοι διδάσκοντες, ὅτι οἱ τεθνεῶτες μένουσιν αἰωνίως ἐν τῇ ὁρισθείσῃ αὐτοῖς κατὰ τὰ ἔργα των κατοικία· τὰ δὲ ὑπακούοντα εἰς τὰς ἐπικλήσεις τῶν μάγων φαντάσματα οὐδὲν ἄλλο ἦσαν, εἰμὴ αὐτὸς ὁ Διάβολος, ὅστις ἐλάμβανε κατ’ ἀρέσκειαν τὴν μορφὴν οἱουδήποτε προσκαλουμένου νεκροῦ, ἵνα ἐξαπατήσῃ τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ τὴν συνείδησιν τῶν ἀνθρώπων, παρέχων αὐτοῖς τὴν μικρὰν ἐλπίδα, ὅτι δύνανται τῇ βοηθείᾳ τῶν μαύρων πτερύγων του νὰ ὑπερβῶσι τὸ χάσμα, ὅπερ ἐστήριξεν ὁ Θεὸς μεταξὺ τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου. Οἱ ἱερεῖς οὗτοι λέγουσιν ἐν ἀλληγορικῇ γλώσσῃ τὰ αὐτὰ περίπου, ὅσα ὁ ὀρθὸς λόγος καὶ ἡ Ἐπιστήμη κηρύττουσι καθ’ ἑκάστην ἄνευ περιφράσεων. Ἂν δὲ ὑποθέσωμεν, ὅτι μεταχειριζόμενοι τὴν λέξιν Διάβολος ὡς ἁπλοῦν ῥητορικὸν σχῆμα, οὐδὲν ἄλλο ἐσκόπουν ἢ νὰ προσωποποιήσωσι δι’ αὐτῆς τὴν μωρίαν καὶ τὴν σκοτοδίνην τοῦ νεκρομάντεως, ἀπατωμένου ὑπὸ τῶν φασμάτων τῆς νοσούσης κεφαλῆς του, τότε δυνάμεθα νὰ πίνωμεν ἀνενδοιάστως τὴν χεῖρα εἰς τοὺς καλοὺς τούτους θεολόγους, ἀναγορεύοντες αὐτοὺς ἀξίους ὑπερμάχους τῆς προόδου καὶ τῆς ἐπιστήμης.
Δυστυχῶς ὅμως ὁ Διάβολος, ὅστις κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ἦτο κοσμοκράτωρ, εἶχεν, ὡς πάντες οἱ μεγάλοι βασιλεῖς, πληθὺν ἀνακτόρων. Ἐνησμενίζετο μὲν ἐνίοτε νὰ καταλύῃ ἐν τῇ κεφαλῇ τῶν νεκρομάντεων, ἀλλὰ τὸ προσφιλέστερον αὐτοῦ ἐνδιαίτημα ἦτο ἡ συνείδησις τῶν κακῶν ἱερέων, οὓς παρεκίνει ν’ ἀνανεῶσιν ἐν τοῖς τοῦ Ἰησοῦ ναοῖς τὰς ἀγυρτείας τῶν ἀρχαίων θυσιαστηρίων. Ἂν πάλιν φωσφορώδεις λάμψεις ἐπλανῶντο ὑπεράνω τοῦ ἕλους, αἱ λάμψεις αὗται ἦσαν αἱ λεγόμεναι ψυχαί, ὧν ἡ δίψα
